SAINT SAVA'S CELEBRATION OF SERBIAN SCHOOLS IN THE BITOL VILAYET FROM 1898 TO 1912
Abstract
Summary: The paper is about the Svetosava celebrations of Serbian schools in the Bitola province in the period from 1898 to 1912 and the impact of those celebrations on preserving tradition, raising national awareness and maintaining the basic spiritual values of the Serbian people in this area. After the closure of Serbian schools and the expulsion of teachers during the Great Eastern Crisis, permission for their reopening in the Bitola Province was obtained only in March 1897. The Serbian people celebrated all Christian holidays and thus raised their national spirit. Of all the festivities, those dedicated to the first Serbian archbishop, enlightener and teacher St. Sava stood out. We tried to describe the program and the way of celebrating this extremely important date of Serbian history based on preserved archival material, reports of correspondents of the Constantinople Herald and relevant literature. These celebrations showed that the cultural life of the Serbs in Turkey had not died down. In these celebrations and keeping other traditions, the Serbian people looked for hope that was taken from them from all sides. On the basis of the mentioned documents, it can be concluded that the Saint Sava cult was very strong among the Serbian population in the Bitola province, despite the opposition of the Turkish authorities and the pressures of the Bulgarian exarchate established in this territory. Non-recognition of Serbian nationality and pressure from all sides united Serbs in order to defend and preserve their customs. Saint Sava celebrations in Serbian schools in the Bitola province are a confirmation of the Serbian population's awareness of its roots and existence. The desire of the Serbian population to mark this holiday as worthy as possible represents its quiet but persistent resistance to imposed problems. The diversity in solving problems showed its spiritual strength and vitality even after centuries of stay under Turkish rule.
References
Neobjavljeni izvori:
Arhiv Srbije, Ministarstvo inostranih dela, Političko-prosvetno odeljenje (AS, MID, PPO).
Arhiv Srbije, Kraljevsko srpsko poslanstvo u Carigradu (AS, KSPC, fasc. 65, 66, 69, 70, 71, 72, 73.
Arhiv Srpske akademije nauka i umetnosti, Zaostavština Mihaila Ristića (ASANU, MR, 14243.
Arhiv Srpske akademije nauka i umetnosti, (ASANU, Pera Ž. Ilić, „Na narodnoj mobi“, 10705).
Arhiv Srpske akademije nauka i umetnosti, (ASANU, Zaostavština Stevana Simića, rukopis, inv.br. 13313. „Uspomene o ljudima i događajima u Makedoniji od 1912. do 1941. Godine”.
Arhivsko odeljenje Narodne biblioteke Srbije, Posebna zbirka, fascikla Jovan Hadži Vasiljević (PZ NBS, F JHV) P 413.
Objavljeni izvori:
Aleksić-Pejaković, Lj. i Anić, Ž.(2008). Dokumenta o spoljnoj politici Kraljevine Srbije 1903-1914, knj. II, sv. 4/2, juli-decembar 1907. i Dodatak 2 za tu godinu, Beograd: SANU.
Aleksić-Pejaković, Lj. (2008). Dokumenta o spoljnoj politici Kraljevine Srbije 1903-1914, knj. II, Dodatak 1 (Organizacija Srpska odbrana 1903-1905), Beograd: SANU.
Radenić, A. (1991). Dokumenta o spoljnoj politici Kraljevine Srbije 1903-1914, knj. I, sv. I, (29. maj/11. jun 1903- 14/27. februar 1904), Beograd: SANU.
Radenić, A. (1998). Dokumenta o spoljnoj politici Kraljevine Srbije 1903-1914, knj. I, sv. II, (15/28. februar 1904-31. decembar1904/13. januar 1905), Beograd: SANU.
Literatura:
Božović, G. (1908). Pismo iz Bitolja. Proslava Svetoga Save, Carigradski glasnik, br. 5, 1. februar 1908. godine, 1.
Dedović, V. (2016). Rad Srbije na zaštiti državnih i nacionalnih interesa u Makedoniji od 1885. do 1912. godine, Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet.
Đilas, J. (1969). Srpske škole na Kosovu od 1856. do 1912. godine, Priština.
Hadži Vasiljević, J. (1928). Prosvetne i političke prilike u južnim srpskim oblastimau XIX veku, Beograd.
