Nasilni obrasci ponašanja u rijaliti šou-programu „Parovi“

Lidija Terek

doi:10.5937/cm15-27578

Lidija Terek Univerzitet u Novom Sadu, Filozofski Fakultet

DOI: https://doi.org/10.5937/cm15-27578

Ključne reči: televizija, rijaliti šou-program, nasilno ponašanje, provociranje, manipulacija

Sažetak

Rad se bavi problemom nasilnog ponašanja u rijalitiju „Parovi“, koji se emituje na komercijalnoj televiziji sa nacionalnom frekvencijom Happy TV. Polazeći od stanovišta da uslovi u rijaliti šou-programima, usled siromašnog scenarija, takmičarskog karaktera i stavljanja u prvi plan odnosa među učesnicima, pogoduju nasilju i rukovodeći se rezultatima studije koja je proučavala ovu pojavu u Velikoj Britaniji, cilj našeg istraživanja je bio da se utvrdi koji oblici nasilnog ponašanja jesu najzastupljeniji u ovom rijaliti šou-programu, u kakvim situacijama i pod kojim okolnostima se nasilno ponašanje najčešće dešava, kao i ko najčešće vrši nasilje. Rezultati do kojih smo došli pokazuju da je u posmatranom periodu od oblika nasilja najviše bilo zastupljeno direktno emocionalno/psihičko nasilje, da su najviše i najraznovrsnije nasilje ispoljili Produkcija i voditeljke, da je većina nasilnog ponašanja učesnika bila reakcija na provokaciju i manipulaciju Produkcije i voditeljki, kao i da su se najčešće nasilno ponašali oni pojedinci koji imaju istoriju takvog ponašanja. Važnost rezultata do kojih smo došli se ogleda se u tome što je empirijski utvrđeno da je namera Produkcije ovog rijaliti programa da isprovocira sukobe i nasilna ponašanja, kako bi se šturi scenario emisije popunio kontroverznim sadržajima.

Reference

Alo. (2019a, 22. novembar). Palčica iz "Parova" se prostituisala od 14. godine, majka pokušala da je izbavi iz kandži matoraca! Vodila je u crkvu na isceljenje, potresna priča! Preuzeto 14. aprila 2020. sa https://www.alo.rs/vip/parovi/palcica-iz-parova-se-prostituise-od-14-godine-majka-pokusala-da-je-izbavi-iz-kandzi-matoraca-vodila-je-u-crkvu-na-isceljenje-potresna-prica/267359/vest

Alo. (2019b, 14. jul). Jezive scene u parovima! Pijan Mili polomio sve po studiju! Sedmorica ga držala, dolazi policija!. Posećeno 31. maja 2020 https://www.alo.rs/vip/parovi/pijan-mili-polomio-sve-po-studiju-sedmorica-ga-drzala-dolazi-policija-video/240687/vest

Anderson, C. A., Berkovitz, L., Donnerstein, E., Huesmann, L. R., Johnson, J. D., Linz, D., . . . Wartella, E. (2003). The influence of media violence on youth. Psychological Science in the Public Interest, 4(3), 81–110.

Anderson, C. A., Suzuki, K., Swing, E. L., Groves, C. L., Gentile, D. A., Prot, S., Lam, C. P., Sakamoto, A., Horiuchi, Y., Krahé, B., Jelic, M., Liuqing, W., Toma, R., Warburton, W. A., Zhang, X.-M. (2017). Media violence and other aggression risk factors in seven nations. Personality & Social Psychology Bulletin, 43(7), 986–998.

B92. (2003, 2. jun). Velimir Ilić fizički napao novinara. Preuzeto 15. aprila 2020. sa https://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2003&mm=06&dd=02&nav_id=110115

Babović, M. (2015). Teorijski i istraživački pristupi u proučavanju strukturnog, kulturnog i direktnog nasilja. Sociologija, LVII(2), 331–352.

Babović, M., Ginić, K., i Vuković, O. (2010). Mapiranje porodičnog nasilja prema ženama u Centralnoj Srbiji. Beograd: SeConS.

Baldry, A. C. (2003). Bullying in schools and exposure to domestic violence. Child Abuse & Neglect, 27(7), 713–732.

Bandura, A., Ross, D., & Ross, S. A. (1963). Imitation of film-mediated aggressive models. Journal of Abnormal and Social Psychology, 66(1), 3–11.

