Acta medica Medianae

CD4+ T ĆELIJSKI PROFILI U AUTOIMUNOJ HEMOLITIČNOJ ANEMIJI

2024-04-10T11:57:16+02:00

Autoimuna hemolitična anemija (AIHA) predstavlja imunoposredovanu bolest koju karakteriše skraćenje životnog veka eritrocita usled pojačane intravaskularne i ekstravaskularne destrukcije. Tradicionalno, imunopatogeneza AIHA sagledavala se u kontekstu prekida imunske tolerancije B ćelija, budući da su autoantitela osnovni medijatori bolesti. Međutim, skorašnji podaci sugerišu da je produkcija antieritrocitnih antitela od strane B ćelija samo epifenomen i da je prekid tolerancije u odeljku CD4⁺ T ćelija zapravo centralni događaj u ranom razvoju AIHA. U AIHA postoje i numeričke i funkcionalne alteracije osnovnih subpopulacija CD4⁺ T ćelija, uključujući Th1, Th2, Th17, regulatorne T ćelije, kao i folikularne pomoćničke T ćelije. U ovom preglednom radu prikazane su osnovne karakteristike celularnog imunskog odgovora tokom razvoja AIHA, kao i potencijalni mehanizmi kojima CD4⁺ T ćelije promovišu inicijaciju i održanje autoimunog procesa. S obzirom na to da otvara mogućnost dizajniranja specifične imunoterapije, još uvek nedostupne bolesnicima sa AIHA, definisanje ovih karakteristika i mehanizama bilo bi od praktičnog značaja u terapiji.

RELAPSNI POLIHONDRITIS: OD ETIOPATOGENEZE DO TERAPIJE

2024-04-10T11:57:16+02:00

Relapsni polihondritis (RP) jeste retka autoimuna sistemska bolest, nedovoljno poznate etiopatogeneze, uglavnom relapsno-remitentnog toka, a zahvata elastičnu, hijalinu i fibroznu hrskavicu i tkiva bogata proteoglikanima. Može dovesti do anatomskog i funkcionalnog oštećenja, a uprkos lečenju, i do fatalnog ishoda. Najčešće se manifestuje u vidu aurikularnog i nazalnog hondritisa i poliartritisa. Zahvatanje laringotraheobronhijalnog stabla, kao i srčanih zalistaka i aorte, uz pojavu sekundarne infekcije ‒ pre svega donjih delova respiratornog trakta ‒ najčešći su uzroci letalnog ishoda. U mogući klinički spektar RP-a spadaju: zahvatanje oka episkleritisom, skleritisom i dr., unutrašnjeg uha vestibularnim poremećajima i pojava senzoneuronalnih simptoma,kao i zahvatanje centralnog i perifernog nervnog sistema. Uglavnom se značajno kasni sa postavljanjem dijagnoze, za koju je najbitnija klinička prezentacija, dok su laboratorijski nalazi od suportivnog značaja; imaging metode (CT, PET-CT, MR) važne su pak za procenu aktivnosti bolesti. Blaže oblike RP-a treba lečiti primenom nesteroidnih antiinflamatornih lekova i malim dozama kortikosteroida, dok se teži oblici leče primenom većih i, ukoliko je to potrebno, pulsnih doza kortikosteroida, kao i konvencionalnim i biološkim lekovima za modifikaciju bolesti. Uznapredovali oblici bolesti aorte i srčanih zalistaka zahtevaju hirurško lečenje.

