Acta medica Medianae

VERTEBRALNI PRELOMI U OSTEOPOROZI: OD DIJAGNOSTIKE DO REHABILITACIJE

Tijana Spasojevic — Wed, 03 Jul 2024 14:10:22 +0200

Vertebralni prelomi u osteoporozi predstavljaju značajan sociomedicinski problem koji narušava kvalitet života starije populacije. Klinički pregled, dopunske dijagnostičke metode (redgenski snimak (RTG), kompjuterizovana tomografija (egnl. Computed Tomography – CT), osteodezintomerija (engl. Dual-Energy X-ray Absorptiometry – DXA), dezintometrija lumbalnog dela kičme (engl. Lateral Vertebral Assessment – LVA) i procena rizika od nastanka preloma (engl. Fracture Risk Assessment Tool – FRAX)) ključni su za efikasnu procenu težine preloma, pravovremenu odluku o načinu lečenja, kao i započinjanje rehabilitacije. Od velikog praktičnog značaja jeste efekat antiresorptivne terapije na formiranje kalusa. Preporučljivo je da se kod osoba koje boluju od osteoporoze, a uprkos lečenju imaju prelom, ne prekida terapija bisfosfonatima, započeta nekoliko meseci pre dijagnostikovanog preloma. Bisfosfonate treba uvoditi u lečenje od dva do četiri meseca po nastanku preloma, u zavisnosti od lokacije preloma, odnosno vremena potrebnog za formiranje kalusa. Rekombinantni paratireoidni hormon predstavlja efikasnu anaboličku terapiju koja ubrzava regeneraciju kostiju tokom preloma, povećava zapreminu kalusa i omogućava brže postizanje čvrstoće kostiju. Terapiju osteoporoze ne treba započeti bez provere ukupnog i jonizovanog Ca, P, 25(OH)D, PTH, kao i opštih biohemijskih analiza; tek nakon toga treba uvesti antiresorptivnu ili anaboličku terapiju. Rehabilitacioni tretman koncipira se individualno i obuhvata vežbe ravnoteže, vežbe snage, vežbe obima pokreta i posturalni trening, koji dovode do poboljšanja pokretljivosti kičme, snage mišića i ukupne funkcionalnosti. Cilj ovog pregleda bio je da se ukaže na pravovremenu dijagnostiku, evaluaciju, kao i na lečenje preloma pršljenova u osteoporozi.

SMERNICE ZA PRAĆENJE ŽENA SA POREMEĆAJIMA KOAGULACIJE

Miodrag Savović — Wed, 03 Jul 2024 14:14:06 +0200

Uprkos napretku u prepoznavanju i lečenju žena sa poremećajima krvarenja, savremena medicinska nauka još nije uskladila dijagnostiku, terapiju i negu sa njihovim potrebama. Sve većem broju žena dijagnostikuju se ovi poremećaji. Pojedine žene koje se jave ginekologu zbog obilnog menstrualnog krvarenja imaju poremećaj koagulacije. Neprepoznavanje ovog poremećaja veoma je uobičajena pojava. Obilno menstrualno krvarenje predstavlja stanje sa kojim se žene sa pomenutim poremećajima sreću od početka reproduktivnog perioda i utiče na kvalitet njihovog života. Takođe, one se suočavaju sa problemom prihvatanja potencijalnih rizika od prenošenja bolesti na dete. Neophodno je pravovremeno prepoznavanje, kao i registracija ovih bolesnica. Važni su i razgovor i savetovanje sa zdravstvenim radnicima, te primena adekvatne terapije koja omogućava suočavanje sa različitim potrebama žene u reproduktivnom periodu.

