BOGORODICA MLEKOPITATELJNICA U SRPSKOJ CRKVENOJ IKONOGRAFIJI

Sažetak

Bogorodica Mlekopitateljnica (Galaktotrofusa) spada među najstarije ikonografske tipove. Motiv slikanja Bogorodice koja doji sina svoga, Isusa Hrista ("hranitelja vaseljene hrani") inspirisan je sadržajem rukopisa evanđeliste Luke, brojnih teologa i crkvenih pesnika Sirije, Palestine, Egipta, Rima, Afrike, Vizantije i Zapada. Akatist, himna blagodarnosti Bogomajci potvrđuje značaj i uzvišenost materinstva i dojenja. Sv. Sava srpski u XIII veku preneo je ikonu Bogomajke Mlekopitateljnice iz manastira sv. Save Osvećenog Jerusalimskog u Hilandar, na svetu Goru. Ona krasi desnu prestolnu stranu ikonostasa isposnice, Tipikarnice u Kareji, koju je podigao sv. Sava. Freska Bogorodice Mlekopitateljnice nalazi se u priprati Pećke patrijaršije, zadužbine arhiepiskopa Danila II (1324-1337) i predstavlja jedinstvenu, veličanstvenu kompoziciju slikanu oko 1330. godine. Ova freska je najverovatnije delo srpskog zografa, inspirisanog vizantijskom crkvenom poezijom, ili bogoslovskim porukama iskazanih u Akatistu – himničkoj pohvali Bogorodici Odigitriji (Putovoditeljici). Manastir Mateič kod Kumanova zadužbina je cara Stefana Uroša V Nejakog (1355-1371). Četvrt veka posle priprate Pećke patrijaršije, u crkvi Presvete Bogorodice živopisan je ciklus Bogorodičinog Akatista, koji sadrži 24 scene, među kojima i fresku Bogorodice Mlekopitateljnice. Bogorodica je predstavljena u stojećem stavu, u mandorli, kako drži i doji malog Hrista. Uz nju su prikazani anđeli u carskoj odori i serafimi. Među radovima Georgija Mitrofanovića, srpskog slikara i Hilandarskog monaha s početka XVII veka, na zapadnom zidu priprate crkve sv.Trifuna, blizu ulaza u manastir Hilandar, nalazi se nedatovana ikona Bogorodice Mlekopitatelnice.

Ključne reči: Bogorodica Mlekopitateljnica, Tipikarnica u Kareji, Pećka patrijaršija, manastir Matejič, crkva Sv.Trifuna