Specijalna edukacija i rehabilitacija

Comparative Analysis of The Impact of Number and Level of Participation in Extracurricular Activities on The Academic Achievement of Students with Special Needs

Bastiana Bastiana — 2025-12-12

Uvod. Ovo istraživanje ima za cilj da ispita uticaj učešća i nivoa angažovanja učenika sa posebnim potrebama u vanškolskim aktivnostima na njihove akademske performanse u srednjim školama u Makasaru. Ciljevi. Osnovni cilj ove studije je istražiti pozitivne i značajne uticaje broja vanškolskih aktivnosti i nivoa učešća u tim aktivnostima na akademske performanse učenika sa posebnim potrebama. Metode. Ova studija koristi jednostavne i višestruke metode linearnih regresija na uzorku od 72 učenika sa posebnim potrebama koji su aktivni u vanškolskim aktivnostima. Rezultati. Rezultati pokazuju pozitivan i značajan efekat i broja vanškolskih aktivnosti u kojima su učestvovali, i nivoa učešća u tim aktivnostima na akademske performanse učenika. Zaključak. Učešće i nivo angažovanja u vanškolskim aktivnostima važni su faktori koji mogu poboljšati akademske performanse učenika sa posebnim potrebama. Na osnovu ovih nalaza preporučuje se da škole povećaju mogućnosti učešća i olakšaju viši nivo angažovanja u vanškolskim aktivnostima za učenike sa posebnim potrebama kako bi maksimalno iskoristili njihov potencijal za razvoj veština i akademska dostignuća.

The sexual self-esteem inventory - short form (SSEI-SF): factor structure of the scale for the Portuguese population

Liliana Mendes — 2025-12-12

Uvod: Seksualnost ima ključnu ulogu u ljudskom životu, oblikujući percepcije i prakse pojedinaca, poznate kao seksualno samopoštovanje, koje značajno utiču na stavove ponašanja. Cilj: Ova studija imala je za cilj da ispita faktorsku strukturu i pouzdanost Inventara seksualnog samopoštovanja (SSEI) u njegovom skraćenom obliku za portugalsku populaciju, uzimajući u obzir pet različitih aspekata: Veština/Iskustvo, Atraktivnost, Kontrola, Moralni sud i Adaptivnost. Metod: Sprovedena je poprečna, kvantitativna, komparativna i korelaciona studija sa kvazieksperimentalnim dizajnom. U studiji je učestvovala ukupno 901 osoba starosti od 18 do 39 godina (M = 25.52, SD = 6.27), pretežno žene (67.8%). Faktorska struktura analizirana je putem eksploratorne faktorske analize, a pouzdanost instrumenta procenjena je pomoću Kronbahovog alfa koeficijenta. Rezultati: Eksploratorna faktorska analiza dala je 24 stavke organizovane u četiri faktora – Emocionalna spremnost, Kompetentnost i iskustvo, Atraktivnost i Adaptivnost – objašnjavajući 51.99% ukupne varijanse. Svi faktori pokazali su dobru unutrašnju konzistentnost. Zaključak: Dakle, inventar je pokazao adekvatnu faktorsku strukturu i pouzdanost i smatra se pogodnim za procenu samopercepcije u vezi sa seksualnošću u četiri dimenzije u portugalskom uzorku.

Auditory pitch discrimination in a simple melodic structure in children with autism spectrum disorder

Dajana Rojek Zakić — 2025-12-12

Uvod: Pretpostavlja se da osobe sa poremećajem iz autističnog spektra (PSA) pokazuju specifične slušne karakteristike, kao što su superiorna diskriminacija visine tona i povećana osetljivost na muzičke melodije. Cilj: Cilj ovog istraživanja je da utvrđivanje razlike u slušnoj diskriminaciji melodija visokog i niskog tonaliteta kod dece sa poremećajem iz autističnog spektra (PSA). Metode: Auditivna diskriminacija visine tona ispitivana je na uzorku od tridesetoro dece sa PSA, uzrasta od sedam do 18 godina. Ta sposobnost testirana je pomoću instrumenta razvijenog posebno za potrebe ovog istraživanja, koji predstavlja osnovu za procenu diskriminacije visine tona u melodijama kod dece sa poremećajem iz spektra autizma. Rezultati: Rezultati istraživanja ukazuju na postojanje razlika u sposobnosti razlikovanja visine tona u jednostavnoj melodijskoj strukturi, pri čemu je zabeležena bolja diskriminacija melodija višeg tonaliteta u odnosu na melodije niskog tonaliteta (Z = –2.44, p = .015). Težina autizma bila je povezana sa auditivnom diskriminacijom melodije visokog tonaliteta, pri čemu je kvalitet odgovora opadao sa povećanjem težine autizma (U = 40,50, Z = -2,36, p = .018). Rezultati sugerišu da deca sa PSA koja pokazuju muzički talenat imaju bolju auditivnu diskriminaciju (visoki ton: p = .037; niski ton: p = .035). Uzrast nije bio povezan sa kvalitetom diskriminacije melodijskih tonova u ovoj populaciji. Zaključak: Dobijeni nalazi mogu doprineti produbljivanju teorijskih saznanja i rešavanju praktičnih problema, u cilju podsticanja specifičnih sposobnosti i sveukupnog razvoja dece sa PSA.

