FARMACEUTSKA ZDRAVSTVENA ZAŠTITA U JAVNIM APOTEKAMA TOKOM PANDEMIJE COVID-19: ISKUSTVO FARMACEUTA U SRBIJI

  • Nikola Stefanovic Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet, Katedra Farmacija, Niš, Srbija
  • Ivana Damnjanović Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet, Katedra Farmacija, Niš, Srbija
  • Maja Koraćević Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet, Niš, Srbija
  • Aleksandar Jovanović Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet, Katedra Farmacija, Niš, Srbija
  • Aleksandra Catić-Đorđević Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet, Katedra Farmacija, Niš, Srbija
  • Dragana Pavlović Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet, Katedra Farmacija, Niš, Srbija
  • Radmila Veličković-Radovanović Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet, Katedra Farmakologija sa toksikologijom, Niš, Srbija
Ključne reči: farmaceutska zdravstvena zaštita, savetovanje bolesnika, javna apoteka, COVID-19

Sažetak


Važnost uloge farmaceuta u zdravstvenoj zaštiti postala je dodatno izražena tokom pandemije COVID-19; kao profesionalci dostupni na prvoj liniji zdravstvene zaštite, značajno su doprineli da se nesmetani pristup osnovnim zdravstvenim uslugama održi. Ovo istraživanje imalo je za cilj da ispita iskustva farmaceuta zaposlenih u javnim apotekama u vezi sa kvalitetom i obimom farmaceutske zdravstvene zaštite (FZZ) i savetovanjem bolesnika tokom pandemije COVID-19, u odnosu na period pre pandemije. U ovom istraživanju takođe se ispitivala informativna uloga koju su farmaceuti imali u toku pandemije COVID-19 (u vezi sa mogućnošću pojave infekcije, simptomima, preventivnim merama, lečenjem, suplementacijom itd.). Još jedan cilj istraživanja bio je da se utvrdi da li je potreba za savetovanjem i za farmaceutskim uslugama bila veća tokom perioda visoke incidencije zaražavanja. Sprovedena je kvantitativna studija preseka među farmaceutima zaposlenim u javnim apotekama, koji su anonimno i dobrovoljno popunjavali onlajn anketu putem linka na Google platformi. Rezultati su pokazali da su farmaceuti koji su radili u apotekama blizu COVID-19 ambulanti ili bolnica smatrali da je kvalitet FZZ-a bio znatno ili potpuno narušen tokom pandemije; to su mislili i farmaceuti koji nisu radili u blizini COVID-19 ambulanti (38,78% prema 21,88%; p = 0,005). O tome da su adekvatne informacije pružene većini bolesnika izjasnilo se 40% svih ispitanika uključujući dodatno tražene informacije. Od ukupnog broja ispitanih farmaceuta, 86% njih istaklo je da su bolesnici zahtevali dodatne informacije o virusu COVID-19. Rezultati su ukazali na to da su farmaceuti koji su radili u apotekama blizu COVID-19 ambulanti ili bolnica zabeležili manji porast potrebe za savetovanjem i farmaceutskim uslugama tokom perioda visoke incidencije zaražavanja od ostalih farmaceuta (53% prema 69%; p < 0,001).

Reference

Ahmed F, Hammad S, Redmann O, Smith C, Edwards C, Kader C, et al. The Effect of Pharmacist-Led Telemedicine on A1c Reduction During the COVID-19 Pandemic. Telemed J E Health 2023;30(1): 166-72. [CrossRef] [PubMed]

Baratta F, Ciccolella M, Brusa P. The Relationship between Customers and Community Pharmacies during the COVID-19 (SARS-CoV-2) Pandemic: A Survey from Italy. Int J Environ Res Public Health 2021; 18(18): 9582. [CrossRef] [PubMed]

Cadogan CA, Hughes CM. On the frontline against COVID-19: Community pharmacists' contribution during a public health crisis. Res Social Adm Pharm 2021; 17(1): 2032-5. [CrossRef] [PubMed]

Decision regarding extension validity of e-prescriptions during early period of pandemic. Available at: https://www.politika.rs/scc/clanak/450085/Drustvo/Produzen-rok-vazenja-elektronskih-recepata-za-tri-meseca [assessed 28.06.2023.]

