Iskustva i kvalitet života starijih osoba tokom pandemije Kovida 19 i uvedenih restriktivnih mera u Srbiji
Sažetak
Ovaj rad je deo šire kvalitativne studije koja se bavi ispitivanjem iskustva ljudi tokom prvog talasa pandemije u Srbiji kada je uvedeno vanredno stanje i efektima ove situacije na kvalitet života i mentalno stanje specifičnih uzrasnih grupa. U radu su prikazani rezultati intervjua vođenih sa osobama starijim od 65 godina, koje su bile posebno pogođene uvedenim restriktivnim merama, zbog čega su mnogi stariji sugrađani osetili značajan pad kvaliteta života, praćen rizikom za razvoj različitih emocionalnih tegoba. U cilju dubljeg razumevanja njihovih specifičnih iskustava tokom pandemije i uvedenih mera, opredilili smo se za kvalitativnu studiju uzimajući u obzir karakteristike prethodnog životnog konteksta, promene načina života tokom pandemije, njihove emocionalne reakcije i strategije prevladavanja, kao i očekivanja od budućnosti s obzirom na novonastalu situaciju.
Intervjuisano je 16 osoba, oba pola (4 muškarca), starosti od 65 do 87 godina (M=71.19 god.), tokom aprila i početkom maja 2020. godine. Transkripti polustrukturisanih intervjua su procesuirani u softveru za kvalitativnu analizu Maxqda i analizirani su uz oslanjanje na principe tematske analize.
Opšti zaključak je da su se starije osobe iz našeg uzorka bez većih teškoća prilagodile i uspele da održe zadovoljavajuće subjektivno blagostanje uprkos pandemiji i restriktivnim merama, a uz pomoć i podršku neposrednog socijalnog okruženja i u kontekstu zadovoljstva opštim kvalitetom dotadašnjeg života. To je rezultiralo dobrim adaptivnim strategijama i ishodima, čak i u situaciji ugroženih potreba i nezadovoljstva specifičnim aspektima života. Ipak, nalazi istraživanja ukazuju na to da se kod starijih osoba reakcije na pandemiju razlikuju od reakcija na uvedene mere – tolerancija starijih na ugoženost ličnih potreba veća je nego što je tolerancija na ugoženost prava i ličnog dostojanstva. Dok se briga za sopstveno zdravlje znatno manje ispoljila, uvođenje vanrednog stanja i posebno restriktivnih mera za sugrađane starije od 65 godina, doživljenji su znatno teže. Mere izolacije su se odrazile na pojačana negativna osećanja i pad kvaliteta života, ali i na ugroženost ličnog dostojanstva.
Ključne reči: Pandemija Kovida 19, starije osobe, kvalitet života, subjektivno blagostanje, strategije prevladavanja
Reference
Ayalon, L., Chasteen, A., Diehl, M., Levy, B.R., Neupert, S.D., Rothermund, K., Tesch-Römer, C. & Wahl, HW. (2020). Aging in Times of the COVID-19 Pandemic: Avoiding Ageism and Fostering Intergenerational Solidarity, The Journals of Gerontology: Series B, , gbaa051, https://doi.org/10.1093/geronb/gbaa051
Benke, C., Autenrieth, L.K., Asselmann, E. & Pané-Farré, C.A. (2020). Lockdown, quarantine measures, and social distancing: Associations with depression, anxiety and distress at the beginning of the COVID-19 pandemic among adults from Germany. Psychiatry Research, 293, November 2020, 113462, https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.113462.
Braun, V., Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3 (2), 77-101.
Brooks, K., Webster, K., Smith, E. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. Lancet, 395, 912-920.
Fawaz, M., & Samaha, A. (2020). The psychosocial effects of being quarantined following exposure to COVID-19: A qualitative study of Lebanese health care workers. International Journal of Social Psychiatry, 66(6), 560–565. https://doi.org/10.1177/0020764020932202
Jovanović, V. (2020). Psihologija subjektivnog blagostanja.Novi Sad:Filozofski fakultet.
Karličić, I., Đorđević, V., Stašević, M., Subotić, T., Filipović, Z., Ignjatović-Ristić, D., Janjić, V. (2020). Perspectives on mental health services during the COVID-19 epidemic in Serbia. Srpski Arhiv Celokupnog Lekarstva, 148(5-6), 379-382.
Kivi, M., Hansson I. & Bjälkebring P. (2020). Up and about: Older adults' wellbeing during the COVID-19 pandemic in a Swedish longitudinal study. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 2020 Jun 30:gbaa084. doi: 10.1093/geronb/gbaa084.
Li, W., Yang, Y., Liu, H., Zhao, J., Zhang, Q., Zhang, L.(2020). Progression of mental health services during the COVID-19 outbreak in China. International Journal of Biological Science, 16(10), 1732–1738.