Samoefikasnost majki dece sa oštećenjem vida predškolskog uzrasta

Snežana Nikolić — 2025-12-12

Uvod: Samoefikasnost majki predstavlja uverenje da su sposobne da efikasno odgovore na zahteve roditeljske uloge i pozitivno utiču na razvoj svog deteta. Cilj: Cilj istraživanja je utvrđivanje odnosa između samoefikasnosti majki dece sa oštećenjem vida i sociodemografskih karakteristika (starost, obrazovni nivo, bračni i radni status). Metod: Uzorak su činile 42 majke dece sa oštećenjem vida i višestrukim smetnjama predškolskog uzrasta uključenih u programe rane intervencije. Za potrebe prikupljanja podataka primenjena je Skala za procenu samoefikasnosti roditelja u ranoj intervenciji (The Early Intervention Parenting Self-Efficacy Scale – EIPSES). Rezultati: Zaposlenost se izdvojila kao značajan činilac samoefikasnosti majki dece sa oštećenjem vida i višestrukim smetnjama. Zaposlene majke pokazale su veći stepen uverenja da su sposobne da odgovore na zahteve koje nameće uloga roditelja (p=.001), a istovremeno očekuju više od stručnjaka iz podrške (p=.006). Nije utvrđena statistički značajna povezanost doživljene samoefikasnosti majki sa starošću, bračnim statusom i stepenom obrazovanja. Zaključak: U budućim istraživanjima usmerenim na samoefikasnost roditelja dece sa oštećenjem vida i višestrukim smetnjama analizom bi trebalo obuhvatiti specifične oblasti njihovog angažovanja, kao što su spremnost za učenje Brajevog pisma, razumevanje potreba vezanih za vizuelno funkcionisanje i prilagođavanje okruženja, kao i neke karakteristike ličnost i međugeneracijske karakteristike roditeljstva.

Razumevanje i produkcija imenica i glagola kod dece govornika srpskog jezika

Neda Milošević Dedakin — 2025-12-12

Uvod: Razumevanje i produkcija imenica i glagola imaju ključnu ulogu u daljem usvajanju jezika kod dece s obzirom na to da se javljaju kao prve reči u vokabularu i indikator su njihovog razvoja. Iako su jedna od često ispitivanih kategorija u jezicima širom sveta, oni i danas privlače pažnju s obzirom na njihov značaj u identifikaciji pojava i oblika u doživljaju i razvoju deteta. Cilj: U radu su predstavljeni rezultati istraživanja razumevanja i produkcije imenica i glagola kod predškolske dece govornika srpskog jezika. Metod: U istraživanju, uz korišćenje igračaka i slikovnica, na 523 učesnika predškolskog uzrasta testiran je efekat vrste reči, pola, socioekonomskih faktora i leksičke kategorije na razumevanje i produkciju jedne reči. Rezultati: Dobijeni su rezultati koji se uklapaju u dosad utvrđene pravilnosti i tendencije: devojčice su imale bolje rezultate nego dečaci, više obrazovanje oca i majke, viši stepen ekonomske razvijenosti oblasti i manja razlika lokalnog govora od standardnog govora imaju pozitivan uticaj na usvajanje jezika, a kompetencija je kod imenica bolja nego kod glagola. Zaključak: Dalja istraživanja trebalo bi da se fokusiraju na analizu manje frekventnih imenica i glagola kako bi se izbegao efekat plafona, ali i na doslednije balansiranje osobina stimulusa – pre svega kada je u pitanju konkretnost i apstraktnost (izborom apstraktnih imenica).

Doprinos različitih komponenata fonološke svesnosti ranom čitanju

Gordana Čolić — 2025-12-12

Uvod: Fonološka svesnost pokazala se kao jedna od bazičnih sposobnosti na kojoj se temelјi razvoj i sticanje sposobnosti čitanja na različitim jezicima, pa i onima sa transparentnom ortografijom, kao što je srpski. S tim u vezi je i pretpostavka da nedovolјno razvijena fonološka svesnost ograničava razvoj sposobnosti čitanja. Cilj: Cilј rada je da se ispita povezanost različitih komponenata fonološke svesnosti i ranog čitanja kod dece tipičnog razvoja. Metod: Uzorkom je obuhvaćeno 91 dete iz predškolske ustanove i osnovne škole u Beogradu. Deca su testirana dva puta: prvi put u predškolskom periodu, kada su ispitane različite komponente fonološke svesnosti (12 zadataka) i drugi put, na kraju prvog razreda, kada je ispitano čitanje (brzina, tačnost i razumevanje pročitanog). Za ispitivanje fonološke svesnosti korišćeni su zadaci koji su napravljeni po ugledu na test ELLA (Emerging Literacy & Language Assessment), a za ispitivanje čitanja Trodimenzionalni test čitanja. Rezultati: Rezultati kanoničke korelacione analize pokazali su postojanje tri značajne funkcije koje povezuju fonološku svesnost na predškolskom uzrastu sa veštinama čitanja na kraju prvog razreda: prva povezuje razvijene osnovne fonološke sposobnosti (sinteza i segmentacija slogova i fonema, osetljivost na rimu), sa tačnim čitanjem; druga funkcija pokazuje da postoji veza između kompleksnijih fonoloških veština, poput manipulacije fonemama, podele reči i produkcije rime, sa boljim razumevanjem pročitanog i bržim čitanjem, dok treća funkcija ukazuje na vezu između sposobnosti manipulacije fonemama i brzine i tačnosti čitanja. Zaključak: Rezultati istraživanja upućuju na potrebu kreiranja i primene programa kojima bi se podsticao razvoj određenih komponenti fonološke svesnosti u periodu pre formalne obuke čitanja kako bi se unapredilo usvajanje njegovih različitih aspekata i predupredile teškoće u usvajanju procesa čitanja.

