NEUROPHYSIOLOGY OF STRESS – FROM HISTORICAL TO MODERN APPROACH

Sažetak

Stres je prisutan u svakodnevnom životu i smatra se pokretačkom snagom evolucije. Anksioznost, hronične brige, napadi panike najčešće su posledice dugotrajnog i iscrpljujućeg stresa. Najznačajniji fundamentalni doprinos koji je ključan za razvoj savremenog koncepta stresa dao je Klod Bernar predloživši teoriju prema kojoj telo stalno održava stabilno i dobro izbalansirano unutrašnje okruženje ili „milieu interieur“. Održavanje konstantne unutrašnje sredine Valter Kanon je definisao kao homeostazu i predložio dva mehanizma održavanja, putem negativne povratne sprege iz autonomnog nervnog sistema i preko čulnih organa.

Hans Seli je opisao stres kao nespecifično opterećenje za telo, uzrokovano izmenjenom funkcijom organa praćenom oslobađanjem hormona stresa. On je to nazvao opšti adaptacioni sindrom koji je imao tri stadijuma: alarmna reakcija, početna faza „bori se ili beži“; otpornost, kada se telo navikava na stres i iscrpljenost kada se otpor prema stresu postepeno smanjuje i kolabira. Hans Seli je prvi skovao termin „heterostaza“ koji predstavlja postupak kojim se aktiviranjem fizioloških adaptivnih mehanizama postiže novo stabilno stanje.

Ričard Lazarus je istakao emocije kao važan faktor u ponašanju kao odgovor na stres i opisao različite reakcije na stresore. On naglašava proces kognitivne procene kao posrednika u suočavanju sa stresorima – kako osoba razmišlja ili ocenjuje neki događaj da bi razumeo reakcije na stres kod ljudi. Eustres, koji se smatra pozitivnim stresom, dovodi do toniranih emocija, motivacije i fokusirane energije, dok distres, negativni stres, nastaje nakon dužeg stresa koji prevazilazi našu sposobnost da se nosimo sa njim. Distres izaziva anksioznost ili depresiju, a praćen je neprijatnim osećanjima, smanjenom radnom sposobnošću koja dovodi do psihičkih i fizičkih bolesti.