SAVREMENI PRISTUPI U TRETMANU OSTEOARTROZE KOLENA
Sažetak
Uvod. Artroze su česte, primarno nezapaljenske, hronične, sporo napredujuće bolesti zglobova, sa najčešćom lokalizacijom na zglobu kolena koje su i glavni uzrok hronične onesposobljenosti. Kako još uvek ne postoji lečenje koje može da zaustavi proces degeneracije zglobova, preostaju samo mere kojima se smanjuju tegobe, poboljšava funkcionalnost i kvalitet života bolesnika. Cilj ove studije je da predstavi preporuke za tretman gonartroze sa posebnim osvrtom na postupke koji se primenjuju na nivou primarne zdravstvene zaštite.
Metod i material. Istraživanje je dizajnirano kao pregledni rad. Na osnovu ključnih reči pregledane su različite baza podataka, kao i preporuke domaćih i međunarodnih reumatoloških društava.
Rezultati i diskusija. Prema Briselskoj deklaraciji o reumatskim bolestima i bolestima mišićno - koštanog sistema (RMD) ove bolesti pogađaju više od jedne četvrtine ljudi u Evropi. Sa godinama života učestalost je veća, posebno kod ženskog pola crne i žute rase, ali nije neizbežna posledica starenja. Plan lečenja pacijenata sa oesteoartrozom podrazumeva primenu mera koje su međusobno komplementarne, individualne. Najbolji pokazatelj težine bolesti je prisustvo bola, te je tretman bola najznačajniji deo terapije. Lečenje može biti nehirurško i hirurško. Nehirurško je podeljeno na nefarmakološki i farmakološki tretman. Smanjenje telesne mase je glavni terapijski cilj. Edukacija podrazumeva grupno savetovanje, a njena osnova je suočavanje sa boilešću, samokontrola, samopomoć kao i struktuisan program vežbi. Farmakološke mere obuhvataju primenu analgetika i antireumatika. Od pomagala se preporučuju proteze, ortoze i štap za hodanje. Fizikalne procedure: ultrazvuk, kineziterapija, interferentne struje… Biološka terapija se primenjuje prema posebnim protokolima. Kao poslednja terapijska mogućnost totalna artroplastika.
Zaključak. Pored prevencije osteoartroze kolena najvažnija je primena osnovnih nefarmakoloških mera sa akcentom na edukaciju pacijenata i članova njihovih porodica o bolesti, samopomoći, doziranom, redovnom fizičkom vežbanju i redukciji telesne težine. Ono što je najrealnije moguće sprovesti u primarnoj zdravstvenoj zaštiti je pojačati upotrebu nefarmakoloških vidova lečenja kao što su redukcija telesne težine i redovno vežbanje. Zadatak celog društva je podizanje svesti o degenerativnim bolestima zglobova i njihovom javno zdravstvenom značaju, kao i promocija zdravih stilova života.
Reference
1. Manojlović D. Interna medicina treće dopunjeno izdanje, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 2003. Str. 1688- 1693, ISBN 86-17-11109-7
2. Tasić M., Davidović M., Gerijatrijski praktikum, Drasler partner, Beograd, 2007. Str. 95-102
3. Banjanin Ž, Pešević Pajčin J, Ubović R, Bojanić J, Rodić Vukmir N. Impact of obesity and gender on the progression of hip and knee osteoarthrosis: An epidemiological study in the general population. Biomedicinska istraživanja. 2013; 4(1):33–9. https://doi.org/10.7251/B II1301033B
4. Bruyère O, Honvo G, Veronese N, Arden NK, Branco J, Curtis EM et al. An updated algorithm recommendation for the management of knee osteoarthritis from the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis, Osteoarthritis and Musculoskeletal Diseases (ESCEO). Semin Arthritis Rheum. 2019 Dec;49(3):337-350. doi:10.1016/j.semarthrit.201 9.04.008.
5. Bošković K., Osteoartroza- etiopatogeneza i osvrt na nova saznanja, značaj rane dijagnostike, , Med Pregl 2022; 75(2): 37-42.
6. Kolasinski SL, Neogi T, Hochberg MC, Oatis C, Guyatt G, Block J, et al. American College of Rheumatology/Arthritis Foundation Guideline for the Management of Osteoarthritis of the Hand, Hip, and Knee. Arthritis Care Res (Hoboken). 2020 Feb;72(2):149-162. doi: 10.1002/acr.24131. Epub 2020 Jan 6. Erratum in: Arthritis Care Res (Hoboken). 2021; 73(5):764.
7. Lapčević M. Podizanje svesti o značaju reumatskih bolesti I potrebi za poboljšanjem zdravstvene zaštite I kvaliteta obolelih, Zbornik radova, Acta rheum Belgrad 2013; 43 (1):55-566. UDK 616-002.77 YU ISSN 0351-7217
8. Giorgino R, Albano D, Fusco S, Peretti GM, Mangiavini L, Messina C. Knee Osteoarthritis: Epidemiology, Pathogenesis, and Mesenchymal Stem Cells: What Else Is New? An Update. Int J Mol Sci. 2023; 24(7):6405. doi: 10.3390/ijms24076405.
9. World health organization, Osteoarthritis. Preuzeto 15.08.2023. https://www.who.int/news-room/fact-sheets /detail/osteoarthritis
10. McAlindon TE, Bannuru RR, Sullivan MC, Arden NK, Berenbaum F, Bierma-Zeinstra SM, et al OARSI guidelines for the non-surgical management of knee osteoarthritis. Osteoarthritis Cartilage. 2014 Mar;22(3):363-88. doi: 10.1016/j.joca.2014.01.003.
