RAZVOJ CILJANE FARMAKOTERAPIJE ZA FRAGILNI X SINDROM: MOLEKULARNA MEDICINA KAO KLJUČNO SREDSTVO U KLINIČKOJ FARMAKOLOGIJI

Dragana Protic; Maja Stojkovic; Dejan Budimirovic

doi:10.5937/medi0-60213

Dragana Protic 1 Department of Pharmacology, Clinical Pharmacology and Toxicology, Faculty of Medicine, University of Belgrade, Belgrade, Serbia. 2 Special Hospital for Cerebral Palsy and Developmental Neurology, Belgrade, Serbia. https://orcid.org/0000-0002-2137-5405
Maja Stojkovic Medicinski fakultet u Beogradu https://orcid.org/0000-0002-0706-3800
Dejan Budimirovic 3 Department of Psychiatry, Fragile X Clinic, Kennedy Krieger Institute, Baltimore MD 21205, USA. 4 Department of Psychiatry & Behavioral Sciences-Child Psychiatry, Johns Hopkins University School of Medicine, Baltimore, MD 21205, USA https://orcid.org/0000-0001-7263-5134

DOI: https://doi.org/10.5937/medi0-60213

Ključne reči: fragilni X sindrom, farmakoterapija, ciljana terapija, FMR1 gen

Sažetak

Puna mutacija i epigenetsko utišavanje gena FMR1 dovode do nedostatka njegovog proteina, FMRP, što rezultira fragilnim X sindromom (FXS). Iako je ostvaren značajan napredak u razumevanju molekularnih mehanizama koje su u osnovi FXS‑a, za ovaj neurorazvojni poremećaj još uvek ne postoji lek niti je odobrena ciljana farmakološka terapija. Trenutno lečenje se uglavnom oslanja na simptomatsku terapiju, koja često donosi ograničene koristi i ne utiče na osnovne molekularne uzroke poremećaja.

Ovaj pregledni rad ukazuje na značaj integracije molekularnih saznanja u procesu razvoja lekova za FXS. Prikazan je pregled postojeće farmakoterapije, sa analizom njihovih prednosti i ograničenja, uz naglašavanje potrebe za terapijama koje ciljaju specifične puteve poremećene disfunkcijom FMR1 gena. Razmatrana su savremena i tekuća klinička ispitivanja, sa fokusom na to kako dublje razumevanje molekularne biologije FXS-a može doprineti razvoju efikasnijih i preciznijih terapijskih strategija. Na kraju, analizirani su ključni signalni putevi uključeni u patofiziologiju FXS-a i diskutovano je na koji način klinička farmakologija i molekularna medicina mogu zajednički doprineti razvoju personalizovanih terapija za osobe sa ovim složenim poremećajem.