PONS - medicinski časopis

The Prevalencija tvrdih krpelja koji infestiraju ljude u Južnobačkom okrugu: Povezanost starosne dobi i lokalizacije infestacije sa razvojnim stadijumima krpelja

Silvana Stevanoska — 2025-08-19

APSTRAKT

Cilj. Cilj istraživanja je bio utvrditi prevalenciju različitih vrsta krpelja koje infestiraju ljude kao i korelaciju između starosti pacijenata sa delom tela koji je bio zahvaćen infestacijom, kao i broj infestacija ljudi u periodu 1.1.2023 - 31.12.2023.

Metode. U istraživanje su bili uključeni pacijenti sa mestom prebivališta u Južnobačkom okrugu, a koji su se javili u Pasterov zavod sa već uklonjenim, ili pričvršćenim krpeljom. Pacijenti su na osnovu starosti bili podeljeni u 8 starosnih kategorija: 1-10 godina, 11-20 godina, 21-30 godina, 31-40 godina, 41-50 godina, 51-60 godina, 61-70 godina i 71-80 godina. Istraživanje je uključivalo asocijacije starosnih kategorija u odnosu na zahvaćene delove tela (glava i vrat, gornji ekstremitet, donji ekstremitet, torzo i genitalni region), broj uklonjenih krpelja, kao i razvojne stadijume krpelja (adult, nimfa, larva).

Rezultat. Tokom ispitivanog perioda sakupljene su ukupno 502 jedinke krpelja. Identifikovano je 6 vrsta krpelja, gde je Ixodes ricinus bio najzastupljenija vrsta (460/502; 91,63 %). Od ukupno 502 krpelja, razvojnom stadijumu nimfe su pripadale 252 jedinke (252/502; 50,19%), dok je razvojnom stadijumu adulta pripadalo 205 krpelja (205/502; 40,83%). Regresionom analizom je uočena statistički značajna povezanost između učestalosti infestacije ruku, nogu i genitalnog regiona naspram starosti ispitanika. Analizom rizika je utvrđeno da postoji statistički značajna razlika u učestalosti infestacije nimfama naspram adulta kod pacijenata starosti 1-10 godina, sa 1,5 puta većom verovatnoćom.

Zaključak. Rezultati ovog istraživanja ukazuju na dominaciju vrste Ixodes ricinus među krpeljima koji infestiraju ljude u Južnobačkom okrugu, pri čemu su nimfe bile najčešće zastupljeni razvojni stadijum. Analizom je utvrđena značajna povezanost između starosne dobi ispitanika i lokalizacije infestacije na telu, kao i povećan rizik infestacije nimfama kod dece uzrasta 1-10 godina. Ovi podaci pružaju važan uvid u epidemiološke karakteristike infestacija krpeljima, što može doprineti boljem planiranju preventivnih mera i edukaciji populacije o rizicima i zaštiti od krpelja.

Retrospektivna analiza padova kod obolelih od plućnih bolesti u hospitalnim uslovima

Jelena Vojnović — 2025-07-17

CILJ: Pad pacijenta se kategoriše u najčešće neželjene događaje u kliničko-bolničkoj praksi. Hospitalizovani plućni bolesnici su starije životne dobi, sa multimorbiditetom, ograničenom pokretljivošću i kognitivnim disfunkcijama, zbog čega mogu imati povećan rizik. Cilj ovog istraživanja je da se analiziraju faktori rizika pada tokom hospitalizacije obolelih od plućnih bolesti, kao i njihovih uzroka i posledica.

METOD: Studija je dizajnirana kao retrospektivna analiza - pilot istraživanje na uzorku od 37 ispitanika obolelih od plućnih bolesti, oba pola, starosne dobi od 43 do 90 godina. Podaci su prikupljeni iz medicinske dokumentacije. Rezultati su prikazani tabelarno i grafički.