ZNAČAJ IMPEDANTNE AGREGOMETRIJE U KARDIOHIRURGIJI

2024-04-10T11:57:16+02:00

Hemostaza je složen biološki proces kojim se sprečava gubitak krvi iz neoštećenog krvnog suda, kao i prekomerni gubitak cirkulišuće krvi kod povređenog krvnog suda. Za normalno funkcionisanje hemostaze neophodno je da krvni sud ima histološki normalnu građu zida, kao da je i funkcija trombocita očuvana. Von Willebrandov faktor predstavlja ključni činilac agregacije trombocita. Ovaj glikoprotein plazme vezuje se za receptore trombocita i kolagen. Trombin olakšava primarnu agregaciju prisutnih trombocita, koji nakon toga oslobađaju adenozin-difosfat (ADP), tromboksan A2 i serotonin; svi oni zajedno izazivaju posledičnu vazokonstrikciju, koja dovodi do sekundarne agregacije trombocita. Krvarenje nakon aortokoronarnog bajpasa posledica je delovanja brojnih faktora. Test agregacije trombocita u celoj krvi (impedantna agregometrija) omogućava analizu funkcije trombocita u prisustvu leukocita i eritrocita. Ova metoda se koristi za dijagnostikovanje oštećene funkcije trombocita, koja je uglavnom stečenog, a izuzetno retko urođenog karaktera.

Naše istraživanje pokazalo је da je 31% bolesnika imao postoperativno poremećenu funkciju trombocita, s tim što je postoperativno krvarenje posle 24 sata bilo statistički značajno veće kod bolesnika sa vrednostima ADP < 300 AU/min 24 sata nakon operacije, kao i TRAP < 500 AU/min 24 sata posle operacije (p = 0,002). Tri sata nakon operacije, transfuziju trombocita primila su 22 bolesnika (22,0%): ADP test ≤ 300 AU/min, ASPI ≤ 400 AU/min, TRAP ≤ 500 AU/min. Prosečno je davano 11,14 ± 4,45 doza. Dvadeset četiri časa nakon intervencije nije bilo bolesnika kojima je bila potrebna transfuzija koncentrata trombocita.

Upotreba savremenih metoda, u kombinaciji sa dokazanim kliničkim protokolima i velikim kliničkim iskustvom osoblja i uz poštovanje principa „vreme je život”, omogućava najbolje moguće zbrinjavanje bolesnika sa detektovanim poremećajem hemostaze u kardiohirurgiji.

FARMACEUTSKA ZDRAVSTVENA ZAŠTITA U JAVNIM APOTEKAMA TOKOM PANDEMIJE COVID-19: ISKUSTVO FARMACEUTA U SRBIJI

2024-04-10T11:57:17+02:00

Važnost uloge farmaceuta u zdravstvenoj zaštiti postala je dodatno izražena tokom pandemije COVID-19; kao profesionalci dostupni na prvoj liniji zdravstvene zaštite, značajno su doprineli da se nesmetani pristup osnovnim zdravstvenim uslugama održi. Ovo istraživanje imalo je za cilj da ispita iskustva farmaceuta zaposlenih u javnim apotekama u vezi sa kvalitetom i obimom farmaceutske zdravstvene zaštite (FZZ) i savetovanjem bolesnika tokom pandemije COVID-19, u odnosu na period pre pandemije. U ovom istraživanju takođe se ispitivala informativna uloga koju su farmaceuti imali u toku pandemije COVID-19 (u vezi sa mogućnošću pojave infekcije, simptomima, preventivnim merama, lečenjem, suplementacijom itd.). Još jedan cilj istraživanja bio je da se utvrdi da li je potreba za savetovanjem i za farmaceutskim uslugama bila veća tokom perioda visoke incidencije zaražavanja. Sprovedena je kvantitativna studija preseka među farmaceutima zaposlenim u javnim apotekama, koji su anonimno i dobrovoljno popunjavali onlajn anketu putem linka na Google platformi. Rezultati su pokazali da su farmaceuti koji su radili u apotekama blizu COVID-19 ambulanti ili bolnica smatrali da je kvalitet FZZ-a bio znatno ili potpuno narušen tokom pandemije; to su mislili i farmaceuti koji nisu radili u blizini COVID-19 ambulanti (38,78% prema 21,88%; p = 0,005). O tome da su adekvatne informacije pružene većini bolesnika izjasnilo se 40% svih ispitanika uključujući dodatno tražene informacije. Od ukupnog broja ispitanih farmaceuta, 86% njih istaklo je da su bolesnici zahtevali dodatne informacije o virusu COVID-19. Rezultati su ukazali na to da su farmaceuti koji su radili u apotekama blizu COVID-19 ambulanti ili bolnica zabeležili manji porast potrebe za savetovanjem i farmaceutskim uslugama tokom perioda visoke incidencije zaražavanja od ostalih farmaceuta (53% prema 69%; p < 0,001).