Liu, Q., Luo, D., Haase, J.E., Guo, Q., Wang, X.Q., Liu, S., Xia, L., Liu, Z., Yang, J. & Yang, B.X. (2020). The experiences of health-care providers during the COVID-19 crisis in China: a qualitative study. Lancet Glob Health, 8: e790–98. https://doi.org/10.1016/S2214-109X(20)30204-7
Lobe, B., Morgan, D., & Hoffman, K. A. (2020). Qualitative Data Collection in an Era of Social Distancing. International Journal of Qualitative Methods. https://doi.org/10.1177/ 1609406920937875
Losada-Baltar, A., Jiménez-Gonzalo, L., Gallego-Alberto, L., Pedroso-Chaparro, M.D.S., Fernandes-Pires, J., Márquez-González, M. (2020). “We're staying at home”. Association of self-perceptions of aging, personal and family resources and loneliness with psychological distress during the lock-down period of COVID-19. J. Gerontol. B. Psychol. Sci. https://doi.org/10.1093/geronb/gbaa048.
Luo, M., Guo, L., Yu, M., Jiang, W., & Wang, H. (2020). The psychological and mental impact of coronavirus disease 2019 (COVID-19) on medical staff and general public - A systematic review and meta-analysis. Psychiatry research, 291, 113190. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.113190
Pajvančić, M., Petrušić, N., Nikolin, S., Vladisavljević, A. & Baćanović, V. (2020). Rodna analiza odgovora na COVID-19 u Republici Srbiji. Misija OEBS-a u Srbiji i Ženska platfoma za razvoj Srbije 2014-2020.
Palgi, Y., Shrira, A., Ring, L., Bodner, E., Avidor, S., Bergman, Y., Cohen-Fridel, S., Keisari, S. & Hoffman, Y. (2020). The loneliness pandemic: Loneliness and other concomitants of depression, anxiety and their comorbidity during the COVID-19 outbreak. Journal of Affective Disorders, 275, 109-111.
Pfefferbaum, B., North, C. (2020). Mental Health and the Covid-19 Pandemic. North England Journal of Medicine, 383, 510-512.
Probst, T., Budimir, S., Pieh, C. (2020). Depression in and after COVID-19 lockdown in Austria and the role of stress and loneliness in lockdown: A longitudinal study. Journal of Affective Disorders, 277, 962-963.
Ristović, M. (2020). Uticaj uverenja o Koronavirusu na strah od virusa i poštovanje preventivnih zdravstvenih mera (Neobjavljena master teza). Filozofski fakultet, Beograd.
Sun, N., Wei, L., Shi, S., Jiao, D., Song, R., Ma, L., Wang, H., Wang, C., Wang, Z., You, Y., Liu, S., & Wang, H. (2020). A qualitative study on the psychological experience of caregivers of COVID-19 patients. American journal of infection control, 48(6), 592–598. https://doi.org/10.1016/j.ajic.2020.03.018
Teti, M., Schatz, E., & Liebenberg, L. (2020). Methods in the Time of COVID-19: The Vital Role of Qualitative Inquiries. International Journal of Qualitative Methods, 19, 1-5. https://doi.org/10.1177/1609406920920962
Vaillant, G.E. (2012). Triumphs of experience: the men of the Harvard Grant Study. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Vindegaard, N., & Benros, M. E. (2020). COVID-19 pandemic and mental health consequences: Systematic review of the current evidence. Brain, behavior, and immunity, 89, 531–542. https://doi.org/10.1016/j.bbi.2020.05.048
WHO (2020). Mental health and psychosocial considerations during the COVID-19 outbreak. (WHO/2019-nCoV/MentalHealth/2020.1). Preuzeto sa https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19/technical-guidance/mental-health-and-covid-19.
WHO (2020). Preuzeto sa https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/446340/ Factsheet-May-2020-Vulnerable-populations-during-COVID-19-response-eng.pdf.
Zastrow, H., Krist-Ashman, K. (2013). Understanding Human Behaviour and the Social Environment. Brooks/Cole: Cengage Learning.
Zvanični podaci o Koronavirusu u Republici Srbiji (2020). Preuzeto sa https://covid19.rs/
Autori zadržavaju autorska prava nad objavljenim člancima, a izdavaču daju neekskluzivno pravo da članak objavi, da u slučaju daljeg korišćenja članka bude naveden kao njegov prvi izdavač, kao i da distribuira članak u svim oblicima i medijima. Objavljeni članci distribuiraju se u skladu sa licencom Creative Commons Autorstvo – Deliti pod istim uslovima 4.0 International (CC BY-SA) . Dopušteno je da se delo kopira i distribuira u svim medijima i formatima, da se prerađuje, menja i nadograđuje u bilo koje svrhe, uključujući i komercijalne, pod uslovom da se na pravilan način citiraju njegovi prvobitni autori, postavi link ka originalnoj licenci, naznači da li je delo izmenjeno i da se novo delo objavi pod istom licencom kao i
originalno. Autorima je dozvoljeno da objavljenu verziju rada deponuju u institucionalni ili tematski repozitorijum ili da je objave na ličnim veb stranicama (uključujući i profile na društvenim mrežama, kao što su ResearchGate, Academia.edu, itd.), na sajtu institucije u kojoj su zaposleni, u bilo koje vreme nakon objavljivanja u časopisu, uz adekvatno referisanje.