Arhitektura i urbanizam

Impresum

2024-12-31T12:54:23+01:00

Sadržaj

2024-12-31T12:54:23+01:00

Pregled opusa arhitekte Đorđa Đorđevića (1921-1940)

2024-12-31T12:54:23+01:00

U istoriografiji srpske arhitekture novijeg doba, stvaralaštvo arhitekte Đorđa Đorđevića karakteriše delimična marginalizacija. Iako je bio državni i privatni arhitekta koji je sarađivao sa eminentnim građevinskim inženjerima i naručiocima iz redova građanske klase, biografski podaci i hronologija delatnosti nisu dosledno ustanovlјeni. Mnoga ostvarenja su izuzeta prilikom fragmentarnih osvrta zbog zamenskog potpisivanja projekata od strane građevinskih inženjera Lazara Kostića i Miloša Antića, u čijem tehničkom birou je radio sredinom treće decenije 20. veka. Prolongiranju afirmacije lika i dela arhitekte Đorđevića doprineli su njegovo izuzeće iz stručnih udruženja i stručno-publicističke delatnosti, samo jedna zabeležena izložbena aktivnost i devastacija lične zaostavštine prilikom savezničkog bombardovanja Beograda 1944. godine. Posle kratkotrajne državne službe u Ministarstvu građevina, njegov profesionalni put je bio obeležen privatnom praksom započetom osnivanjem tehničkog biroa sa Aleksandrom Kapovićem. Od 1929. godine posluje kao samostalni ovlašćeni arhitekt, kada ostvaruje kapitalne javne i stambene građevine u Beogradu, i jednu u Nišu. Demonstrirao je prilјežno vladanje različitim stilskim tendencijama, međutim kvantitativno najveći broj objekata je projektovao primenom akademizma. Konsultovanjem fondova Tehničke direkcije u Istorijskom arhivu Beograda i Ministarstva građevina u Arhivu Jugoslavije, kao i drugih važnih primarnih i sekundarnih izvora, utvrđen je sistematizovani pregled Đorđevićevog opusa.

Destabilizacija oblika: Između stvarnosti i projekcije

2024-12-31T12:54:23+01:00

Napuštanje koncepcija celovitosti projekta, prostora i oblika problematizuje dematerijalizaciju sveta, omogućavajući proizvodnju arhitektonskog prostora kao mesta nove realnosti − između stvarnosti i njene projekcije. Savremena otvorenost arhitekture omogućava prihvatanje različitosti kao najvećih kvaliteta, i to u zoni u kojoj ništa nije statično i unapred definisano. Pomeranjem od simetrije ka kompleksnostima, otvaraju se polјa promenlјivosti sveta i stvari. To znači da dvosmislenosti prerastaju u vidlјivost promene. Nјihovo postavlјanje u istu koncepcijsku ravan, između stvarne i potencijalne realnosti, otvara mogućnost za multivalentnost. Za arhitekturu to znači da je prostor posmatran kao varijetet intenziteta pokreta u kome su mehanizmi generisanja forme ostvareni kroz digitalni medij. Raslojavanje prostora u otvorenoj fragmentarnosti skriva logiku sistema, koji kao princip organizacije koristi njenu suprotnost. U ravni arhitektonske produkcije neutralni okvir univerzalnog prostora za proizvodnju različitosti preveden je u digitalno. Nova definicija vrednosti i kriterijuma zasnovana na promenlјivostima i potencijalnostima služi za uvođenje metanarativa mnoštvenosti u smislu mnogostrukosti načina dekodiranja sveta i stvarnosti. Ono što se potvrđuje jeste kapacitet za savremenost arhitekture u kojoj se virtuelno pojavlјuje kao novo postdigitalno oblikovno stanje. Ispitivanje kapaciteta otvorenosti i nedovršenosti arhitekture nudi se kroz definisanje novog stilskog klјuča − kao prostorno-vremenski i oblikovni koncept. Ono što odlikuje ovu vremensku digitalnu paradigmu jeste fragmentacija homogenog linijskog toka vremena koja se odvija izmeštanjem mehanizama u korist njegovog novog iskustva. Model se tretira jednako kao metod kojim se otvara alteracija arhitektonskog oblika.