Biografija. (2017, 19. jul). Goca Tržan. Preuzeto 31. maja 2020. sa https://www.biografija.org/muzika/goca-trzan/

Biografija. (2019a, 6. septembar). Ivan Marinković. Preuzeto 31. maja 2020. https://www.biografija.org/televizija/ivan-marinkovic/

Biografija. (2019b, 2. april). Đorđe Tomić. Preuzeto 31. maja 2020. sa https://www.biografija.org/televizija/djordje-tomic/

Björkqvist, K., Lagerspetz, K. M., & Kaukiainen, A. (1992). Do girls manipulate and boys fight? Developmental trends in regard to direct and indirect Aggression. Aggressive Behavior, 18(2), 117–127.

Bushman, B. J., Jamieson, P. E., Weitz, I., & Romer, D. (2013). Gun violence trends in movies. Pediatrics, 132(6), 1014–1018.

Cenzolovka. (2015, 9. jun). Sunovrat jednog društva: Brutalno nasilje i rijaliti u terminu dečjeg programa. Preuzeto 19. aprila 2020. sa http://www.cenzolovka.rs/misljenja/sunovrat-jednog-drustva-brutalno-nasilje-i-rijaliti-u-terminu-decjeg-programa/

Coyne, S. M., & Archer, J. (2004). Indirect aggression in the media: A content analysis of British television programs. Aggressive Behavior, 30(3), 254–271.

Coyne, S. M., Archer, J., & Eslea, M. (2004). Cruel intentions on television and in real life: Can viewing indirect aggression increase viewers' subsequent indirect aggression? Journal of Experimental Child Psychology, 88(3), 237–253.

Coyne, S. M., Robinson, S. L., & Nelson, D. A. (2010). Does reality backbite? Physical, verbal, and relational aggression in reality television programs. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 54(2), 282–298.

Danas. (2018, 17. april). Radikali okružili, pretili i vređali Aleksandru Jerkov. Preuzeto 15. aprila 2020. sa https://www.danas.rs/politika/jerkov-kada-ce-seselju-biti-oduzet-mandat/

Danas. (2019, 23. decembar). Rijaliti teror. Preuzeto 7. juna 2020. sa https://www.danas.rs/kolumna/gojko-vlaovic/rijaliti-teror/

Dijalog. (2016, 12. februar). Koga štiti REM: Da li su interesi komercijalnih televizija važniji od prava dece?. Preuzeto 19. aprila 2020. sa https://www.dijalog.net/koga-stiti-rem-da-li-su-interesi-komercijalnih-televizija-vazniji-od-prava-dece/

Đorđević, М. (2020). Rijaliti programi – apsurd medijske slobode ili izraz medijskog tržišta. Kultura, 166, 88–103.

Espreso. (2016, 18. mart). Zatvor zvani Parovi: Željko Stojanović otkriva jezivu torturu koju trpe svi učesnici!. Preuzeto 6. juna 2020. sa https://www.espreso.rs/showbiz/rijaliti/38998/zatvor-zvani-parovi-zeljko-stojanovic-otkriva-jezivu-torturu-koju-trpe-svi-ucesnici-foto-video

FoNet. (2019, 10. jul). Korać: Rijaliti programi u Srbiji se koriste u političke svrhe i za propagandu. Preuzeto 9. aprila 2020. sa http://rs.n1info.com/Vesti/a498663/Korac-Rijaliti-programi-u-Srbiji-se-koriste-u-politicke-svrhe-i-za-propagandu.html

Galtung, J. (2009). Mirnim sredstvima do mira: Mir i sukob, razvoj i civilizacija. Beograd: Službeni glasnik, Jugoistok XXI.

Gojković, V., i Vukičević, L. (2011). Vršnjačko nasilje – Bullying kod učenika srednjih škola. Zbornik Instituta za kriminološka i sociološka istraživanja, XXX(1–2), 199–218.

Happy TV. (2020, 1. maj). TV Program. Preuzeto 1. maja 2020. sa http://happytv.rs/televizija/tv-program

Haralambos, M. (1980). Uvod u sociologiju. Zagreb: Globus.

Hepburn, M. A. (1995). TV violence: Myth and reality. Social Education, 59(5), 309–311.

Hill, A. (2005). Reality TV: Audiences and popular factual television. London & New York: Routledge.

Hobbes, T. (2004). Levijatan. Zagreb: Naklada Jesenski i Turk.