Obrazovni profil zaposlenih u službi za tretman u zatvorima u Srbiji

Vera Petrović — 2025-12-12

Uvod: Tretman osuđenih lica na izvršenju zatvorske kazne uključuje niz aktivnosti koje se realizuju u cilju njihove resocijalizacije i reintegracije u društvenu zajednicu. Da bi tretman bio efektivan, pored mnogobrojnih preduslova koji moraju biti ispunjeni, a koji se tiču uslova zatvorskog života, važno je da ga realizuju službenici koji imaju adekvatna znanja i veštine za rad sa osuđenim licima. Cilj: Cilj istraživanja je utvrđivanje karakteristika službenika tretmana koje se odnose na njihovo formalno obrazovanje, te ukazivanje na neophodnost adekvatnog odabira stručnog kadra koji će raditi u penalnim institucijama. Metode: Uzorak su činila 43 službenika tretmana iz kazneno-popravnih zavoda u Sremskoj Mitrovici (39.5%), Požarevcu (34.9%) i Nišu (25.6%). U uzorku je bilo 27 žena (62.8%) i 16 muškaraca (37.2%). Rezultati: Nalazi istraživanja ukazuju da zaposleni značajno češće poseduju formalno obrazovanje za obavljanje poslova službenika tretmana (83.7%), te da su u strukturi zaposlenih dominantni defektolozi – specijalni pedagozi (37.2%). Značajne razlike u formalnom obrazovanju nisu detektovane u odnosu na činjenicu da li su službenici tretmana angažovani u Odseku za ispitivanje ličnosti ili Odseku za realizaciju tretmana, kao ni prema zatvoru u kom rade. Vredan pažnje je i nalaz da su jedino psiholozi zastupljeni u sva tri zatvora. Zaključak: Iako je struktura zaposlenih u odnosu na formalno obrazovanje povoljna, važno je uložiti dodatne napore kako bi u zatvorima u Srbiji postojala raznovrsna struktura službenika tretmana. Na taj način bi svako od njih iz domena svoje ekspertize, a u skladu sa potrebama osuđenih lica, mogao da doprinese ispunjenju svrhe izvršenja kazne zatvora.

Delotvorni programi tretmana za adolescente u sukobu sa zakonom i osvrt na Multisistemsku terapiju

Sofija Dovijanić — 2025-12-12

Uvod: Nezadovoljavajući efekti pojedinih rasprostranjenih intervencija za maloletne prestupnike, s jedne strane, te zabrinjavajući podaci o nasilju maloletnika i štetnim posledicama takvog ponašanja, s druge, upućuju na potrebu da stručnjaci u resocijalizaciji konsultuju rezultate naučnih istraživanja i okrenu se primeni potvrđeno delotvornih programa tretmana. Cilj: U ovom preglednom radu razmatra se značaj prakse zasnovane na dokazima u oblasti tretmana maloletničke delinkvencije, a potom i učinkovitost pojedinih, savremenih oblika tretmana. U kontekstu postojećih evaluacionih studija ispitana je i situacija u Srbiji, uz kritički prikaz aktuelne prakse, ali i preporuke za donosioce odluka, istraživače i praktičare. Metod: Narativno su analizirani rezultati sistematskih pregleda referentne literature i drugih istraživanja u ovoj oblasti. Rezultati: Multimodalni pristup i porodična terapija treba da budu prvi izbor u tretmanu problematičnog ponašanja, dok neki široko primenjivani pristupi, kao što su diverzione mere, vaspitno-obrazovni rad, restorativna pravda, postupci zastrašivanja i intenzivna probacija, često ne dovode do željenih promena. Multisistemska terapija izdvaja se kao jedan od najuspešnijih, potvrđeno delotvornih programa tretmana. Zaključak: Ističe se potreba za snažnijim povezivanjem naučnih saznanja i prakse na našim prostorima, i to kroz uvažavanje naučnih principa pri izradi programa, ali i uključivanje kredibilnog i transparentnog sistema praćenja njihovog toka i efekata.