TERAPIJSKI MONITORING ANTIEPILEPTIKA NOVIJE GENERACIJE KOD PEDIJATRIJSKIH BOLESNIKA: FOKUS NA FAKTORE KOJI UTIČU NA KONCENTRACIJU U PLAZMI

Wed, 03 Jul 2024 11:49:25 +0200

Monitoring koncentracije antiepileptičnih lekova (AEL) u pedijatrijskoj populaciji predstavlja važan korak u kaskadi odluka vezanih za optimizaciju savremene terapije epilepsije. Primarni cilj ovog istraživanja bilo je određivanje koncentracija lamotrigina (LTG) i levetiracetama (LEV) u plazmi dece i adolescenata na kombinovanoj antiepileptičnoj terapiji. Sekundarni cilj bio je ispitati uticaj demografskih faktora i koterapije na izmerene koncentracije AEL-a. Prospektivna studija obuhvatila je sedamdeset jednog ispitanika sa dijagnozom epilepsije, starosti od dve godine do osamnaest godina, na kombinovanoj antiepileptičnoj terapiji koja je uključivala sledeće terapijske modalitete: valproinsku kiselinu (engl. valporic acid – VA) / LTG, VA/LEV i LTG/LEV. Rezultati sprovedenog istraživanja pokazali su da je 86,27% LTG koncentracija i 68,97% LEV koncentracija bilo u referentnom opsegu. Nije zabeležen statistički značajan uticaj komedikacije na koncentracije ispitivanih antiepileptika. Takođe, dobijeni rezultati potvrdili su da je doza LTG-a bila najznačajniji prediktor za koncentracije LTG-a. Rezultati ovog istraživanja ukazali su na to da jedino doza LEV-a korigovana telesnom masom može uticati na LEV koncentracije. Iako se terapijski monitoring antiepileptika novije generacije ne sprovodi rutinski u svakodnevnoj kliničkoj praksi, rezultati našeg istraživanja predočili su da monitoring koncentracija LTG-a i LEV-a može biti od velike koristi u pedijatrijskoj populaciji koja primenjuje kombinovanu antiepileptičnu terapiju, kako zbog same prirode bolesti, tako i zbog potencijalne farkmakokinetičke varijabilnosti ispitivanih antiepileptika.

PROCENA KVALITETA ŽIVOTA POVEZANOG SA ZDRAVLJEM KOD PACIJENATA ZARAŽENIH VIRUSOM COVID-19 PRE INFEKCIJE I TRI MESECA NAKON OTPUSTA SA BOLNIČKOG LEČENJA

Wed, 03 Jul 2024 11:56:09 +0200

Infektivno oboljenje COVID-19, izazvano SARS-CoV-2 virusom, i dalje predstavlja značajnu globalnu pretnju po zdravlje ljudi. Pored toga što ovo oboljenje nesumnjivo utiče na fizičko zdravlje, postoje i dokazi o njegovom ozbiljnom uticaju na mentalno zdravlje.

Naše istraživanje imalo je za cilj da proceni promene u kvalitetu života kod obolelih od COVID-19 pre hospitalizacije i tri meseca nakon otpusta iz bolnice.

Podaci su dobijeni od 70 ispitanika sa postavljenom dijagnozom COVID-19 koji su bili hospitalizovani na Klinici za infektivne bolesti Univerzitetskog kliničkog centra u Nišu. Bili su ispitani dva puta: nakon prijema na bolničko lečenje i tri meseca nakon otpusta. Kvalitet života meren je na osnovu sledećih upitnika: 36-item Short Form Survey (SF-36), Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI), Patient Health Questionnaire-9 (PHQ9) i Generalized Anxiety Disorder 7-item (GAD-7). Statistička značajnost dveju promenljivih merena u istom uzorku u dva različita trenutka poređena je uz pomoć uparenog T-testa.

Postojala je statistički značajna razlika u PHQ9 skorovima pre hospitalizacije i posle nje (t = 4,738; p < 0,01). Nije bilo značajne promene PSQI skora pre hospitalizacije i tri meseca nakon otpusta (t = -0.622; p = 536). Naši rezultati pokazali su statistički značajan porast GAD7 i značajan pad skora komponente fizičkog funkcionisanja (engl. phisical functioning – PF) (t = 5,929; p < 0,01), kao i skora komponente ograničenja zbog fizičkih zdravstvenih problema (engl. emotional regulation – RP) (t = 4,385; p < 0,01). Prema dobijenim rezultatima, nije bilo statistički značajne razlike između perioda pre infekcije i perioda nakon otpusta iz bolnice u komponentama SF-36 upitnika koje se odnose na ograničenja usled emocionalnih problema i na domen socijalnog funkcionisanja (engl. social functioning – SF).