Huesmann, L. R., Moise-Titus, J., Podolski, C.-L., & Eron, L. D. (2003). Longitudinal relations between children's exposure to tv violence and their aggressive and violent behavior in young adulthood: 1977–1992. Developmental Psychology, 39(2), 201–221.

Iadicola, P., & Shupe, A. (2013). Violence, inequality, and human freedom. New York: Rowman & Littlefield Publishers, INC.

Ignjatović, Đ. (2011). Pojam i etiologija nasilničkog kriminaliteta. Crimen, II(2), 179–211.

Kalezić Vignjević, A., Petričević, А., Lajović, B., Maksimović, B., Koruga, D., Čukuranović, G., Vukovojac, I., Nikolić, J., Ristić Đirović, J., i Dešić, Z. (2007). Priručnik za primenu Posebnog protokola za zaštitu dece i učenika od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja u obrazovno-vaspitnim ustanovama. Beograd: Ministarstvo prosvete Republike Srbije.

Kanz, K.-M. (2016). Mediated and moderated effects of violent media consumption on youth violence. European Journal of Criminology, 13(2), 149–168.

Kozer, L. (2007). Funkcije društvenog sukoba. Novi Sad: Mediterran Publishing.

Krahé, B., & Möller, I. (2010). Longitudinal effects of media violence on aggression and empathy among german adolescents. Journal of Applied Developmental Psychology, 31, 401–409.

Krivični zakonik. Službeni glasnik RS, br. 85/2005, 88/2005 - ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014, 94/2016 i 35/2019)

Kurir. (2015, 15. novembar). Robijaš u parovima: Mladen pljačkao banke u Crnoj Gori! Preuzeto 7. juna 2020. sa https://www.kurir.rs/stars/2008395/robijas-u-parovima-mladen-pljacako-banke-u-crnoj-gori

Kurir. (2016, 29. jul). Bivši muž Goce Tržan uhapšen u pljački. Preuzeto 31. maja 2020. sa https://www.kurir.rs/crna-hronika/2374013/dolijao-bivsi-muz-goce-trzan-uhapsen-u-pljacki

Kurir. (2019a, 18. maj). Ivan Marinković se ponaša kao pravi nasilnik: Nasrnuo na devojku, a onda počeo da se fizički obračunava i sa cimerkama u rijalitiju! Strašno! Preuzeto 14. aprila 2020. sa https://www.kurir.rs/stars/rijaliti/3254007/ivan-marinkovic-se-ponasa-kao-pravi-nasilnik-nasrnuo-na-devojku-a-onda-poceo-da-se-fizicki-obracunava-i-sa-cimerkama-u-rijalitiju-strasno-video

Kurir. (2019b, 2. septembar). Ona je najveće iznenađenje ove sezone! Šminkerka i paničarka postaje voditeljka: Jelena Maćić u Parovima!. Preuzeto 1. juna 2020. sa https://www.kurir.rs/stars/rijaliti/3313973/panicarka-postaje-voditeljka-jelena-macic-u-parovima

Kurir. (2020a, 25. januar). Držali me 2 meseca na psihijatriji i kljukali lekovima: Sanja iznela šok detalje iz prošlosti, preživela agoniju!. Preuzeto 31. maja 2020. sa https://www.kurir.rs/stars/rijaliti/3399017/drzali-su-me-2-meseca-na-psihijatriji-i-kljukali-lekovima-sanja-iznela-sok-detalje-svoje-proslosti-prezivela-agoniju

Kurir. (2020b, 11. mart). Vrištala sam, napastvovao me muškarac duplo stariji od mene: Barbi iznela jezive detalje, a posle ovoga svi su u šoku! Preuzeto 31. maja 2020. sa https://www.kurir.rs/stars/rijaliti/3425847/vristala-sam-napastvovao-me-muskarac-duplo-stariji-od-mene-barbi-iznela-jezive-detalje-a-posle-ovoga-svi-su-u-soku

Marić, S. (2012). Utjecaj reality show-a na adolsecente. Medijski dijalozi, V(12), 519–530.

Milin Perković, S., i Matović, M. (2014). Rijaliti programi u Srbiji i „neprimereni sadržaj“. Godišnjak Fakulteta političkih nauka, 11, 131–146.

Milivojević, T., i Miljanović, N. (2012). Lokalne specifičnosti globalnih rijaliti formata: Obnova turbo-folk kulture. Medijski dijalozi, V(12), 333–354.