Hadži Vasiljević, J. (1911). Grad Bitolj, Brastvo (Beograd), XIV, 202-258.
Hadži Vasiljević, J. (1935). Sveti Sava, Kalendar Vardar za 1936. godinu, XXIV, 130-142, Beograd.
Ivanić, I. (1902). Iz crkvene istorije Srba u Turskoj u XVIII i XIX veku, Beograd-Novi Sad.
Ivanić, I. (1908). Maćedonija i Maćedonci, opis zemlje i naroda, knj. II, Dodatak, Crna knjiga, Spisak Srba poginulih od 1897-1909. godineod agenata bugarskog komiteta u južnoj Staroj Srbiji i Maćedoniji , Novi Sad.
Jovanović-Kodža, A. (1937). Srpske škole i četnički pokret u Južnoj Srbiji pod Turcima, U: Spomenica 25-godišnjice oslobođenja Južne Srbije, 271-307, Skoplje.
Jovanović, M. J. (1990), Južna Srbija od kraja XVIII veka do oslobođenja, (reprint izdanje), Beograd.
Milićević, M. (1868), Škole u Srbiji, Glasnik učenog društva, XXIV, Beograd.
Novakov, A. (2014). Srednje srpske škole u Osmanskom carstvu, (1878-1912), doktorska disertacija, Novi Sad: Filozofski fakultet.
Pejin, J. (1999). O obnovi rada i osnivanju srpskih škola u Makedoniji 1897. godine, Vardarski zbornik, 1, 323-327.
Stanić, M. (1999). Uspomene na mitropolite sa kojima sam radio – Mihaila Ristića, Vardarski zbornik, 2, 69-141.
Stojančević, V. (1999). Političke i crkveno-školske prilike kod stanovništva srpske nacionalnosti u Bitoljskom vilajetu početkom XX veka, Vardarski zbornik, 1, 27-51.
Šešum, U. (2013), Društvo protiv Srba 1897-1902. Metodi i mere bugarske diplomatije, Egzarhije i Bugarsko-makedonsko odrinske revolucionarne organizacije protiv širenja srpskog uticaja u Južnoj Staroj Srbiji i Makedoniji 1897-1902, Srpske studije, 4/2013, 73-103.
Šešum, U. (2020), Srpske škole i učitelji u Staroj Srbiji i Makedoniji u Velikoj istočnoj krizi, Zbornik radova sa naučnog skupa Jovan Ristić, državnik i diplomata, - Berlinski kongres – (140 godina od međunarodnog priznanja i nezavisnosti Srbije), održanog 28. novembra 2018. godine u Kragujevcu, 147-200, Kragujevac: Istorijski arhiv Šumadije.
Tomić, S. (1936). Proslava Svetoga Save u srpskim školama u vreme Tursko u Staroj Srbiji i Makedoniji, Južni pregled (Skplje), I/1936, 11-36.
Veselinović, M.V. (1897). Statistika srpskih škola u Turskoj (u Staroj Srbiji i Makedoniji) za 1895/1896. školsku godinu, Beograd.
Veselinović, M.V. (1908). Sveti Sava. Školski zaštitnik u Srba, Brastvo (Beograd), br. XII–XIII, 21-133, Beograd.
Vučetić, B. (2014). Prosvetni rad Srbije u Turskoj od 1820. do 1912. godine, Mešovita građa, nova serija, knj. XXXV, 263-300, Beograd.
Vučetić, B. (2018). Uspomena o ljudima i događajima u Makedoniji Stevana Simića, Mešovita građa, nova serija, knj. XXXIX, 233-258, Beograd.
Zafirović, S. (1934). Srpske gimnazije u Carigradu, Solunu i Skoplju, Istorijski pregled njihova života i rada (1892-1894), U: Spomenica četrdesetogodišnjice Državne muške gimnazije u Skopqu (1894-1934)-1934, uredio S. Zafirović, 74-77, Skoplje.
Zafirović, S. (1937). Istorija naše nacionalne prosvete u Južnoj Srbiji do 1912. godine, Južna Srbija, I, 43-49, Beograd.
Živković Hristić, Z. (2009). Sećana Svetozara Tomića na Svetosavske proslave u Staroj Srbiji i Maćedoniji krajem XIX i početkom XX veka, Bratstvo, XIII, 191-200.
Štampa:
Carigradski glasnik (Carigrad), (1895-1908).