REZULTATI: Uzorak je činilo 51% ispitanika muškog i 49% ženskog pola, 92% starije životne dobi >60 godina. Analizom faktora rizika najveći stepen za povećan rizik od pada su ukazali: starija životna dob > 60 godina 92%, prisustvo respiratorne insuficijencije 89%, multmorbiditet 97%, lekovi sa faktorom rizika 97% i prisustvo dodatne opreme 97%. Osnovni uzroci padova su kod 68% ispitanika kognitivne disfunkcije, a kod 19% faktori spoljašnje sredine, dok je kod 13% uzrok pada nepoznat. U našem uzorku 54 % (n=20) ispitanika su bili bez povreda.

ZAKLJUČAK: Na osnovu ovog pilot istraživanja možemo zaključiti da postoji veliki broj udruženih faktora rizika koji doprinose povećanom riziku od pada u ispitivanoj populacionoj grupi, te ih je u budućim istraživanjima neophodno detaljnije ispitati i u drugim plućnim bolestima, a ne samo kod obolelih od HOBP.

KLJUČNE REČI: pad pacijenta, faktori rizika, procena rizika

Povezanost preventivnog pregleda na depresiju i apsentizma kod zaposlenih u Srbiji

Snežana Knežević — 2025-08-31

Cilj. Mentalno zdravlje zaposlenih predstavlja ključni faktor koji utiče na apsentizam i produktivnost. Cilj ovog istraživanja je da ispita povezanost prisustva simptoma depresivnosti sa apsentizmom kod zaposlenih u Srbiji, kao i da identifikuje demografske i socioekonomske faktore koji utiču na ovu povezanost.

Metod. Sprovedena je studija preseka koristeći podatke iz Nacionalnog istraživanja zdravlja stanovništva Srbije, koje je obuhvatilo 4.652 zaposlenih uzrasta 18-65 godina. Za analizu povezanosti depresivnih simptoma i apsentizma korišćene su deskriptivna statistika i binarna logistička regresija, prilagođena demografskim i socioekonomskim faktorima.

Rezultati. Prevalencija blagih depresivnih simptoma iznosila je 2,3%, a depresivne epizode 0,6%. Žene su pokazale značajno veću prevalenciju depresivnih simptoma u odnosu na muškarce (3,9% vs 2,1%, p=0,002). Najčešći simptomi bili su zamor (2,1%) i problemi sa spavanjem (1,6%). Svi simptomi depresije pokazali su statistički značajnu povezanost sa apsentizmom (p<0,01). Učestalost apsentizma raste sa težinom simptoma, kod odsustva simptoma iznosi 1,6%, kod blagih simptoma 4,7%, dok je kod dugotrajnog apsentizma sa blagim simptomima 10,4%. Ispitanici sa blagim depresivnim simptomima imali su dvostruko veću šansu za apsentizam (OR=2,01), dok su ispitanici sa depresivnom epizodom imali preko tri puta veću šansu (OR=3,20).

Zaključak. Studija potvrđuje značajnu povezanost prisustva depresivnih simptoma sa apsentiamom među zaposlenima u Srbiji, uz jasnu gradaciju rizika u zavisnosti od težine simptoma. Veća prevalencija depresivnih simptoma kod žena ukazuje na potrebu za rodno prilagođenim preventivnim pristupima. Nalazi podržavaju implementaciju preventivnog pregleda na depresiju kao ranu strategiju za smanjenje apsentizma u radno aktivnoj populaciji.

PREVAZILAŽENJE KULTURNOG DIVERZITETA U PROFESIONALNOJ PRAKSI ZDRAVSTVENIH RADNIKA

Sanja Stanisavljević — 2025-07-17

Kulturni diverzitet kao karakteristika savremenog društva nameće neophodnost razvijene interkulturalne osetljivosti i primene stečenih interkulturalnih kompetencija u svakodnevnoj praksi zdravstvenih radnika. Zbog prirode svoje delatnosti zdravstveni radnici dobijaju značajnu ulogu u promovisanju multikulturalnosti. U tom smislu njihovo profesionalno delovanje treba biti zasnovano na etičkim principima, empatiji, poštovanju različitosti, odbacivanju stereotipa i predrasuda, kao i osudi diskriminacije.