Durand C, Douriez E, Chappuis A, Poulain F, Yazdanpanah Y, Lariven S, et al. Contributions and challenges of community pharmacists during the COVID-19 pandemic: a qualitative study. J Pharm Policy Pract 2022; 15(1): 43. [CrossRef] [PubMed]

Emanuel EJ, Persad G, Upshur R, Thome B, Parker M, Glickman A, et al. Fair Allocation of Scarce Medical Resources in the Time of Covid-19. N Engl J Med 2020; 382(21): 2049-55. [CrossRef] [PubMed]

Giua C, Paoletti G, Minerba L, Malipiero G, Melone G, Heffler E, et al. Community pharmacist's professional adaptation amid Covid-19 emergency: a national survey on Italian pharmacists. Int J Clin Pharm 2021; 43(3):708-15. [CrossRef] [PubMed]

Hayden JC, Parkin R. The challenges of COVID-19 for community pharmacists and opportunities for the future. Ir J Psychol Med 2020; 37(3): 198-203. [CrossRef] [PubMed]

Hijazi MA, Shatila H, Abu Qiyas S, Aboul-Ela M, El-Lakany A, Naja F. Complementary and alternative medicine use during the COVID-19 pandemic: Community pharmacists' knowledge, attitudes, and practices. Res Social Adm Pharm 2023; 19(3): 502-9. [CrossRef] [PubMed]

International Pharmaceutical Federation (FIP). Sustainability in health care: The role of the pharmacist and pharmacy practice. Report from an international roundtable. The Hague: International Pharmaceutical Federation; 2023.

International Pharmaceutical Federation (FIP). The global response of pharmacy to the pandemic: The contribution of the profession to COVID-19. The Hague: International Pharmaceutical Federation; 2022.

Isenor JE, Cossette B, Murphy AL, Breton M, Mathews M, Moritz LR, et al. Community pharmacists' expanding roles in supporting patients before and during COVID-19: An exploratory qualitative study. Int J Clin Pharm 2023; 45(1): 64-78. [CrossRef] [PubMed]

Kanaani E, Salahudeen MS, Curtain C. Australian community pharmacists' experiences during the COVID-19 pandemic. Int J Pharm Pract 2023; In press: [CrossRef] [PubMed]

Kretchy IA, Asiedu-Danso M, Kretchy JP. Medication management and adherence during the COVID-19 pandemic: Perspectives and experiences from low-and middle-income countries. Res Social Adm Pharm 2021; 17(1): 2023-6. [CrossRef] [PubMed]

Li X, Hu J, Yao Y, Zuo C, Wang Z, Li X, et al. Evaluation of pharmacist-led telemedicine medication management for hypertension established patients during COVID-19 pandemic: A pilot study. Front Public Health 2022;10: 1091484. [CrossRef] [PubMed]

Mamiya KT, Yoshida A. Changes in Japanese Pharmacists' Recognition of Their Role in Community Public Health before and after the Spread of COVID-19. Pharmacy (Basel) 2021; 9(3): 154. [CrossRef] [PubMed]

Marwitz KK. The pharmacist's active role in combating COVID-19 medication misinformation. J Am Pharm Assoc (2003) 2021; 61(2): e71-4. [CrossRef] [PubMed]

Merks P, Świeczkowski D, Bilmin K, Jakubowska M, Drelich E, Lewicki J, Gołębiewska W, et al. Community pharmacy during the COVID-19 pandemic: a cross-sectional study. Przegl Epidemiol 2020; 74(4): 620-33. [CrossRef] [PubMed]

Mohamed Ibrahim O, Ibrahim RM, Ibrahim YA, Madawi EA, Al Deri MY. Shedding the light on Pharmacists' roles during COVID-19 global pandemic. Saudi Pharm J 2022; 30(1): 14-27. [CrossRef] [PubMed]

Pantasri T. Expanded roles of community pharmacists in COVID-19: A scoping literature review. J Am Pharm Assoc (2003) 2022; 62(3): 649-57. [CrossRef] [PubMed]

Paudyal V, Cadogan C, Fialová D, Henman MC, Hazen A, Okuyan B, et al. Provision of clinical pharmacy services during the COVID-19 pandemic: Experiences of pharmacists from 16 European countries. Res Social Adm Pharm 2021; 17(8): 1507-17. [CrossRef] [PubMed]

Ray I, Bardhan M, Hasan MM, Sahito AM, Khan E, Patel S, et al. Over the counter drugs and self-medication: A worldwide paranoia and a troublesome situation in India during the COVID-19 pandemic. Ann Med Surg (Lond) 2022; 78: 103797. [CrossRef] [PubMed]

Silva-Suárez G, Alvarado Reyes Y, Hernandez-Diaz A, Rodriguez Ramirez K, Colón-Pratts FM. The voices of community pharmacists during the COVID-19 pandemic in Puerto Rico. J Am Pharm Assoc (2003). 2022; 62(1): 202-8. [CrossRef] [PubMed]

Visacri MB, Figueiredo IV, Lima TM. Role of pharmacist during the COVID-19 pandemic: A scoping review. Res Social Adm Pharm 2021; 17(1): 1799-806. [CrossRef] [PubMed]

Watson KE, Schindel TJ, Chan JCH, Tsuyuki RT, Al Hamarneh YN. A photovoice study on community pharmacists' roles and lived experiences during the COVID-19 pandemic. Res Social Adm Pharm 2023; 19(6): 944-55. [CrossRef] [PubMed]

Objavljeno
2024/04/10
Rubrika
Originalni rad