Povezanost preventivnog pregleda na depresiju i apsentizma kod zaposlenih u Srbiji

Depresija i apsentizam u Srbiji

  • Snežana Knežević Akademija strukovnih studija Politehnika, Beograd https://orcid.org/0000-0001-9137-2122
  • Jelena Milašinović Dom zdravlja, Kraljevo
  • Roksanda Stojanović Dom zdravlja, Kraljevo
  • Snežana Milanović Medicinska škola, Zvezdara, Beograd
  • Dragana Savić Dom zdravlja, Kraljevo
  • Jelena Markulić Dom zdravlja, Kraljevo
  • Dalibor Stajić Katedra za higijenu i ekologiju, Fakultet medicinskih nauka, Univerzitet u Kragujevcu, Kragujevac https://orcid.org/0000-0002-7887-5347
DOI: https://doi.org/10.5937/pomc22-60088
Ključne reči: radno aktivno stanovništvo, mentalno zdravlje, depresija, prevencija, apsentizam

Sažetak


Cilj. Mentalno zdravlje zaposlenih predstavlja ključni faktor koji utiče na apsentizam i produktivnost. Cilj ovog istraživanja je da ispita povezanost prisustva simptoma depresivnosti sa apsentizmom kod zaposlenih u Srbiji, kao i da identifikuje demografske i socioekonomske faktore koji utiču na ovu povezanost.

Metod. Sprovedena je studija preseka koristeći podatke iz Nacionalnog istraživanja zdravlja stanovništva Srbije, koje je obuhvatilo 4.652 zaposlenih uzrasta 18-65 godina. Za analizu povezanosti depresivnih simptoma i apsentizma korišćene su deskriptivna statistika i binarna logistička regresija, prilagođena demografskim i socioekonomskim faktorima.

Rezultati. Prevalencija blagih depresivnih simptoma iznosila je 2,3%, a depresivne epizode 0,6%. Žene su pokazale značajno veću prevalenciju depresivnih simptoma u odnosu na muškarce (3,9% vs 2,1%, p=0,002). Najčešći simptomi bili su zamor (2,1%) i problemi sa spavanjem (1,6%). Svi simptomi depresije pokazali su statistički značajnu povezanost sa apsentizmom (p<0,01). Učestalost apsentizma raste sa težinom simptoma, kod odsustva simptoma iznosi 1,6%, kod blagih simptoma 4,7%, dok je kod dugotrajnog apsentizma sa blagim simptomima 10,4%. Ispitanici sa blagim depresivnim simptomima imali su dvostruko veću šansu za apsentizam (OR=2,01), dok su ispitanici sa depresivnom epizodom imali preko tri puta veću šansu (OR=3,20).

 

Zaključak. Studija potvrđuje značajnu povezanost prisustva depresivnih simptoma sa apsentiamom među zaposlenima u Srbiji, uz jasnu gradaciju rizika u zavisnosti od težine simptoma. Veća prevalencija depresivnih simptoma kod žena ukazuje na potrebu za rodno prilagođenim preventivnim pristupima. Nalazi podržavaju implementaciju preventivnog pregleda na depresiju kao ranu strategiju za smanjenje apsentizma u radno aktivnoj populaciji.

Biografija autora

Snežana Knežević, Akademija strukovnih studija Politehnika, Beograd

Doktorand na Fakultetu medicinskih nauka u Kragujevcu i Fakultetu za hotelijerstvo i turizam u Vrnjačkoj banji, saradnik u nastavi na Univerzitetu u Kragujevcu, predavać na Akademiji strukovnih studija Politehnika Beograd. Master menadžer zdravstvene zaštite, akreditovani edukator zdravstvenih radnika za oblast nasilja u porodici (UNFPA Srbija) (2019). Član Naučnog odbora SLD (Sekcija Opšte medicine) (2019). Član Uredništva časopisa Opšta medicine (2020). Autor više naučno istraživačkih radova, saopštenja na međunarodnim i domaćim skupovima, objavljenim u međunarodnim i domaćim zbornicima. Evropski dobitnik Montegut global scholars programme nagrade za doprinos primarnoj zdravstvenoj zaštiti (2019). Član EGPRN, EPCCS, WONCA SIGFV i SIG LM. Saradnik na IMOCAFV projektu i koordinator za Srbiju (2020). Recenzent radova za Evropsku i svetsku konferenciju lekara opšte i porodične medicine WONCA (2020 -).