N1. (2017, 21. novembar). Obradović nasrnuo mišem na Martinovića. Preuzeto 15. aprila 2020. sa http://rs.n1info.com/Vesti/a343631/Obradovic-misem-na-Martinovica.html

Nikolić, M. (2012). Reality Show – konstrukcija ili simulacija stvarnosti. Medijski dijalozi, V(12), 33–42.

Olweus, D. (1999). Sweden. In P. K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano, & P. Slee (eds.), The nature of school bullying: A cross-national perspective (pp. 7–27). New York: Routledge.

Opšte obavezujuće uputstvo o ponašanju emitera (Kodeks ponašanja emitera). Službeni glasnik RS, br. 63/2007, 60/2014, 25/2015 – dr. pravilnik, 55/2015 - dr. pravilnici i 69/2015 – dr. pravilnik

Petrović, D. (2009). Specifičnosti vršnjačkih konflikata u adolescenciji. Psihologija, 42(2), 221–238.

Pink. (2019, 6. jul). Ove cifre govore sve! TV Pink i rijaliti Zadruga najgledaniji u regionu! Preuzeto 9. aprila 2020. sa https://pink.rs/zadruga/142645/ove-cifre-govore-sve-tv-pink-i-rijaliti-zadruga-najgledaniji-u-regionu-video

Popadić, D. (2009). Nasilje u školama. Beograd: Institut za psihologiju; UNICEF.

Popadić, D., Bračanac, L., Golić, M., Petrović, M., i Vidović, S. (2011). Nasilno ponašanje prema i među decom i mladima u sportu. Rezultati istraživanja i preporuke. Beograd: Centar za prava deteta; Ministarstvo omladine i sporta; GIZ.

Popadić, D., Plut, D., i Pavlović, Z. (2014). Nasilje u školama Srbije. Analiza stanja od 2006. do 2013. godine. Beograd: Institut za psihologiju, UNICEF.

Potter, W. J. (2003). The 11 myths of media violence. London: Sage.

Pralica, D. (2011). Odnos javnosti i nezavisnog regulatornog tela prema rijaliti programima u Srbiji - studija slučaja Dvor. Kultura, 133, 306–319.

Pravilnik o zaštiti prava maloletnika u oblasti pružanja medijskih usluga. Službeni glasnik RS, br. 25/2015)

Radulović, L., & Erdei, I. (2017). „Veliki brat vas gleda“ / „Vi gledate Velikog brata“. Fenomen (nad)gledanja i imperativ gledanosti u rijaliti programu. Etnoantropološki problemi, 12(1), 19–50.

Republika. (2020a, 21. februar). Potresna ispovest! Učesnica „Parova“ priznala: Očuh je pokušao da me siluje, majku i brata umalo nije ubio!. Preuzeto 31. maja 2020. sa https://www.republika.rs/zabava/rijaliti/188545/potresna-ispovest-ucesnica-parova-priznala-ocuh-pokusao-siluje-majku-brata-umalo-nije-ubio

Republika. (2020b, 26. februar). Još jedna šokantna priča učesnice Parova: Nataša gurnula majku niz stepenice! Preuzeto 31. maja 2020. https://www.republika.rs/zabava/rijaliti/189561/jos-jedna-sokantna-prica-ucesnice-parova-natasa-gurnula-majku-niz-stepenice

Reysen, S., & Katzarska-Miller, I. (2017). Association between reality television and aggression: It depends on the show. AASCIT Journal of Psychology, 3(5), 56–61.

RTV. (2009, 26. novembar). Pop Lazić gađala cipelom predsedavajuću. Preuzeto 15. aprila 2020. sa http://www.rtv.rs/sk/politika/pop-lazic-gadjala-cipelom-predsedavajucu_160458.html

Savet Regulatornog tela za elektronske medije. (2018, 9. oktobar). Registar medijskih usluga: Nacionalna Happy TV. Preuzeto 26. aprila 2020. sa http://www.rem.rs/uploads/attachment/izrecena_mera/49/Mera_opomene_TV_Happy_07-1878-18-5.pdf

Savet Regulatornog tela za elektronske medije. (2019а, 15. novembar). Registar medijskih usluga: Nacionalna Happy TV. Preuzeto 26. aprila 2020. sa http://www.rem.rs/uploads/attachment/izrecena_mera/102/Mera_opomene_TV_Happy_05-1247-19-7.pdf

Savet Regulatornog tela za elektronske medije. (2019b, 15. novembar). Registar medijskih usluga: Nacionalna Happy TV. Preuzeto 26. aprila 2020. sa http://www.rem.rs/uploads/attachment/izrecena_mera/100/Mera_upozorenja_TV_Happy_07-1877-19-5.pdf

Skakavac, Z., i Skakavac, T. (2011). Uticaj medija na ekspanziju nasilničkog kriminaliteta. U Nasilnički kriminalitet: etiologija, fenomenologija, suzbijanje (str. 204–217). Banja Luka: Panevropski univerzitet Aperion.

