Medicinskopravni aspekti transseksualnosti – u susret priznavanju pravnih posledica promene pola u Srbiji –
Sažetak
Rodni identitet je jedan od najosnovnijih aspekata života svakog pojedinca. Rod osobe određuje se po njenom rođenju. Rod postaje, sociološki i pravno gledano, činjenica od koje zavise brojna druga prava jedne osobe tokom njenog života. Međutim, određeni, ne tako veliki, broj ljudi ima problem da se identifikuje sa polom dobijenim na rođenju. Problem nastaje jer njihov unutrašnji, lični doživljaj roda nije u skladu sa rodom koji su dobili rođenjem. Ove osobe nazivaju se transrodne ili transseksualne osobe i ovaj članak govori o njima. Ovaj problem mogu imati i tzv. interseks osobe koje su rođenjem dobile psihološke a nekad i fizičke karakteristike oba pola (i muškog i ženskog), te se kao takve ne mogu svrstati ni u jedan ni u drugi pol, već kao interseks osobe stoje između oba pola. U ovom radu analiziraće se medicinskopravni aspekti transseksualnosti, odnosno pravni aspekti i pravne posledice promene pola, kao i stanje ljudskih prava transrodnih i interseks osoba koje je dugo bilo ignorisano i zapostavljano iako su problemi sa kojima se one suočavaju ozbiljni i često karakteristični samo za tu grupu lica. Autor se bavi zadatim medicinskim uslovima poput obavezne sterilizacije ili odstranjivanja polnih organa, koji su u velikom broju zemalja jedini put do pravne promene statusa, što često predstavlja nesavladivu teškoću za trans osobu, vređajući pritom njeno pravo na poštovanje privatnog i porodičnog života i pravo na telesni integritet. Autor zaključuje da u svetlu najnovijih inicijativa o depatologizaciji transseksualnosti, sa stanovišta ljudskih prava i adekvatne medicinske pomoći, dijagnostifikovanje mentalnog poremećaja ne sme biti uslov da bi se trans osobi pružila adekvatna medicinska nega koja će biti pokrivena delom ili u celosti od strane zdravstvenog osiguranja.
Ključne reči: transrodnost, transseksualnost, „promena pola“, rodni identitet, Evropski sud za ljudska prava, diskriminacija, hirurška intervencija, telesni integritet.
Reference
Agius, S.,et al., 2011, Human Rights & Gender Identity: Best Practice Catalogue, Brussels, ILGA Europe.
Agius, S., Tobler, C., 2011, Trans and intersex people – Discrimination on the grounds of sex, gender identity and gender expression, Brussels, European Network of Legal Experts in the non-discrimination field.
Andrije, B., Boeč, Ž., 2010, Rečnik tela, Beograd, Službeni glasnik.
Gajin, S., ur., 2012, Model zakona o priznavanju pravnih posledica promene pola i utvrđivanja transeksualizma, Beograd, CUPS.
Homophobia and Discrimination on Grounds of Sexual Orientation in the EU Member States Part I – Legal Analysis, 2009, European Union and Agency for Fundamental Rights (FRA).
Homophobia and Discrimination on Grounds of Sexual Orientation and Gender Identity in the EU Member States, Part II The Social Situation, 2009, The Danish Institute for Human Rights.
Human Rights and Gender Identity, Issue paper, 2009, Commissioner for Human Rights, Council of Europe.
Mrščević, Z., 2012, Presude Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu u korist transseksualnih osoba, Strani pravni život, 2.
Radišić, J., 2008, Medicinsko pravo, II prerađeno i dopunjeno izdanje, Beograd, Nomos.
Standards Of Care For Gender Identity Disorders, Sixth Version, 2006, The Harry Benjamin International Gender Dysphoria Association’s.
Standards of Care for the Health of Transsexual, Transgender, and Gender Nonconforming People, Seventh Version, 2011, Georgia, The World Professional Association for Transgender Health.
Šarčević, E., ur., 2009, Izabrane odluke nemačkog Saveznog ustavnog suda, jubilarno izdanje, Skoplje, Konrad Adenauer Stiftung.
Vodinelić, V.V., 2012, Građansko pravo, Uvod u građansko pravo i Opšti deo građanskog prava, Beograd, Pravni fakultet Univerziteta Union i Službeni glasnik.
Whittle,S., Turner, L., Combs, R., Rhodes, S., 2008, Transgender EuroStudy: Legal Survey and Focus on Transgender Experience on Health Care, Brussels.