MELD SKOR KAO PREDIKTOR MORTALITETA KOD BOLESNIKA SA DEKOMPENZOVANOM ALKOHOLNOM CIROZOM JETRE I RAZVIJENOM HEPATIČNOM ENCEFALOPATIJOM

2024-04-10T11:57:17+02:00

Ciroza je završni stadijum brojnih hroničnih bolesti jetre. Bolest najčešće nastaje usled hroničnog konzumiranja alkohola i infekcije virusima hepatitisa C i B. U svetu od posledica unosa alkohola godišnje umre više od tri miliona ljudi. Prognostički skorovi razvijeni su sa ciljem procene preživljavanja. Prilikom prognoze kratkoročnog preživljavanja bolesnika sa dekompenzovanom cirozom jetre danas se koristi MELD (engl. Model for End-stage Liver Disease) skor.

Ova prospektivno/retrospektivna studija sprovedena je na uzorku od 56 bolesnika (52 muškarca i četiri žene), čija je prosečna starost bila 55,23 ± 10,82 godine. Vrednosti MELD skora računate su na kraju hospitalizacije i bile su u korelaciji sa definisanim ishodima lečenja. Sprovedena ROC (engl. Receiver operating characteristic) analiza pokazala je da su cut-off vrednosti MELD skora preko 23,5 bile statistički značajne u prognozi mortaliteta. U ukupno ispitivanoj populaciji, preminulo je 72% bolesnika sa skorom većim od dobijene cut-off vrednosti. Ukupan broj bolesnika sa razvijenom hepatičnom encefalopatijom bio je 34 (61%); od toga, preminulo je njih 23. ROC analizom u grupi bolesnika sa hepatičnom encefalopatijom utvrđena je cut-off vrednost MELD skora 30,5, što se statistički signifikantno ne razlikuje od cut-off vrednosti MELD skora za preživljavanje. Odnos muškog i ženskog pola u poduzorcima preminulih i preživelih bolesnika u ovom istraživanju bio je skoro ujednačen.

Cut-off vrednost MELD skora pokazala se kao statistički značajna u prognozi kratkoročnog preživljavanja. Zabeležen porast cut-off vrednosti MELD skora kod bolesnika sa hepatičnom encefalopatijom nije bio statistički značajan. U grupi bolesnika sa hepatičnom encefalopatijom zabeležen je smrtni ishod kod 92% bolesnika, premda nije utvrđeno statistički signifikantno povećanje cut-off vrednosti MELD skora.

ISPITIVANJE LIPIDNE PEROKSIDACIJE EKSTRAKTA CVETA I DVA KUMARINA IZOLOVANA IZ BILJKE DAPHNE MEZEREUM L.

