Psihološka istraživanja

Usamljenost i zadovoljstvo životom u starosti: moderatorski efekat egzekutivnih funkcija

Jasmina Pekić — 2024-06-13

Zadovoljstvo životom u starosti, kao i do tada ostvarenim životnim ciljevima, označava se kao prominentan činilac uspešnog starenja, odnosno održavanja psihološkog blagostanja u starosti. Sa druge strane, u opsežnom dijapazonu izazova koje pozno životno doba stavlja pred pojedinca, relevantna literatura posebno ističe usamljenost, dodeljujući joj status podrivajućeg faktora zadovoljstva životom. Radi preciznijeg sagledavanja raznovrsnosti veza koje kognitivne varijable ostvaruju sa usamljenošću i time doprinose kvalitetu starenja, istraživanje pretenduje da ispita moderatorsku ulogu radne memorije i inhibitorne kontrole u relaciji između socio-emocionalne usamljenosti i opšte procene zadovoljstva životom u starosti. Istraživanje je sprovedeno na uzorku od 198 ispitanika (65,7% žena) starijih od 65 godina (М = 75.38, SD = 7.13) sa teritorije Vojvodine. Za merenje varijabli od interesa primenjeni su sledeći instrumenti: skala usamljenosti De Jong Gierveld (DJGLS), inventar egzekutivnih funkcija za odrasle (ADEXI) i skala zadovoljstva životom – 3 (SWLS – 3). Dobijeni rezultati ukazuju da kod starijih osoba sa višom efikasnošću radne memorije niža sposobnost inhibitorne kontrole vodi ka tome da usamljenost ima značajne negativne efekte na zadovoljstvo životom. Sa druge strane, kod starijih sa nižom efikasnošću radne memorije nivo sposobnosti inhibicije ne određuje značajno relaciju između usamljenosti i zadovoljstva životom.

Perfekcionistička samoprezentacija i zavisnost od pametnog telefona: Uloga motiva i ponašanja na društvenoj mreži Instagram

Nikola Goljović — 2024-05-09

This research investigates the link between perfectionistic self-presentation and smartphone addiction, with a particular focus on the driving motives and behavioral patterns associated with Instagram use. Engaging a diverse sample of 313 individuals, predominantly female (58.5%), ranging from 18 to 39 years old (M = 23.67; SD = 4.77), we meticulously examined the factors that might underpin this dynamic. As measures in this paper we used Perfectionistic Self-Presentation Scale, Motives for Instagram Use Scale, Instagram Usage Questionnaire, and Smartphone Addiction Short Scale. Path analysis not only underscored a direct influence of perfectionistic self-presentation on smartphone addiction but also unveiled a series of partial mediating effects. Our findings indicate that perfectionistic self-presentation informs the motives driving Instagram use. These motives, in turn, shape the specific ways in which users engage with the platform, which ultimately contributes to the likelihood of smartphone addiction. The mediating role of Instagram use is dissected, shedding light on the sequential process from PSSP to addiction. Interpreted through the lens of the Perfectionistic Social Exclusion Model and the Uses and Gratifications Theory, our results offer a richer understanding of how social media can fulfill perfectionistic tendencies and contribute to addictive behaviors. The study emphasizes the need for a multidimensional approach to examining social media's psychological impact, proposing a bridge between individual predispositions and broader social phenomena. These insights not only contribute to academic discourse but also hold implications for mental health practitioners and policy makers concerned with the growing intersection of social media use and psychological well-being.