11. The Chinese University of Hong Kong. Osteoarthritis in Hong Kong Chinese—prevalence, aetiology and prevention. 2001. Preuzeto 15.08.2023. http://www.cuhk.edu.hk/ipro/010306e.htm. Accessed 14.08.2023
12. Račić M, Tošić M, Mašić S. Quality of osteoarthritis care in family medicine – A cross-sectional study. Srp Arh Celok Lek. 2016; 144(11-12):633-8. PMID: 29659228.
13. Lapčević M., Pavlović Ž., Edukacija za samopomoć i samozaštitu obolelih od hroničnih artritisa(radionica samopomoći), Zbornik radova, Acta rheum Belgrad 2019; 49(1): 96-97
14. Wu Z, Zhou R, Zhu Y, Zeng Z, Ye Z, Wang Z, Liu W, Xu X. Self-Management for Knee Osteoarthritis: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Pain Res Manag. 2022 Mar 2;2022:2681240. doi: 10.1155/2022/2681240.
15. Li R, Chen H, Feng J, Xiao Y, Zhang H, Lam CW, Xiao H. Effectiveness of Traditional Chinese Exercise for Symptoms of Knee Osteoarthritis: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Int J Environ Res Public Health. 2020 Oct 27;17(21):7873. doi: 10.3390/ijerph17217873.
16. Lauche R, Hunter DJ, Adams J, Cramer H. Yoga for Osteoarthritis: a Systematic Review and Meta-analysis. Curr Rheumatol Rep. 2019;21(9):47. doi: 10.1007/s11926-019-0846-5.
17. Skou ST, Roos EM. Good Life with osteoarthritis in Denmark (GLA:DTM): a nationwide implementation of clinical recommendations of education and supervised exercise in knee and hip osteoarthritis. Osteoarthritis Cartilage 2017; 25(1):S389-90.
18. Thorstensson CA, Garellick G, Rystedt H, Dahlberg LE. Better Management of Patients with Osteoarthritis: Development and Nationwide Implementation of an Evidence-Based Supported Osteoarthritis Self-Management Programme. Musculoskeletal Care. 2015;13(2):67-75. doi: 10.1002/msc.1085.
19. Ministarstvo zdravlja i Republički fond za zdravstveno osiguranje, Farmakoterapijski protokoli za najčešće bolesti u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, Beograd 2014.god, 346-57
20. Basarić M, Vagić K, Novković S, Damjanov N. Neuropatski bol kod bolesnika sa osteoartritisom kolena, Zbornik radova, Acta rheum Belgrad 2019(1):78 UDK 616-002.77 YU ISSN 0351-7217
21. Wu Y, Zhu S, Lv Z, Kan S, Wu Q, Song W, Ning G, Feng S. Effects of therapeutic ultrasound for knee osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2019;33(12):1863-1875. doi: 10.1177/0269215519866494.
22. Zvekić Svorcan J, Mikov A, Filipović K, Janković T. Analiza bola i funkcionalnog statusa pacijenata sa osteoartrozom kolena nakon primene transkutane električne nervne stimulacije. PONS - medicinski časopis. 2013;10(2):50-4. doi: 10.5937/pons1302050Z
23. Zvekić Svorcan J, Mikov A, Mikov I, Subin Teodosijević S. Procena analgetičkog dejstva interferentnih struja kod pacijenata sa osteoartrozom kolena. Zdravstvena zaštita. 2012;41(1):44-9. doi: 10.5937/ZZ1201044Z
24. Divjak A, Jovanovic I, Matic A, Tomic Lucic A, Gajovic N, Jurisevic M, et al. The influence of vitamin D supplementation on the expression of mediators of inflammation in knee osteoarthritis. Immunol Res. 2023;71:442–450 https://doi.org/10.1007/s12026-022-09354-0
25. Meng Z, Liu J, Zhou N. Efficacy and safety of the combination of glucosamine and chondroitin for knee osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Arch Orthop Trauma Surg. 2023;143(1):409-421. doi: 10.1007/s00402-021-04326-9.
26. Kan SL, Li Y, Ning GZ, Yuan ZF, Chen LX, Bi MC, Sun JC, Feng SQ. Tanezumab for Patients with Osteoarthritis of the Knee: A Meta-Analysis. PLoS One. 2016;11(6):e0157105. doi: 10.1371/journal.pone.0157105.
27. Schnitzer TJ, Easton R, Pang S, Levinson DJ, Pixton G, Viktrup L, et al. Effect of Tanezumab on Joint Pain, Physical Function, and Patient Global Assessment of Osteoarthritis Among Patients With Osteoarthritis of the Hip or Knee: A Randomized Clinical Trial. JAMA. 2019;322(1):37-48. doi: 10.1001/jama.2019.8044.
28. Fusco G, Gambaro FM, Di Matteo B, Kon E. Injections in the osteoarthritic knee: a review of current treatment options. EFORT Open Rev. 2021;6(6):501-509. doi:10.1302/2058-5241. 6.210026.
29. Bennell KL, Paterson KL, Metcalf BR, Duong V, Eyles J, Kasza J, et al. Effect of Intra-articular Platelet-Rich Plasma vs Placebo Injection on Pain and Medial Tibial Cartilage Volume in Patients With Knee Osteoarthritis: The RESTORE Randomized Clinical Trial. JAMA. 2021;326(20):2021-2030. doi: 10.1001/jama.2021.19415.
30. Baščarević Z., Hirurško lečenje zglobova u reumatskim bolestima, Zbornik radova, Acta rheum Belgrad 2013; 43(1):17 UDK 616-002.77 YU ISSN 0351-7217