Na osnovu rezultata našeg istraživanja može se zaključiti da oboleli od COVID-19 imaju fizičke i mentalne zdravstvene probleme koji mogu trajati i nakon oporavka od infekcije i negativno uticati na kvalitet života.

COVID-19 I IMUNOTERAPIJA U JUVENILNOM IDIOPATSKOM ARTRITISU

Nikola Jovanović, Milica Jordanović, Jelena Vojinović, Milena Manojlović — Wed, 03 Jul 2024 13:41:19 +0200

Pandemija COVID-19 predstavlja ogroman izazov za pedijatre širom sveta. Deca obolela od juvenilnog idiopatskog artritisa (JIA) koja imaju COVID-19 i koja su po indikacijama na biološkoj terapiji mogu predstavljati medicinsku i etičku dilemu. Nastojali smo da u ovom radu odgovorimo na pitanje da li je sklonost ka egzacerbacijama JIA nakon preležane infekcije COVID-19 veća kod dece sa JIA na biološkoj terapiji nego kod dece sa JIA koja nisu na biološkoj terapiji. Osim toga, ispitali smo motivaciju roditelja za vakcinaciju dece i simptome bolesti COVID-19 u ovoj populaciji. Retrospektivna studija sprovedena je na osnovu rezultata ankete rađene između 10. 3. 2022. i 12. 5. 2022. godine koja je obuhvatila 65 pedijatrijskih bolesnika i bolesnica. Anketa je sadržala niz zatvorenih i otvorenih pitanja na koja su odgovarali roditelji. Deo podataka koji se ticao trajanja JIA, brojeva telefona i terapije preuzet je iz Heliant informacionog sistema. Za poređenje grupa korišćen je Hi-kvadrat test. Pokazalo se da je najčešći simptom bila temperatura, a pratili su je simptomi vezani za gornji respiratorni trakt. Egzacerbacija osnovne bolesti koja je usledila nakon COVID-19 infekcije u grupi dece na biološkoj terapiji sa JIA potvrđena je u četiri slučaja, dok je u grupi dece sa JIA koja nisu bila na biološkoj terapiji pogoršanje zabeleženo dva puta. Prilikom poređenja dveju pomenutih grupa nije nađeno statistički značajno odstupanje. Motivacija roditelja za vakcinaciju protiv SARS-CoV-2 bila je izuzetno niska. Studija koja bi obuhvatila veći broj obolelih od JIA dala bi pouzdanije podatke o uticaju COVID-19 na ovu grupu bolesnika. Predlaže se formiranje jedinstvene baze podataka dece sa JIA, budući da bi ona u budućnosti mogla pomoći kliničarima da poboljšaju kvalitet života ovih bolesnika.

POLIAKRILAT-POLIALKOHOL KOPOLIMER (VANTRIS®) KAO OPCIJA U MINIMALNO INVAZIVNOM ZBRINJAVANJU VEZIKOURETERALNOG REFLUKSA: NAŠE ISKUSTVO

Nikola Vacić, Ivona Đorđević, Zorica Jovanović, Strahinja G Konstantinović — Wed, 03 Jul 2024 13:46:46 +0200

Minimalno invazivno zbrinjavanje vezikoureteralnog refluksa u poslednjim decenijama postalo je popularno, i to zbog brojnih prednosti same procedure, koju odlikuju jednostavno izvođenje, kraće vreme izvođenja nego kod otvorenih tehnika, retka pojava ozbiljnijih komplikacija, kao i skraćivanje boravka u bolnici. Postoje dve grupe injekcionih agenasa za augmentaciju tkiva: biorazgradivi i nebiorazgradivi. Vantris^® (poliakrilat-polialkohol kopolimer) predstavlja kombinaciju ovih dveju grupa.

Cilj studije bilo je utvđivanje efikasnosti kopolimera Vantris^® kao opcije u minimalno invazivnom zbrinjavanju vezikoureteralnog refluksa (VUR).