Relacije crta Mračne tetrade i spremnosti na koruptivno ponašanje: medijatorski efekat koruptivnih racionalizacija i moderatorski efekat etičkih vrlina organizacije

Lidija Komanović — 2024-06-30

Crte Mračne trijade/tetrade se povezuju s različitim kontraproduktivnim radnim ponašanjima, uključujući i neetička ponašanja kakva je sklonost ka korupciji. Cilj ovog istraživanja je detaljnije ispitivanje mehanizma i uslova pod kojima su mračne crte povezane sa spremnošću na korupciju. Preciznije, ispitivan je medijatorski efekat koruptivnih racionalizacija i moderatorski efekat etičke kulture organizacije, tj. etičkih vrlina organizacije, pri čemu je ispitivan i efekat moderirane medijacije. Uzorak je činilo 252 zaposlenih (58.3% ženskog pola), starosti od 20 do 64 godine. Rezultati pokazuju da sve mračne crte, osim psihopatije, imaju značajan direktan i pozitivan efekat na spremnost na korupciju, kada se sagledaju zajedno u regresionom modelu. Koruptivne racionalizacije su značajan medijator između makijavelizma, psihopatije i sadizma, s jedne strane, i spremnosti na korupciju, s druge strane. Neočekivano, etičke vrline organizacije nisu značajan moderator u odnosu između mračnih crta i spremnosti na korupciju. Međutim, etičke vrline su značajan moderator između makijavelizma i koruptivnih racionalizacija, ali u neočekivanom smeru, tj. veza makijavelizma i koruptivnih racionalizacija je jača u slučaju izraženijih etičkih vrlina u organizaciji, što je neočekivano. Rezultati generalno ukazuju na veći značaj individualnih faktora, tj. mračnih crta u odnosu na organizacijske faktore koruptivnog ponašanja i pružaju dodatni uvid u složene odnose individualnih faktora i koruptivnog ponašanja.

Adaptacija i validacija Skale porodičnog uticaja na izbor zanimanja i razvoj karijere (Family Influence Scale) na uzorku studenata iz Srbije

Milica Tasković — 2024-06-20

Cilj ovog istraživanja bio je adaptacija na srpski jezik i ispitivanje funkcionalne ekvivalentnosti adaptirane verzije Skale porodičnog uticaja na izbor zanimanja i razvoj karijere u odnosu na originalnu verziju skale na uzorku studenata iz Srbije. Uzorak je činilo 204 studenata (AS_starost = 22.24, SD_starost = 2.40, Min_starost = 18, Max_starost = 34) od kojih su 77.5% bili ispitanici ženskog pola. Da bi se ispitala konstruktivna validnost adaptirane verzije skale, korišćena je analiza glavnih komponenti, paralelna analiza i konfirmatorna faktorska analiza. Dobijeni rezultati ukazuju da postoji jednak broj dimenzija koji se izdvaja u okviru originalne i adaptirane verzije skale (Informacijska podrška, Finansijska podrška, Očekivanja od strane porodice i Vrednosti/Verovanja). Pored toga, rezultati idu u prilog konvergentnoj validnosti razmatranoj preko računanja korelacija sa Skalom podrške, uplitanja i nedostatka angažovanja. Nomološka mreža adaptirane verzije skale je ispitana i rezultati su uglavnom išli u prilog njenoj ekvivalenciji sa nomološkom mrežom originalne verzije skale. Interna validnost skale razmatrana je ispitivanjem međusobnih odnosa njenih mera i ti rezultati uglavnom idu u prilog ovoj vrsti validnosti. Ova skala je pokazala uglavnom zadovoljavajuću pouzdanost interne konzistencije na našem uzorku. Uprkos ograničenjima studije, adaptirana verzija skale se može koristiti za ispitivanje mogućeg uticaja porodice na izbor zanimanja i razvoj karijere među studentima u našem kulturološkom području (bosansko-hrvatsko-crnogorsko-srpsko govorno područje). Ova studija pruža vredan uvid u razvoj mera vezanih za karijeru koje se mogu koristiti i u drugim kulturološkim kontekstima.