Sa ciljem da podigne svest zdravstvenih radnika o značaju interkulturne kompetencije u profesionalnoj praksi, rad sublimira osnovne postavke o predrasudama, stereotipima i diskriminaciji kao potencijalnim izvorima prepreka u interkulturnoj komunikaciji unutar zdravstvenog sistema. Ističe se njihov uticaj na kvalitet pružene zdravstvene nege pacijentima, kao i potrebna znanja i veštine zdravstvenih radnika za pružanje kulturološki kompetentne nege i lečenja. U svetlu postojećih zakonskih regulativa autori predstavljaju osnovne strategije i intervencije za prevazilaženje navedenih prepreka.

Društveni pluralizam inicira neophodnost formiranja čvrste vrednosne orijentacije zdravstvenih radnika ka poštovanju univerzalnih ljudskih prava i vrednosti, razvijene kroz introspekciju, kritičku refleksiju i otvoreni dijalog.

Savremeno lečenje gojaznosti - da li je dijeta dovoljna?

Jelena Gligorijević — 2024-12-17

Gojaznost je široko rasprostranjena i složena hronična bolest, koja pogađa pojedince, porodice i čitavo društvo. Gojaznost povećava rizik za obolevanje od više od 200 različitih bolesti, među kojima su dijabetes, kardiovaskularne i maligne bolesti. Osobe sa gojaznošću su veoma često izložene predrasudama, stigmatizaciji i diskriminaciji, što za njih može imati ozbiljne negativne posledice. Za lečenje gojaznosti su odobrene sledeće metode: 1. Unapređenje ishrane; 2. Fizička aktivnost; 3. Psihoterapija; 4. Farmakoterapija; i 5. Hirurško lečenje gojaznosti.

Nutritivne intervencije i medicinska nutritivna terapija su u osnovi lečenja gojaznosti. Mogu se primenjivati različite, pacijentu prilagođene nutritivne intervencije, pod uslovom da su bezbedne, nutritivno adekvatne, efikasne i da su pacijentu kulturološki i finansijski prihvatljive za dugoročnu primenu. Do danas nije dokazano da je neka posebna nutritivna intervencija najbolja za održavanje postignutog smanjenja težine, a dugoročni rezultati nutritivnih intervencija su na žalost ograničeni.

Fizička aktivnost, pshihoterapija, farmakoterapija i hirurško lečenje gojaznosti mogu značajno poboljšati rezultate lečenja, međutim, sveukupno lečenje gojazosti je složeno, skupo i najčešće sa ograničenim rezultatima. Smatra se da je primarna prevencija gojaznosti mnogo efikasnija i isplativija nego lečenje, te da prevencija gojaznosti i pratećih komorbiditeta treba da bude u fokusu svakog zdravstvenog sistema.