Reference

1. Guidelines on mental health at work [Internet]. [cited 2025 Mar 25]. Available from: https://www.who.int/publications-detail-redirect/9789240053052
2. Olsson C, Tinnerholm Ljungberg H, Björk Brämberg E, Jensen I, Nybergh L. A Gender Perspective on Sick Leave Among Young Adults – Barriers and Resources for Return to Work as Experienced by Young Employees and Managers: A Protocol for a Qualitative Study. Int J Qual Methods. 2021 Jan 1;20:16094069211032072.
3. Bryan ML, Bryce AM, Roberts J. The effect of mental and physical health problems on sickness absence. Eur J Health Econ. 2021;22(9):1519–33.
4. Jakovljevic M, Malmose-Stapelfeldt C, Milovanovic O, Rancic N, Bokonjic D. Disability, Work Absenteeism, Sickness Benefits, and Cancer in Selected European OECD Countries-Forecasts to 2020. Front Public Health. 2017;5:23.
5. Amiri S, Behnezhad S. Depression symptoms and risk of sick leave: a systematic review and meta-analysis. Int Arch Occup Environ Health. 2021 Oct;94(7):1495–512.
6. Amiri S, Behnezhad S. Sleep disturbances and risk of sick leave: systematic review and meta-analysis. Sleep Biol Rhythms. 2020 Oct 1;18(4):283–95.
7. Clarke L, Chisholm K, Cappuccio FP, Tang NKY, Miller MA, Elahi F, et al. Sleep disturbances and the At Risk Mental State: A systematic review and meta-analysis. Schizophr Res. 2021 Jan;227:81–91.
8. Hwang J, Cho SS, Kim JI. Association between insomnia and absenteeism or presenteeism among Korean employees. Ann Occup Environ Med. 2022;34:e41.
9. Sagherian K, Geiger-Brown J, Rogers VE, Ludeman E. Fatigue and risk of sickness absence in the working population: A systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. Scand J Work Environ Health. 2019 Jul 1;45(4):333–45.
10. Kanerva N, Pietiläinen O, Lallukka T, Rahkonen O, Lahti J. Unhealthy lifestyle and sleep problems as risk factors for increased direct employers’ cost of short-term sickness absence. Scand J Work Environ Health. 2018 Mar 1;44(2):192–201.
11. Tingulstad A, Meneses-Echavez J, Evensen LH, Bjerk M, Berg RC. Effectiveness of work-related interventions for return to work in people on sick leave: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Syst Rev. 2022 Sep 5;11(1):192.
12. Antczak E, Miszczyńska KM. Causes of Sickness Absenteeism in Europe-Analysis from an Intercountry and Gender Perspective. Int J Environ Res Public Health. 2021 Nov 11;18(22):11823.
13. Santini ZI, Becher H, Jørgensen MB, Davidsen M, Nielsen L, Hinrichsen C, et al. Economics of mental well-being: a prospective study estimating associated health care costs and sickness benefit transfers in Denmark. Eur J Health Econ. 2021;22(7):1053–65.
14. Björkenstam E, Helgesson M, Gustafsson K, Virtanen M, Hanson LLM, Mittendorfer-Rutz E. Sickness absence due to common mental disorders in young employees in Sweden: are there differences in occupational class and employment sector? Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol. 2022 May;57(5):1097–106.
15. Joosen MCW, Lugtenberg M, Arends I, van Gestel HJAWM, Schaapveld B, Terluin B, et al. Barriers and Facilitators for Return to Work from the Perspective of Workers with Common Mental Disorders with Short, Medium and Long-Term Sickness Absence: A Longitudinal Qualitative Study. J Occup Rehabil. 2022 Jun;32(2):272–83.
16. De Bortoli MM, Oellingrath IM, Fell AKM, Burdorf A, Robroek SJW. Influence of lifestyle risk factors on work ability and sick leave in a general working population in Norway: a 5-year longitudinal study. BMJ Open. 2021 Feb 5;11(2):e045678.
17. Keus van de Poll M, Nybergh L, Lornudd C, Hagberg J, Bodin L, Kwak L, et al. Preventing sickness absence among employees with common mental disorders or stress-related symptoms at work: a cluster randomised controlled trial of a problem-solving-based intervention conducted by the Occupational Health Services. Occup Environ Med. 2020 Jul;77(7):454–61.
18. Iwasaki S, Deguchi Y, Hirota T, Shirahama Y, Nakamichi Y, Okawa Y, et al. Ten-year trends in long-term sickness absence among Japanese public servants: 2009-2018. Ind Health. 2023 Feb 1;61(1):68–77.
19. Virtanen M, Jokela M, Madsen IEH, Magnusson Hanson LL, Lallukka T, Nyberg ST, et al. Long working hours and depressive symptoms: systematic review and meta-analysis of published studies and unpublished individual participant data. Scand J Work Environ Health. 2018;44(3):239–50.
20. Knežević S, Gajić T, Sekulić D, Djoković F, Vukolić D, Zrnić M. Work-life balance: a historical review and insights for the hospitality industry. Tur Posl. 2023 Dec 21;(32):91–9.
21. Axén I, Björk Brämberg E, Vaez M, Lundin A, Bergström G. Interventions for common mental disorders in the occupational health service: a systematic review with a narrative synthesis. Int Arch Occup Environ Health. 2020 Oct;93(7):823–38.
22. Milanović, A., Đerić, A., & Pucar, N. (2024). Uticaj fizičke aktivnosti na kognitivne funkcije kod starije populacije. PONS - medicinski časopis, 21(1), 26-32.
23. Živanović, S., Pavlović, J., Hadživuković, N., Kalajdžić, O., Kucurski, L., & Kulić, V. (2023). Procjena kognitivnog statusa kod starijih osoba u zajednici. PONS - medicinski časopis, 20(1), 3-8.
24. Trifunović, B. M., & Fišeković Kremić, M. B. (2023). Motivacija zdravstvenih radnika u preventivnim aktivnostima. Opšta medicina, 29(1-2), 7-18.
Objavljeno
2025/11/24
Broj časopisa
Vol. 22 Br. 1 (2025): PONS MEDICINSKI CASOPIS
Rubrika
Originalni naučni članak