Optimizacija „cohousing”-a: uticaj veličine zajednice na korišćenje zajedničkih prostora i organizacionu održivost

2025-01-13T13:32:26+01:00

Istraživanje ima za cilј dublјe razumevanje odnosa između veličine „cohousing” zajednica i distribucije zajedničkih prostora, uz primenu kriterijuma analize kao što su veličina, raspored i funkcija ovih prostora. Postavlјena je hipoteza da postoji obrnuta proporcija između veličine zajednice i procenta zajedničkih prostora u odnosu na ukupnu površinu, što znači da veće zajednice imaju manji procenat zajedničkih prostora. Metodologija istraživanja uklјučuje pregled i analizu primera stambenih zajednica iz različitih kulturnih i urbanih konteksta, sa cilјem da se identifikuju klјučni faktori koji utiču na organizacione strukture i ekonomsku održivost ovih zajednica. Istraživanje takođe ispituje nivo samostalnosti zajednica u zavisnosti od njihove veličine i kompleksnosti. Rezultati ovog istraživanja pokazuju da je u manjim „cohousing” zajednicama veći procenat zajedničkih prostora u odnosu na ukupnu površinu, dok u većim zajednicama ovaj procenat opada. Ovaj odnos ima značajne implikacije za organizaciju, funkcionalnost i ekonomsku održivost zajednica. Istraživanje pruža nova saznanja koja mogu doprineti budućem dizajnu i organizaciji „cohousing” zajednica, sa cilјem da se očuvaju osnovne vrednosti zajedništva i saradnje, uz optimizaciju zajedničkih prostora i pobolјšanje kvaliteta života stanovnika.

Akademski uspon koncepta „15-minutnog grada” kao odgovor na izazove pandemije COVID-19

2024-12-31T12:54:24+01:00

Pandemija COVID-19 istakla je brojne strukturne nedostatke u savremenim gradovima, uklјučujući nejednak pristup osnovnim uslugama i nedovolјno razvijenu infrastrukturu za lokalne zajednice. Kao odgovor na ove izazove, koncept „15-minutnog grada”, koji omogućava da se sve svakodnevne potrebe zadovolјe unutar 15 minuta hoda ili vožnje biciklom, postao je važan predmet istraživanja u urbanističkom planiranju. Ovaj rad analizira rastuću popularnost i naučni značaj koncepta, koristeći podatke iz Scopus baze koji sadrže pojam „15-minutni grad”. Dobijeni rezultati pokazuju značajan porast akademskog interesovanja nakon 2020. godine, što se može dovesti u vezu sa izazovima koje je pandemija donela. Istraživanje obuhvata analizu publikacija u različitim naučnim oblastima, poput društvenih nauka, tehničkih disciplina i nauka o životnoj sredini, te se osvrće na primenu koncepta u gradovima gde je pandemija COVID-19 poslužila kao katalizator za usvajanje održivijih urbanih modela. Rezultati istraživanja ukazuju da je koncept „15-minutnog grada” postao centralna tema u urbanističkim raspravama, zahvalјujući svojoj interdisciplinarnoj prirodi koja objedinjuje društvene, ekonomske i ekološke aspekte, i predstavlјa značajan korak ka stvaranju otpornih i pristupačnih gradskih sredina.

Fleksibilnost u savremenom stanovanјu: komparativna analiza stambenog objekta na Vračaru i stambenog kompleksa u Velikoj Remeti

2024-12-31T12:54:24+01:00

Ovaj rad prikazuje dva primera nedavno realizovanih stambenih objekata u Beogradu i Velikoj Remeti (Irigu). Ovi objekti predstavlјaju primer načina na koji se koncept fleksibilnosti ostvaruje u savremenoj stanogradnji u skladu sa potrebama korisnika. Urbanističko rešenje i arhitektonski sklop ukazuju na projektantski koncept razmatranja kontekstualnih uslovlјenosti i oblikovno-funkcionalnih zahteva u cilјu postizanja optimalnog standarda stanovanja. Primena koncepta fleksibilnosti na odabranim primerima razmatra se u fazi projektovanja objekata: (1) u prvom primeru, fleksibilnost se odnosi na korišćenje celokupnog stambenog sklopa, ne samo na prostor stambene jedinice, (2) u drugom primeru se fleksibilnost odnosi na konceptualnu fazu projektantskog procesa kroz ponudu 7 varijantnih tipova iste stambene jedinice.

Stambeni objekat u Čolak Antinoj ulici u Beogradu

2024-12-31T12:54:24+01:00

Stambeni objekat se nalazi u Čolak Antinoj ulici na Senjaku, u istorijsko-ambijentalnom delu Beograda koji je već duboko pozicioniran u istoriji arhitekture grada. Projektovan je tako da objedinjuje funkciju individualnog porodičnog stanovanja na više nivoa, s obzirom na malu površinu parcele i potrebu za maksimalnom iskorišćenošću iste, u odnosu na urbanističke parametre i položaj građevinskih linija. Integracija ovog objekta u zatečeni istorijski kontekst je bila izazov koji je rešen balansiranjem savremenog dizajna sa poštovanjem identiteta naselјa.