2024-04-10T11:57:17+02:00

Fitohemijskim ispitivanjem vrsta Daphne L. potvrđeno je prisustvo aktivnih sastojaka koji po svojoj strukturi pripadaju kumarinima, flavonoidima, lignanima i terpenima. U ovom radu ispitan je efekat inhibicije lipidne peroksidacije etarskog ekstrakta cveta Daphne mezereum L. i kumarina koji su postupkom frakcionisanja izolovani iz ekstrakta. Sva tri testirana uzorka ‒ sirov etarski ekstrakt cvetova D. mezereum (IC₅₀ = 25,1 mM ± 2,9 mM) i izolovani jednostavni kumarini, umbeliferon (IC₅₀ = 7,1 mM ± 2,6 mM) i hernijarin (IC₅₀ = 19,0 mM ± 1,3 mM) ‒ pokazala su dobar antioksidativni potencijal. Efikasnost ekstrakta i ispitivanih jedinjenja upoređivana je sa standardno primenjivanim antioksidansima: troloksom (IC₅₀ = 22 mM ± 6 mM), kafenom kiselinom (IC₅₀ = 15 mM ± 3 mM) i kvercetinom (IC₅₀ = 23 mM ± 6 mM). Rezultati ove studije doprinose razumevanju fitohemijske karakterizacije vrste D. mezereum, ukazujući na to da se ekstrakt pomenute biljke može koristiti kao izvor prirodnih antioksidanasa.

UTICAJ COVID-19 PANDEMIJE NA STRUKTURU BOLESNIKA PODVRGNUTIH OPERATIVNOM LEČENJU ZBOG UROONKOLOŠKIH INDIKACIJA

2024-04-10T11:57:17+02:00

Cilj ove retrospektivne studije bio je da ispita uticaj pandemije COVID-19 na strukturu bolesnika koji su zbog onkoloških indikacija bili podvrgnuti operativnom lečenju na Klinici za urologiju Univerzitetskog kliničkog centra u Nišu u periodu od marta 2018. godine do juna 2022. godine. Istraživanjem su bili obuhvaćeni sledeći operativni zahvati: nefrektomija zbog karcinoma bubrega, nefroureterektomija zbog karcinoma gornjeg urotela, prostatektomija zbog karcinoma prostate, cistektomija zbog karcinoma mokraćne bešike, orhiektomija zbog tumora testisa i amputacija penisa zbog karcinoma penisa. Uzeti su podaci o broju operacija, godinama starosti i polu bolesnika, kao i postoperativni histopatološki nalazi. Operativne procedure podeljene su u dve grupe: pre COVID grupa uključila je procedure sprovedene pre početka pandemije (1. mart 2018. godine – 1. mart 2020. godine), a COVID grupa one sprovedene nakon početka pandemije COVID-19 (jun 2020. godine – jun 2022. godine). Urađeno je ukupno 569 uroonkoloških operacija ‒ 320 pre početka pandemije i 249 nakon početka pandemije. U obema ispitivanim grupama najčešće sprovedene procedure bile su nefrektomije. Statistički značajan pad broja prostatektomija i nefrektomija registrovan je u toku pandemije. Udeo prostatektomija bio je statistički značajno manji u COVID grupi, dok je udeo cistektomija u njoj statistički značajno porastao. Učestalost T4 stadijuma karcinoma mokraćne bešike bila je statistički značajno veća tokom pandemije, a učestalost T3a stadijuma značajno manja. Rezultati u vezi sa tumorskim stadijumima, dobijeni nakon svih operativnih procedura ispitanih u ovoj studiji, pokazali su da je značajno više bolesnika sa T4 stadijumom registrovano u toku pandemije; pritom, u većini slučajeva radilo se o karcinomu mokraćne bešike.