Služba za nadzor i analizu. (2015). Rijaliti TV programi. Beograd: REM. Preuzeto 26. aprila 2020. sa http://www.rem.rs/uploads/files/izvestaji%20o%20nadzoru/Rijaliti%20TV-programi%20jul%202015.pdf.

Služba za nadzor i analizu. (2017а). Zaštita prava maloletnika. Zakonski okvir i primeri iz prakse. Beograd: REM. Preuzeto 26. aprila 2020. sa http://www.rem.rs/uploads/files/izvestaji%20o%20nadzoru/Izve%C5%A1taj%20o%20za%C5%A1titi%20maloletnika.pdf.

Služba za nadzor i analizu. (2017b). Rijaliti TV programi 2. Beograd: REM. Preuzeto 26. aprila 2020. sa http://www.rem.rs/uploads/files/izvestaji%20o%20nadzoru/Rijaliti%20TV%20programi%202.pdf.

Služba za nadzor i analizu programa emitera. (2016). Komercijalni emiteri: Način ispunjavanja zakonskih i programskih obaveza – Izveštaj za 2015. godinu. Beograd: REM.

Služba za nadzor i analizu programa emitera. (2019). Komercijalni pružaoci medijskih usluga: Način ispunjavanja zakonskih i programskih usluga – Izveštaj za 2018. godinu. Beograd: REM.

Smokowski, P. R., & Kopasz, K. H. (2005). Bullying in school: An overview of types, effects, family characteristics, and intervention strategies. Children & Schools, 27(2), 101–110.

Telegraf. (2019, 18. jul). Rekordno: Evo koliko miliona ljudi je gledalo finale „Parova“. Preuzeto 9. aprila 2020. sa https://www.telegraf.rs/jetset/2257657-rekordno-evo-koliko-miliona-ljudi-je-gledalo-finale-parova-foto

TV Happy. (2017, 15. januar). Parovi na vrućoj stolici – Ekskluzivna ispovest Kristijana Golubovića. [Video]. YouTube. Preuzeto 14. aprila 2020. sa https://www.youtube.com/watch?v=gCzQkTRvtyk&t=1064s

Vikipedija. (2020а, 16. april). Parovi (Rijaliti-šou). Preuzeto 25. aprila 2020. sa https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8_(%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8-%D1%88%D0%BE%D1%83)

Vikipedija. (2020b, 15. mart). Anđela Lakićević. Preuzeto 1. juna 2020. sa https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%92%D0%B5%D0%BB%D0%B0_%D0%9B%D0%B0%D0%BA%D0%B8%D1%9B%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%9B

Vikipedija. (2020c, 7. april). Vesna Vukelić Vendi. Preuzeto 1. juna 2020. sa https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%81%D0%BD%D0%B0_%D0%92%D1%83%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D1%9B_%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B8

Vujović, S. (2002). Urbana svakodnevica devedesetih godina. U S. Bolčić (ur.), Društvene promene i svakodnevni život: Srbija početkom devedesetih (str. 109–134). Beograd: Institut za sociološka istraživanja.

Vulić, T., i Marković, Z. (2012). Uloga rijaliti programa u preoblikovanju vrednosti mladih. Medijski dijalozi, V(12), 319–332.

Ward, L. M., & Carlson, C. (2013). Modeling meanness: Associations between reality TV consumption, perceived realism, and adolescents' social aggression. Media Psychology, 16(4), 371–389.

Zakon o elektronskim medijima. Službeni glasnik RS, br. 83/2004 i 6/2016 – dr. zakon

Zakonu o sprečavanju nasilja i nedoličnog ponašanja na sportskim pripedbama. Službeni glasnik RS, br. 67/2003, 101/2005 – dr. zakon, 90/2007, 72/2009 – dr. zakon, 111/2009, 104/2013 – dr. zakon i 87/2018)

Zakonu o sprečavanju nasilja u porodici. Službeni glasnik RS, br. 94/2016