Sproveli smo prospektivnu studiju koja je obuhvatila period od pet godina (2015‒2019). Ukupno je 24 bolesnika, tj. 39 renalnih refluksivnih jedinica bilo tretirano koplimerom Vantris^®

Refluks je bio jednostran kod devet bolesnika (37,5%), a obostran kod 15 bolesnika (62,5%). Stepen refluksa bio je V kod dva uretera (5,12%), IV kod šest uretera (15,38%), III kod 22 uretera (56,42%), II kod tri uretera (7,69%) i I kod šest uretera (15,38%). Srednje vreme praćenja iznosilo je 12 meseci i uključivalo je pregled urina, ultrazvučni pregled urinarnog trakta i mikcionu cistouretrografiju nakon godinu dana. Refluks je eliminisan u 36 uretera (92,31%). Kod dvoje bolesnika razvila se opstrukcija vezikoureteralnog spoja. Kod jednog bolesnika bio je potreban dodatni injekcioni tretman.

Vantris^® se za tretiranje VUR-a može koristiti uspešno i sa malim procentom komplikacija. Budući da je primena jednostavna, a stopa komplikacija svedena na minimum, mogao bi postati tretman izbora za lečenje VUR-a.

HUMANI PAPILOMA VIRUS: ISTRAŽIVANJE O ZNANJU I STAVOVIMA STUDENATA DODIPLOMSKIH ZDRAVSTVENIH STUDIJA

Irma Salimović-Bešić, Selma Mujkić, Arzija Pašalić — Wed, 03 Jul 2024 13:52:58 +0200

Cilj ove studije bio je proceniti znanje budućih zdravstvenih radnika u Bosni i Hercegovini (BiH) o prirodi humanog papiloma virusa (HPV), HPV testiranju i vakcinaciji i njihove stavove prema tome.

Ovo deskriptivno-analitičko prospektivno istraživanje preseka sprovedeno je korišćenjem standardizovanog upitnika koji su popunjavali studenti prve i treće godine dodiplomskih studija različitih studijskih programa Fakulteta zdravstvenih studija Univerziteta u Sarajevu.

Istraživanje je rezultiralo sa 110 potpuno popunjenih upitnika. Procenat studenata zdravstvenih studija koji su čuli za HPV iznosio je 88,9% na prvoj godini, a 92,3% na trećoj godini. Studenti treće godine imali su bolje opšte znanje o HPV-u (p = 0,007) i HPV testiranju (p = 0,009). Značajne razlike uočene su u opštem poznavanju HPV-a kod studenata svih studijskih programa (p < 0,001), u znanju o HPV testiranju (p = 0,001), te vakcinaciji (p = 0,001). Studenti programa Zdravstvena nega i Fizioterapija imali su više znanja i primerenije stavove od studenata na drugim studijskim programima.

Bez obzira na studijsku godinu i program, može se reći da je nizak nivo znanja koje o HPV infekciji imaju studenti u BiH. Ciljane intervencije u zdravstvenom obrazovanju mogle bi u budućnosti pozitivno uticati na širenje znanja o HPV-u i na usvajanje preventivnih metoda.

MORFOMETRIJSKA PROCENA GLENOIDA UPOTREBOM MAGNENTNOREZONANTNOG IMIDŽINGA

Aashay Kekatpure, Megha Manoj, Dr. Shivali Kashikar, Dr. Aditya Kekatpure — Wed, 03 Jul 2024 13:56:54 +0200

Rad je imao za cilj da proceni morfometrijske varijacije glenoida u azijskoj populaciji i uporedi ih sa onima u zapadnoj populaciji. Retrospektivna studija obuhvatila je 100 bolesnika lečenih zbog bolova u ramenu u periodu od januara 2018. do januara 2019. godine. Dimenzije glenoida, visina, širina i verzija bile su merene na koronalnim i aksijalnim snimcima. Utvrđeno je da je ukupna srednja verzija bila anteverzija od 0,40 ± 3,6. Prosečna širina glenoida kod muškaraca iznosila je 29 mm, a kod žena 25,2 mm, dok je ukupna prosečna širina bila 27 mm ± 3,2 mm. Prosečna visina glenoida kod muškaraca bila je 35,7 mm, a kod žena 32,4 mm; ukupna prosečna visina bila je 34 mm ± 2,5 mm. Došlo se do zaključka da su dimenzije glenoida u azijskoj populaciji nešto manje od onih u zapadnoj populaciji. Ovu razliku treba uzeti u obzir prilikom izbora proteze za artroplastiku ramena.