POVEZANOST GENSKOG POLIMORFIZMA RS11640851 MT1A 80 C/A SA DIJABETESOM MELITUSOM TIPA 2 U POPULACIJI CENTRALNOG BALKANA

2024-04-10T11:57:18+02:00

Tip 2 dijabetesa melitusa (T2DM) najčešći je tip dijabetesa, koji postaje sve zastupljeniji globalni zdravstveni problem. Veruje se da polimorfizmi u genima koji kodiraju metalotioneine, grupu malih proteina koji vezuju cink i uključeni su u antioksidativnu zaštitu, učestvuju u patogenezi T2DM-a. Cilj ovog istraživanja bilo je ispitivanje potencijalne povezanosti pojedinačnog polimorfizma nukleotida rs11640851 MT1A 80 C/A sa rizikom od T2DM-a, kao i utvrđivanje uticaja genotipa i raspodele alela na biohemijske parametre povezane sa dijabetesom. U istraživanju je učestvovalo 298 ispitanika ‒ njih 112 imalo je T2DM, a preostalih 186 zdravih ispitanika činilo je kontrolnu grupu. Ispitanicima su mereni glikemija natašte i nivo HbA1c. Polimorfizam u MT1A genu utvrđivan je pomoću PCR-RFLP metode. Nisu primećene značajne razlike u distribuciji genotipova i frekvenciji alela između kontrolne grupe i bolesnika sa dijabetesom (p > 0,05). Takođe, nije bilo povezanosti između polimorfizma i laboratorijskih parametara povezanih sa dijabetesom, glikemije natašte i nivoa HbA1c. Ipak, nivo glukoze iznad 7 mmol/L zabeležen je kod 79,6% nosilaca alela C, odnosno kod 53,3% ispitanika koji su homozigoti za alel A (p = 0,005). Iako u našem istraživanju nije pronađena direktna povezanost između genetskih varijanti MT1A gena i pojave T2DM-a, uočen je uticaj alela C na kontrolu glikemije kod bolesnika. Kako bi se proširila navedena saznanja i unapredilo razumevanje uticaja gena za metalotioneine na razvoj T2DM-a, neophodna su dalja istraživanja sa većim brojem ispitanika.

UTICAJ TEŽINE HRONIČNE OPSTRUKTIVNE BOLESTI PLUĆA NA SISTOLNU FUNKCIJU DESNE KOMORE

2024-04-10T11:57:18+02:00

Prema navodima Svetske zdravstvene organizacije, najčešća komplikacija hronične opstruktivne bolesti pluća (HOBP) jeste hronično plućno srce (cor pulmonale chronicum); ono podrazumeva hipertrofiju miokarda desne komore, dilataciju i insuficijenciju desne komore, koja nastaje kao posledica promena funkcije/strukture pluća, u odsustvu bolesti leve strane srca. Ehokardiografski pregled je zlatni standard u otkrivanju promena funkcije desne strane srca kod obolelih od HOBP-a. Glavni cilj ovog istraživanja bio je da se utvrdi uticaj stepena težine HOBP-a na vrednosti parametara sistolne funkcije desne komore. Sporedni cilj istraživanja bio je da se odredi učestalost trikuspidne regrugitacije u odnosu na stepen HOBP-a. Radi detaljne procene sistolne funkcije desne komore, značajne za ciljeve ove studije, ispitani su sledeći parametri: procentualna frakcija promene površine desne komore (engl. fractional area change – FAC), trikuspidna regurgitacija (TR), amplituda sistolne pokretljivosti trikuspidnog prstena (engl. tricuspid annular plane systolic excursion – TAPSE) (mm). U ispitivanju su učestvovala 44 bolesnika sa HOBP-om, podeljena u četiri grupe prema GOLD (engl. global initiative for obstructive lung disease) kriterijumima. Nije bilo statistički značajne razlike među grupama u pogledu antropometrijskih pokazatelja i vrednosti FEV1(%) (p > 0,05). Na osnovu Kruskal‒Wallisovog testa uočeno je da su vrednosti TAPSE indeksa i FAC-a bile značajno veće kod osoba sa teškim i veoma teškim HOBP-om (p < 0,05). Prilikom poređenja učestalosti TR-a u blagom HOBP-u sa onom u umerenom i u teškom HOBP-u, zapažena je statistički značajna razlika; kada je reč o ovom parametru, statistički značajna razlika postojala je i između umerenog i teškog HOBP-a (p < 0,05). Rezultati našeg istraživanja pokazali su da su ehokardiografski parametri desne komore, kakvi su TAPSE, FAC i TR, veoma važni za procenu njene sistolne funkcije, kao i da je opadanje ovih vrednosti srazmerno sa progresijom HOBP-a.

