Specijalna edukacija i rehabilitacija

Coping strategies and stress in mothers of children with autism spectrum condition and ADHD during the COVID 19 pandemic

Daniela Cvitkovic — 2024-04-25

Uvod: Prirodne katastrofe poput pandemije COVID-19 i zemljotresa izazvale su mnoge poteškoće svima. Porodice dece sa smetnjama u razvoju, kao posebno ranjiva grupa, suočavaju se sa još većim poteškoćama. Cilj: Cilj ove studije je da se istraže strategije suočavanja kod majki dece sa poremećajem iz spektra autizma i poremećajem hiperaktivnosti i deficita pažnje i kako su one povezane sa majčinim stresom tokom prvog zaključavanja Hrvatske tokom pandemije COVID-19. Zemljotres je istovremeno pogodio glavni grad, pa smo dodatno istražili uticaj zemljotresa na majčin stres. Metod: Strategije suočavanja izmerene su korišćenjem hrvatske verzije “Evaluaciona skala orijentisana na porodične krize” („Family Crisis Oriented Personal Evaluation Scales – F-COPES”). Stres je izmeren korišćenjem hrvatske verzije Skala doživljenog stresa ( „Perceived Stress Scale – PSS-10)”. Istraživanje je sprovedeno onlajn. Devedeset (90) majki dece osnovnih škola sa PSA i 67 majki dece osnovnih škola sa poremećajem hiperaktivnosti i deficita pažnje ispunilo je upitnike. Rezultati: Rezultati ponovljene analize mera varijanse pokazali su da su i majke dece sa poremećajem iz spektra autizma i majke dece sa poremećajem hiperaktivnosti i deficita pažnje najviše koristile strategiju reframinga, a najmanje strategiju mobilizacije porodice da steknu i prihvate pomoć. Rezultati linearne regresivne analize pokazali su da su reframing i sticanje socijalne podrške statistički značajni prediktori majčinog stresa. Među majkama iz oblasti pogođenih zemljotresom nije bilo razlika u odnosu na majke u drugim delovima Hrvatske. Zaključak: Rezultati ovog istraživanja ukazuju na potrebu psihološke podrške roditeljima dece sa poremećajem iz spektra autizma i poremećajem hiperaktivnosti i deficita pažnje, posebno u kriznim

Teachers’ opinions on the inclusion of children with Down syndrome in regular schools

Milena Nikolić — 2024-04-25

Uvod: Implementacija inkluzivnih praksi u velikoj meri zavisi od nastavnika i njihovog mišljenja o vaspitno-obrazovnoj inkluziji dece sa teškoćama u razvoju. Dokazano je da na mišljenje nastavnika utiče vrsta teškoće u razvoju. Ciljevi: Primarni cilj istraživanja je utvrditi mišljenje nastavnika o inkluziji dece sa Daunovim sindromom u redovne škole. Posebni ciljevi istraživanja su da se ispita da li postoje razlike u mišljenju u odnosu na faktore od strane nastavnika, i to: pol, hronološko doba, radni staž, iskustvo u radu i edukacije o radu sa učenicima sa teškoćama u razvoju. Metod: Uzorak istraživanja je prigodni i čini ga 70 nastavnika iz Jajca, Bosna i Hercegovina. Mišljenje je ispitano upitnikom konstruisanim za potrebe istraživanja. Rezultati: Rezultati su pokazali da nastavnici imaju povoljno mišljenje o inkluziji dece sa Daunovim sindromom u redovne škole na ukupnom skoru. Pokazalo se da se mišljenja nastavnika razlikuju u odnosu na pol i radni staž. Nastavnice izražavaju povoljnije mišljenje u odnosu na nastavnike, a nastavnici sa više od trideset godina radnog iskustva izražavaju negativno mišljenje. Mišljenje nastavnika se ne razlikuje u odnosu na hronološko doba, iskustvo u radu i edukacije o radu sa decom sa teškoćama u razvoju. Rezultate istraživanja treba analizirati u odnosu na ograničenja istraživanja na koja se ukazalo u diskusiji i u budućim istraživanjima pokušati da se ona otklone. Zaključak: Postoji potreba za sistemskim i kontinuiranim radom na implementiranju inkluzivne politike, kulture i prakse u školama, kao i za edukacijom nastavnika o karakteristikama i načinima rada sa decom sa Daunovim sindromom i drugim vrstama teškoća u razvoju.