Objekat je definisan svojom namenom, proporcijama i volumenom u gotovo skupturalnoj formi u odnosu na okruženje koje karakterišu oronule Senjačke stambene kuće sa bezbroj naknadnih intervencija. Poziciju, prostorni, oblikovni i funkcionalni aspekt objekta su u velikoj meri predodredili postojeći susedni objekti (sa pomoćnim objektima vrlo lošeg boniteta), koji se nalaze neposredno ili na samoj granici predmetne parcele. Iz tog razloga objekat je projektovan kao introvertan, funkcionalno orijentisan sa svim sadržajima ka unutrašnjem ozelenjenom otvorenom dvorištu, kako bi se obezbedili privatnost i komfor stanara i izbegao vizuelni kontakt sa neinspirativnim okruženjem.

Monumentalnost forme se posebno ističe kroz oblikovanje objekta koji, pre svega, karakteriše opna od natur betona i kubus od opeke pozicioniran u okviru betonske opne, što stvara snažan vizuelni identitet objekta. Ta dva glavna prostorna arhitektonska elementa svojim međusobnim odnosom definišu otvoreni, ali intimni prostor unutar parcele − dvorišta, koje je u direktnoj vezi sa otvorenom unutrašnjom fasadom i delom objekta u kome su smešteni svi sadržaji. Na taj način postignuta je jedinstvena funkcionalna celina između prirodnog i građenog ambijenta.

Tribina: Rečnik pojmova likovnih umetnosti i arhitekture. Tom III, L-O

2024-12-31T12:54:25+01:00

Na tribini Biblioteke SANU organizovanoj 6. februara 2024. o trećem tomu Rečnika pojmova likovnih umetnosti i arhitekture govorili su: u ime akademika Milana Lojanice akademik Mrđan Bajić, akademik Miodrag Marković, dr Ljilјana Stošić i dr Dijana Milašinović Marić.

Najnoviji treći tom Rečnika pojmova likovnih umetnosti i arhitekture, tzv. Plava knjiga, iz štampe je izašao krajem protekle godine na veliku radost, ponos i diku svih članova redakcije kao i izdavača. Baš prema planu, projekciji dinamike objavlјivanja, tri godine nakon drugog toma objavlјen je i ovaj treći kao rezultat koncentrisane energije, znanja, poleta i sažimanja iskustva celokupnog uređivačkog tima koji, nakon desetleća od objave prvog, već uhodano grabi ka sledećem, četvrtom.

Nasleđe arhitektonskog izvoza Srbije u zemlјe Afrike od 1960. godine do danas

2024-12-31T12:54:25+01:00

Jugoslovenska arhitektura između dva svetska rata (1918-1941): konteksti tumačenja /Aleksandar Kadijević

2024-12-31T12:54:26+01:00

U monografiji Jugoslovenska arhitektura između dva svetska rata (1918–1941): konteksti tumačenja koja je objavlјena krajem 2023. godine, autora dr Aleksandra Kadijevića, redovnog profesora Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, problemski su predstavlјeni i razmotreni značajni aspekti istoriografskih istraživanja i tumačenja jugoslovenske međuratne arhitekture, s posebnim osvrtom na odlike epohe i ideološku ravan, kao i specifične arhitektonske teme vezane za to razdoblјe – konkursnu praksu, vizuelnu kulturu, uticaje ekspresionizma i arhitekturu emigranata iz Rusije. Stavlјajući akcenat na metodološku osnovu proučavanja međuratne jugoslovenske arhitekture, autor potcrtava ne samo slojevitost istraživačkih konteksta, nego ukazuje i na bitnost pojmovne karakterizacije.

Ar deko u srpskoj arhitekturi / Milan Prosen

2024-12-31T12:54:26+01:00

Monografija Ar deko u srpskoj arhitekturi autora Milana Prosena je kapitalno istoriografsko delo u kome je detalјno obrađena do sada nedovolјno istražena tema prisustva i uticaja ar dekoa na međuratnu arhitekturu, kao i razlozi njegovog pojavlјivanja, stilske karakteristike, rasprostranjenost i zastuplјenost u Srbiji. Široko postavlјenog okvira, monografija obuhvata i prikazuje teme poput značenja termina i pojave ar dekoa u svetu, društvenih okolnosti u kojima je stil nastao i bio prepoznat na globalnom planu, okolnosti u kojima se ar deko javio u Srbiji, kao i specifičnosti pojave ar dekoa u arhitekturi u Srbiji. Svoje sveobuhvatno naučno istraživanje dr Milan Prosen je sproveo i zaokružio tokom izrade doktorske disertacije, odbranjene na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu 2014. godine pred respektabilnom komisijom u sastavu dr Aleksandar Kadijević, dr Mirjana Roter-Blagojević, dr Aleksandar Ignjatović i dr Simona Čupić, što potvrđuje vrednosti i značaj njegovog rada. Od tada je sadržina monografije dopunjena i delimično izmenjena, a tekst proširen ishodima novih istraživanja, u koje su uklјučena publikovana istoriografska saznanja, kao i rezultati autora koji su se ovom temom više ili manje bavili u proteklim godinama.

In Memoriam: Akademik profesor Milan Lojanica (1939-2024)

2024-12-31T12:54:26+01:00