DIGITALNE TEHNOLOGIJE KAO PODRŠKA ZDRAVSTVENIM SISTEMIMA U PROMOCIJI ZDRAVLJA I PREVENCIJI BOLESTI

Wed, 03 Jul 2024 14:02:30 +0200

U radu se analizira pristup veoma važnom fenomenu u savremenom okruženju koji se definiše kao digitalna transformacija u zdravstvenom sistemu. Sve veći upliv digitalnih tehnologija u poslovne procese dovodi do toga da se pružanje zdravstvenih usluga više ne može posmatrati samo u tradicionalnim okvirima već je neophodno sagledati i neograničene mogućnosti digitalnih tehnologija, digitalnih sadržaja i digitalnih komunikacija u pružanju zdravstvenih usluga. Potrebe zdravstvenog sistema i promene koje nastaju razvojem komunikacionih i informacionih tehnologija poput interneta, društvenih mreža, mobilnih aplikacija i sl. zahtevaju organizovan rad na sprovođenju strategije za implementiranje novih načina poslovanja u zdravstvu. Informisanost o zdravlju i podizanje svesti o ranom skriningu onkoloških bolesti povećavaju motivisanost za aktivno učešće u sprovođenju preventivnih mera, lečenju i rehabilitaciji.

UČESTALOST INFEKCIJA BAKTERIJAMA UREAPLASMA UREALYTICUM I MYCOPLASMA HOMINIS I NJIHOVA KORELACIJA SA POZITIVNIM NALAZOM NA GLJIVICU CANDIDA SPECIES KOD TRUDNICA I ŽENA KOJE NISU TRUDNE

Wed, 03 Jul 2024 14:06:32 +0200

Mycoplasma hominis, Ureaplasma urealytium i Candida species (Candida spp.) predstavljaju potencijalno patogene sojeve bakterija koji se često mogu naći u genitalnom traktu zdravih žena. Međutim, pomenuti sojevi uz dodatne faktore mogu dovesti do mnogobrojnih komplikacija. Cilj istraživanja bio je da se utvrdi jednogodišnja prevalencija infekcije mikoplazmom i ureaplazmom kod trudnica i žena koje nisu trudne, kao i korelacija sa infekcijom glijivicom Candida spp. U istraživanje je bilo uključeno 206 ambulantno lečenih žena sa simptomima vaginalne infekcije, prosečne starosti 30,8 godina ± 7 godina, koje su bile lečene na Odeljenju ginekologije i akušerstva Kliničko-bolničkog centra u Кosovskoj Mitrovici. Sve žene su bile testirane na mikoplazmu i ureaplazmu, uz uzimanje standardnog vaginalnog i cervikalnog brisa. Zasejavanje kultura izvedeno je po standardnim protokolima. Od 206 žena, 71 bila je trudna. Nalaz na mikoplazmu bio je pozitivan kod 32 žene, kod njih 96 nalaz ureaplazmu bio je pozitivan, dok su vaginalnu kandidijazu imale 52 žene iz celog uzorka. Šest trudnica bilo je pozitivno na mikoplazmu, a kod njih 29 nalaz ureaplazmu bio je pozitivan. Vaginalna kandidijaza bila je značajno češća kod trudnica u odnosu na žene koje nisu bile trudne (n = 40; p = 0,046). Infekcija ureaplazmom bila je kod 33 bolesnice udružena sa kandidijazom (p = 0,005). Kod velikog broja testiranih žena i iz jedne i iz druge grupe nalaz na ureaplazmu bio je pozitivan. Kod trudnica je najčešća bila infekcija gljivicom Candida spp. Činjenica da je infekcija ureaplazmom često bila udružena sa vaginalnom kandidijazom u celom uzorku upućuje na to da treba biti oprezan u lečenju ovih infekcija i racionalno upotrebljavati antibiotike u skladu sa kliničkim nalazom i uz preventivnu upotrebu vaginalnih antimikotika.