Uticaj amplifikacije na doživljaj slušnog hendikepa kod osoba sa prezbiakuzijom

Sanja Ostojić Zeljković — 2024-04-25

Uvod: Prezbiakuzija značajno narušava kvalitet života usled brojnih posledica, poput subjektivnog doživljaja slušne ometenosti i izražene socijalne izolacije. Subjektivni doživljaj stepena slušne ometenosti zavisi od mnogobrojnih faktora, kako onih vezanih za samo oštećenje sluha (vreme i stepen nastanka oštećenja), tako i širokog spektra sociodemografskih i drugih faktora. U skladu sa prethodnim istraživanjima na ovu temu, postavlja se pitanje o postojanju razlika među amplifikovanim i neamplifikovanim osobama u pogledu doživljaja slušne ometenosti. Cilj: Upotrebom adekvatnih instrumenata utvrditi da li postoji razlika u individualnom doživljaju stepena slušne ometenosti kod osoba sa prezbiakuzijom koje koriste slušne aparate i ispitanika koji nisu amplifikovani. Metode: Uzorak je činilo 56 ispitanika sa potvrđenom prezbiakuzijom. U istraživanju je korišćen upitnik opštih demografskih podataka, Upitnik za utvrđivanje stepena auditivne ometenosti kod odraslih – skrining verzija i Međunarodna skala ishoda za korisnike slušnih aparata. Rezultati: Osobe koje ne koriste slušne aparate svoju ometenost procenile su značajno višim stepenom i svi ispitanici u ovoj grupi potvrdili su nivo slušnog hendikepa, dok je u grupi osoba koje koriste amplifikaciju njih 62.1% potvrdilo prisustvo slušnog hendikepa. Na osnovu visokih prosečnih rezultata na Međunarodnoj skali ishoda za korisnike slušnih aparata može se zaključiti da osobe sa prezbiakuzijom koje koriste amplifikaciju osećaju i veliku korisnost slušnih aparata u svakodnevnom funkcionisanju, sa čak 90% ispitanika koji se izjašnjavaju optimistično prema ovoj vrsti pomagala. Zaključak: Dobijeni podaci ističu značaj korišćenja amplifikacije bez obzira na stepen oštećenja sluha i godine života korisnika.

Uticaj sociodemografskih karakteristika na desničarsku autoritarnost

Jelena Nikolov — 2024-04-25

Uvod: Rad se bavi sagledavanjem uticaja sociodemografskih karakteristika na desničarsku autoritarnost. Desničarska autoritarnost se određuje kao kombinacija tri stavovska klastera: autoritarne submisivnosti, autoritarne agresivnosti i konvencionalizma. Cilj: Cilj rada je ispitivanje uticaja pola, godina, obrazovanja i religioznosti na desničarsku autoritarnost. Metode: U sprovedenom istraživanju desničarska autoritarnost definisana je kao kriterijumska varijabla, dok su ostale određene kao prediktorske. Za ispitivanje desničarske autoritarnosti koristi se Skala desničarske autoritarnosti (Right-Wing Authoritarianism – RWA), koja ima 12 pitanja i na intervalnom je nivou merenja. Istraživanje je sprovedeno na 112 ispitanika različitog pola i starosnog doba opšte populacije u Srbiji, a uzorak je neslučajni, dobrovoljački. Rezultati: Dobijeni podaci ukazuju da ispitanici u proseku imaju nešto izraženiju desničarsku autoritarnost (i kada je skala, i kada su subskale u pitanju). Pokazalo se postoje polne razlike u stepenu desničarske autoritarnosti, odnosno da su muškarci autoritarniji od žena. Ustanovljene su i uzrasne razlike u stepenu desničarske autoritarnosti, kao i da su ispitanici sa višim nivoom obrazovanja manje skloni autoritarnosti, a da su skloniji autoritarnosti oni koji ističu da su religiozniji. Zaključak: Rezultati ove studije imaju važne implikacije na intervencije za smanjenje rasprostranjenosti desničarskog autoritarizma i kreiranje politika za suzbijanje njegovih negativnih efekata na pojedince i društvo. Polazeći od dobijenih rezultata, navedene su i mogućnosti za dalja istraživanja.

Primarne motoričke stereotipije

Lana Zrnić — 2024-04-25

Uvod: Motoričke stereotipije se skoro uvek povezuju sa razvojnim smetnjama, kao što je poremećaj iz spektra autizma, intelektualna ometenost i dr. Najčešće se javljaju kao simptom senzorne deprivacije, ali se prepoznaju i kao izolovane. Primećeno je da se javljaju kod dece tipičnog razvoja. Ovakve izolovane stereotipije nazivaju se primarne motoričke stereotipije. Cilj: Cilj ovog rada jeste da pruži bolji uvid u specifičnosti ove smetnje i da prikaže kako utiče na osobe (decu), kao i da pruži uvid u uzrok nastanka stereotipija i moguće pristupe u tretmanu. Metode: Deskriptivna metoda istraživanja sa pregledom literature objavljene u prethodnih deset godina, uz kritički osvrt. Definisani su kriterijumi za uključivanje i isključivanje radova. Sagledana su istraživanja o uzroku nastanka primarnih motoričkih stereotipija, istraživanja o primarnim motoričkim stereotipijama i njihovom tretmanu. Rezultati: Primarne motoričke stereotipije kod deteta tipičnog razvoja negativno utiču na svakodnevne aktivnosti i remete socijalni razvoj, što dovodi do društvene stigmatizacije. Pronađene su mnogobrojne intervencije kod dece sa poremećajem autističnog spektra (jedna od glavnih odlika autizma su stereotipije), ali je broj objavljenih istraživanja o intervencijama i tretmanima primarnih motoričkih stereotipija veoma mali. Koren problema primarnih motoričkih stereotipija je kompleksan i uključuje određene delove korteksa i puteve prenosa informacija. Problem predstavlja i identifikovanje ove vrste smetnje, što dalje utiče na same intervencije. Zaključak: Uzrok nastanka primarnih motoričkih stereotipija još uvek nije poznat, a kao mogući tretmani primarnih motoričkih stereotipija izdvajaju se bihevioralne terapije. Na osnovu dostupnih istraživanja primećuje se da o ovoj temi ne postoji mnogo literature, što pruža izuzetan potencijal i prostor za otkrivanje novih informacija i saznanja, uz pomoć kojih bi mogli da se pronađu novi načini rada sa ovim osobama.