PROCES EDUKACIJE PACIJENATA U SESTRINSKOJ PRAKSI

JELENA P PAVLOVIĆ — 2025-09-06

Uvod. Zbog dugotrajnog trajanja bolesti, pacijenti su suočeni sa ograničenim zdravstvenim resursima, kraćim hospitalizacijama, pa su primorani boraviti i tretman za bolest provoditi samostalno ili uz pomoć drugih osoba izvan zdravstvenih ustanova. To sve naglašava trend i potrebu za poticanjem zdravog načina života i osposobljavanja pacijenata za preuzimanje brige za vlastito zdravlje. Cilj ovog preglednog rada je bio da se opiše proces edukacije pacijenata. Razlikjuju se dva aspekta zdravstvene edukacije: sadržaj (šta je naučeno) i proces (kako se materijal uči). Edukacijom se utiče na ponašanje pacijenata, čime se mijenjaju promjene u znanjima, vještinama i stavovima, što je neophodno da bi se očuvalo i unaprijedilo vlastito zdravlje. Proces edukacije pacijenata obuhvata nekoliko koraka: procjenu edukativnih potreba, postavljanje ciljeva edukacije, definisanje sadržaja, aktivnosti i pomagala za učenje (plan učenja), provođenje edukacije i evaluaciju naučenog. Važno je usklađivanje edukacijskih strategija s bolesnikovom životnom dobi jer je različit pristup djeci, starijim osobama, osobama s posebnim potrebama i sl. Edukacijske aktivnosti u zdravstvenoj njezi uključuju tri međusobno povezane domene: kognitivnu (koja se odnosi na usvajanje određenih sadržaja); afektivnu (podrazumijeva promjenu stavova i razvoj sposobnosti) i psihomotornu (odnosi se na razvoj praktičnih vještina). Ključnu komponentu procesa edukacije čini procjena potreba pacijenata koje se odnose na područje edukacije. Medicinska sestra mora biti primjereno osposobljena za procjenu edukativnih potreba jer je upravi to preduvjet uspješne edukacije. U Bosni i Hercegovini edukacija pacijenata se ne ralizuje redovno i potpuno.

Zaključak. Edukacija pacijenata oduvijek je sastavni dio rada medicinskih sestara, a u današnjim prilikama potrebe za njom su sve veće. Diplomirane medicinske sestre su glavni i odgovorni nosioci edukativnih intervencija.

Ključne riječi: edukacija, pacijenti, medicinske sestre, hronične bolesti.

20. GODINA PROJEKTA MONIKA U NOVOM SADU - UTICAJ DRUŠTVENO-POLITIČKIH I EKONOMSKIH OKOLNOSTI NA EPIDEMIOLOGIJU MOŽDANOG UDRA

Milorad T Žikić — 2025-08-21

Cilj. Merenje trendova u morbiditetu i mortalitetu od kardiovaskularnih bolesti (KVB), akutnog infarkta miokarda (AIM) i miokardne insuficijencije (MU), procena stepena u kojem su ovi trendovi povezani sa promenama poznatih faktora rizika (FR), svakodnevnih životnih navika, zdravstvene zaštite i glavnih socioekonomskih karakteristika. Merenja su sprovedena istovremeno u definisanim zajednicama u različitim zemljama na nekoliko naseljenih kontinenata.
Metode MONICA su kombinovale staro sa novim, rutinska standardizovana merenja epidemioloških parametara, FR i medicinska nega su kombinovani sa kontrolom kvaliteta i objavljivanjem rezultata na internetu, testiranjem hipoteza i objavljivanjem rezultata studije u prestižnim naučnim časopisima. Hipoteza nije mogla biti testirana samo na jednoj populaciji i bez saradnje sa SZO, a glavne aktivnosti su bile evidentiranje incidencije AIM i moždanog udara, koronarna nega, analiza uzoraka populacije i sprovođenje programa intervencije. Incidencija, morbiditet, smrtnost i mortalitet od moždanog udara, sociopolitičke i ekonomske karakteristike, kao i FR moždanog udara na području Novog Sada ispitivani su od 1979-1983-2002. godine, kako bi se uspostavili i sproveli gore pomenuti protokoli.
Rezultati Predstavljeni su nivoi i distribucija glavnih RF koji su odredili preduzimanje preventivnih aktivnosti i sprovođenje interventnih programa za zaštitu stanovnika od kardiovaskularnih bolesti (KVB). Rezultati projekta MONICA u Novom Sadu postignuti su smanjenjem epidemioloških indikatora moždanog udara u periodu povoljnih društvenih, političkih i ekonomskih uslova, a njihovim pogoršanjem u suprotnim okolnostima u svim izraženim aspektima života ljudi i funkcionisanja države.
Zaključak Dokazana je hipoteza da društvena zajednica postiže uspešnu konačnu misiju smanjenja stope morbiditeta i mortaliteta od moždanog udara preduzimanjem profilaktičkih mera, tako da uprkos razvoju reperfuzionih terapija za pacijente sa akutnim ishemijskim moždanim udarom, prevencija ostaje pristup izbora za smanjenje njegovog rizika.