„PLUTAJUĆI LAKAT” NASTAO KAO POSLEDICA RANJAVANJEM SAČMOM IZ LOVAČKE PUŠKE: PRIKAZ SLUČAJA

Wed, 03 Jul 2024 14:17:02 +0200

„Plutajući lakat” je povreda koja predstavlja kombinaciju ipsilateralnog preloma nadlakatne kosti i kosti podlaktice. Povreda lakta izazvana hicem iz lovačke puške teška je i složena vrsta povrede, često praćena komplikacijama poput infekcije, paralize nerava i ograničenja obima pokreta.

Predstavljamo slučaj četrdesetšestogodišnjeg muškarca sa prostrelnom ranom desnog lakta. Zadobio je povrede distalnog humerusa i proksimalne ulne, što je rezultiralo povredom „plutajući lakta”. Budući da je na inicijalnom kliničkom pregledu neurovaskularni status bio normalan, nakon adekvatne preoperativne pripreme urađene su primarna hirurška obrada rane u opštoj endotrahealnoj anesteziji i stabilizacija lakta spoljašnjim fiksatorom po Mitkoviću, sa dva klina u telo humerusa i dva klina u telo ulne. Dve nedelje kasnije urađena je unutrašnja fiksacija navedene povrede.

Hirurško lečenje ovakvih teških prostrelnih povreda zahteva primarni tretman spoljašnjim fiksatorom, sa prevođenjem u unutrašnju fiksaciju onda kada lokalni status rane bude uredan.

Povrede „plutajući lakta” treba što pre dovesti u ispravnu anatomsku repoziciju unutrašnjom fiksacijom, s obzirom na to da ona omogućava dobru funkciju lakta sa što većim obimom pokreta.

GOŠEOVA BOLEST TIP 1 I KARCINOM ŽELUCA: PRIKAZ SLUČAJA

Ivana Golubović — Wed, 03 Jul 2024 14:20:30 +0200

Gošeova (Gaucher) bolest (GB) jeste lipozomalna bolest nakupljanja koja se nasleđuje autozomno-recesivno. U osnovi bolesti nalazi se mutacija gena koji kodira enzim glukocerebrozidazu. Klinička podela GB-a na tip 1, 2 i 3 zasniva se na odsustvu (tip 1) ili prisustvu (tip 2 i tip 3) manifestacija od strane centralnog nervnog sistema. Sa ciljem postavljanja definitivne dijagnoze određuju se nivo β-glukozocerebrozidaze u leukocitima i vrednost hitotriozidaze u serumu. Analiza genotipa od pomoći je u proceni tipa i težine bolesti. Od 1991. godine Gošeova bolest leči se enzimskom supstitucionom terapijom (EST). U ovom radu prikazuju se kliničke karakteristike bolesnice sa tipom 1 Gošeove bolesti kojoj je bolest dijagnostikovana novembra 2004. godine na Insititutu za hematologiju Univerzitetskog kliničkog centra Srbije. Bolesnica je bila heterozigotni nosilac mutacije N307S. Februara 2006. godine započeto je lečenje imiglucerazom (CerezymeR), sa dozom od 30 U po kilogramu telesne težine i. v. na svake dve nedelje. Iako je posle 24 meseca terapije zabeleženo značajno poboljšanje stanja bolesnice, ona se žalila na mučninu, nagon na povraćanje i bolove u epigastrijumu. Urađeni su multidetektorska kompjuterizovana tomografija (engl. multislice computed tomography – MSCT) gornjeg abdomena i ezofagogastroduodenoskopija sa biopsijom promene u želucu. Patohistološki (PH) nalaz promene u želucu ukazao je na postojanje adenokarcinoma želuca. Urađena je totalna gastrektomija sa splenektomijom i holecistektomijom. PH nalaz je pokazao da je posredi adenocarcinoma ventriculi intramucosum (early cancer). Bolesnica je posle hirurške intervencije nastavila enzimsku supstitucionu terapiju imiglucerazom. Kod obolelih od GB-a povećan je rizik od nastanka malignih bolesti, najčešće limfoproliferativnih, mada je opisana i pojava solidnih tumora (npr. hepatocelularni karcinom). Prema našim saznanjima, Gošeova bolest udružena sa karcinomom želuca retko se pominje u literaturi.