Makrostruktura teksta u nastavi kao podrška ili prepreka konstrukciji smisla i značenja u toku školskog učenja

Slobodanka Antić — 2024-01-22

Savremene okolnosti realizacije nastave na svim nivoima obrazovanja i laka dostupnost različitih izvora, vodi potrebi da se analizira ne samo udžbenik nego i tekst u nastavi kao nadređena kategorija kojoj je udžbenik podklasa. Obzirom da je učenje u formalnom kontekstu zasnovano najvećim delom na učenju verbalnog sadržaja i praktikovanju pismenosti, veoma je važno sagledati različite aspekte teksta u nastavi iz perspektive potencijala za učenje. Cilj ovog rada je da mapira karakteristike makrostrukture teksta u nastavi koje su važne za unapređenje zone konstrukcije smisla i značenja u toku školskog učenja. U radu se problemski prezentuje makrostruktura, analiziraju se sličnosti i razlike termina tip teksta, žanr i diskurs, daje se pregled istraživanja koja povezuju makrustrukturu teksta i efekte na učenje. Na kraju se izvode pedagoške implikacije i potreba da makrostruktura teksta iz koga se uči postane relevantni faktor za planiranje nastave, procenu uspeha učenja ali i unapređenje obrazovne politike, uključujći obrazovanje nastavnika.

Eksperimentalna indukcija stanja netolerancije na neizvesnost - preliminarna studija

Marija Volarov — 2024-04-05

This study aimed to pilot test the experimental procedure for inducing state levels of intolerance of uncertainty (IU) using a sample of 62 undergraduate psychology students (M = 23.13, SD = 2.88, female 90.3%). Although similar procedures were used in other cultural contexts, this is the first time it was tested in Serbia. We used a two-step state IU induction procedure. The first step included describing and analyzing one upcoming idiosyncratic life event with a potentially poor outcome. The second step required reading a list of irrational beliefs about uncertainty. In addition, we used an adapted Serbian IUS-11 scale, the Anxiety subscale from the DASS-21, and a single-item measure to collect information about state IU, state anxiety, and state worry, respectively. Results of ANCOVA revealed that experimental and control groups did not differ in state IU after the induction. However, there seems to be an increase in state IU in the experimental group, but not in the control group, when pretest and posttest scores are compared in each group separately. Additionally, a significant main effect of measurement time point on state worry and anxiety was found. In contrast, the main effects of condition and measurement time point by condition interaction were nonsignificant. Although the results are not straightforward (possibly due to the small sample size), the modified procedure seems to potentially serve as a tool for inducing state IU. We discussed the results, the procedure’s feasibility, and possible modifications that could produce more precise effects.

Senzitivnost na senzorno procesuiranje

Isidora Rajić — 2024-04-08

Cilj ovog preglednog rada je opis crte senzitivnosti na senzorno procesuiranje (SSP). Osobe sa ovom crtom su hipersenzitivne osobe i u naučnoj literaturi se navodi da ih u opštoj populaciji ima između 20% i 30%. Opisane su teorije u okviru kojih je viša senzitivnost određenog dela populacije prvobitno opisana, rezultati sprovedenih studija u kojima je pokazana diskriminativna valjanost Skale hipersenzitivnosti, rezultati istraživanja u kojima je proučavana relacija između crte SSP i drugih dimenzija ličnosti, kao i rezultati istraživanja o kvalitetu mentalnog zdravlja hipersenzitivnih ljudi. Naime, iako je u svetu sve veći broj istraživanja o hipersenzitivnim osobama, na našim prostorima to nije slučaj i stručnjaci (psiholozi, psihoterapeuti i psihijatri), u Srbiji i regionu nisu u velikoj meri upoznati sa ovom crtom. Posledično, može da dođe do mešanja crte SSP sa nekom dimenzijom ličnosti (neuroticizam, introverzija, stidljivost, itd.), ali i do davanja dijagnoze nekog poremećaja (autizam, poremećaj pažnje sa hiperaktivnošću, itd.) hipersenzitivnim osobama. Takođe, dostupnost sve većeg broja novinskih tekstova na različitim internet portalima o hipersenzitivnim osobama dovodi do opisa hipersenzitivnosti samo kroz prizmu popularne psihologije na našim prostorima. Sve ovo može da dovede do pogrešnog razumevanja ovog naučnog konstrukta. S obzirom da se u naučnoj literaturi navodi da je otprilike četvrtina opšte populacije hipersenzitivna, od izuzetnog je značaja da stručnjaci budu bolje upoznati sa crtom senzitivnosti na senzorno procesuiranje.