KORELACIONA ANALIZA LUTEINIZIRAJUĆIH I SOMATOTROPNIH ĆELIJA HIPOFIZE KOD MUŠKIH KADAVERA TOKOM STARENJA

2024-04-10T11:57:18+02:00

U fokusu ovog rada bilo je ispitivanje korelacije imunoreaktivnih luteinizirajućih (LH) i imunoreaktivnih somatotropnih (GH) ćelija kod muških kadavera tokom starenja. Anti-LH i anti-GH antitela obeležila su gorepomenute ćelije hipofize kod 14 muških kadavera. Ćelije identifikovane na ovaj način analizirane su sistemom ImageJ. Dobijeni rezultati statistički su analizirani pomoću statističkog softverskog paketa SPSS. Rezultati morfometrijske analize pokazali su da se tokom starenja površina LH i GH ćelija značajno povećala (p < 0,05), da se nuklearno-citoplazmatski odnos smanjio, kao i da su dobijene promene bile od posebnog značaja (p < 0,05) kod kadavera muškaraca starijih od 70 godina. Ovakvi rezultati ukazali su na to da je nakon 70. godine starosti došlo do hipertrofije ispitivanih ćelija. Nastale promene bile su funkcionalne prirode i pokazale su da je hormonski kapacitet bio značajno smanjen kod kadavera muškaraca koji su imali više od 70 godina. Na osnovu navedenog, može se zaključiti da ispitivani morfometrijski parametri gonadotropnih LH i GH ćelija značajno koreliraju, što može upućivati na paralelnu pojavu adaptacionih i kompenzacionih mehanizama u pomenutim ćelijama kod muškaraca u procesu starenja.

UBLAŽENA ANAFILAKTIČKA REAKCIJA NA MIŠIĆNE RELAKSANTE USLED PREOPERATIVNE PRIPREME KORITKOSTEROIDIMA

2024-04-10T11:57:18+02:00

Anafilaksa tokom anestezije predstavlja redak događaj u kliničkoj praksi, koji može dovesti i do smrtnog ishoda. Prikazan je slučaj bolesnice bez prethodne istorije alergijskih reakcija izazvanih rokuronijumom. Ubrzo nakon primene rokuronijuma, došlo je do pojave tahikardije, niskog krvnog pritiska i bronhospazma. Urtikarija i periferni simptomi su izostali, najverovatnije usled prethodne premedikacije kortikosteroidima. U praksi, situacije poput ove mogu biti fatalne ukoliko se ne prepoznaju i ne tretiraju pravovremeno.

PRIKAZ SLUČAJA BOLESNICE SA ČETIRI METAHRONA PRIMARNA KARCINOMA

2024-04-10T11:57:18+02:00

Multiple primarne maligne neoplazme (MPMN) predstavljaju pojavu dvaju ili više histopatološki različitih maligniteta u jednom organu ili u više organa, i to tako da jedan tumor nije recidiv ili metastaza drugog. Iako su dobro poznati geni udruženi sa hereditarnim karcinomima, ponekad nije moguće pronaći genetsku vezu između neoplazmi. Prikazan je slučaj bolesnice koja je u periodu od 28 godina imala četiri metahrona primarna maligniteta: karcinom dojke, karcinom rektuma, karcinom parotida, karcinom pluća i vrlo sumnjiv kontralateralni karcinom dojke. U radu su predstavljeni izazovi na koje smo naišli u dijagnostici i terapijskom pristupu. Takođe, istaknut je značaj genetskog savetovanja i testiranja ovakvih bolesnika. Da bi se postigao bolji tretman, mora se saznati koji su bolesnici u riziku od pojave MPMN-a, kao i kod kojih tumora postoji veća verovatnoća da će se pojaviti sinhrono ili metahrono. Osim toga, potrebno je uključiti ove bolesnike u klinička ispitivanja.