Separatistička pobuna albanskih studenata na Kosovu i Metohiji 1981. kao početak razbijanja socijalističke Jugoslavije
Sažetak
U radu se ukazuje na društveno–istorijske preduslove koji su se stekli pred izbijanje demonstracija albanskih studenata na Kosovu i Metohiji 1981, koje su prerasle u otvorenu separatističku pobunu. Ti preduslovi vuku korene iz stavova Kominterne u vezi sa nacionalnim pitanjem u Jugoslaviji, kao i iz odluka Drezdenskog kongresa KPJ. Dalji razvoj događaja u posleratnoj socijalističkoj Jugoslaviji, s vremena na vreme, aktuelizovao je ove odluke i stavove, a proces razvoja jugoslovenske zajednice išao je u pravcu njene razgradnje. Na osnovu sociološke analize sadržaja literature i izvornih dokumenata koji su sada postali dostupni naučnoj javnosti, izvodi se zaključak da je pobuna albanskih separatista na Kosovu i Metohiji 1981. bila samo uvod u proces razbijanja Jugoslavije. Iako je ugušena efikasnim angažovanjem snaga milicije i JNA, a u skladu sa naredbama saveznog rukovodstva, ona je značila početak procesa koji je bio nezaustavljiv. Nastavljena je permanentna destabilizacija Jugoslavije i Srbije aktivnostima nižeg intenziteta (propaganda, subverzija, kasnije pokušaji ubistava, ubistva, teroristički akti) na KiM, ali je vremenom došlo i do sadejstva albanskih separatista i separatista u drugim jugoslovenskim republikama koje su procenile da je pogodan trenutak za iznošenje sopstvenih separatističkih zahteva.
Uloga studenata je u pobuni na Kosovu i Metohiji bila samo inicijalna i marionetska: separatisti su pravilno procenjivali da će biti teže upotrebiti silu protiv studenata, nego protiv otvorene pobune. Kada su organizatori uvideli da je broj studenata koji su spremni da direktno u tome učestvuju ipak nedovoljan, krenulo se u omasovljenje protesta đacima i radnicima, ali je onda i državna reakcija bila adekvatna.
Reference
Avramov, S. (2008). Genocide in Yugoslavia 1941-1945, 1991 ...., vol. 2. Beograd: IGAM, Akademija za diplomatiju i bezbednost, pp. 245-252 [In Serbian]
Bogdanović, D. (1986). The book on Kosovo.Beograd: SANU [In Serbian]
Čkrebić, D. (2018). Comintern: turbulent events and their consequences for the SFRY and Serbia. Beograd: Zavod za udžbenike [In Serbian]
Čupić, M. (1989). Violence behind the government. Priština: Jedinstvo; Novi Sad: Dnevnik [In Serbian]
Ćosić, D. (2004). Kosovo, prir. Ana Ćosić-Vukić. Beograd: Novosti [In Serbian]
Dedijer, V. (1984). New contributions to the biography of Josip Broz Tito, vol. 3. Beograd: Rad [In Serbian]
Gaćinović, R. (2017). Violence against the Serbs in the 20th century: causes and consequences, vol. 2. Beograd: Evrobook [In Serbian]
Jović, B. (2016). How Serbs lost century: the tragic fate of Serbs in a common state. Beograd: Službeni glasnik [In Serbian]
Jovićević, P. (1983). NIN interlocutor: Pavle Jovicevic: Abuse of a war document. NIN, no. 1719, 11. 12. 1983, 11-14 [In Serbian]
Kristan, I. (1981). Ustavnopravni položaj autonomnih pokrajina u SFRJ. Socijalizam 10/1981, 1733-1735 [In Serbian]
Macura, M. (1997). Population. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva [In Serbian]
Marković, M. (1994). The Causes of breaking up of Yugoslavia. Sociološki pregled XXVIII (2), 205-212. Available at https://drive.google.com/fle/d/0B5PfUtWAVbsKZmtYSzNna1dSbDg/view [In Serbian]
Marković, M. (2008). The meaning of the student revolt in 1968. In Đ. Malavrazić (ed) Year 1968: personal stories. Beograd: Službeni glasnik, RTS, 31-47 [In Serbian]
Mihajlović, Ž. Š. (1986). Chopped Kosovo truth. Beograd: Vega [In Serbian]
Mihajlović, Ž. Š. (1989). Underground war in Kosovo and Metohija 1389-1989. Beograd: Jugoslovenska estrada [In Serbian]
Milanović, V. (1990). Univeristy of Priština in Strategy of Great Albany. Beograd: INP Književne novine; Priština: NIRO Jedinstvo [In Serbian]
Pavle, the bishop of Raska and Prizren (2013). Reports from the crucifed Kosovo. Beograd: Izdavačka fondacije Arhiepiskopije Beogradsko-Karlovačke, Fondacija patrijarh Pavle
Simić, P. (2006). Crucify Kosovo. Beograd: Novosti, Narodna knjiga [In Serbian]
Smiljković, R. (1979). Social-political organizations in the SFRY. Beograd: Sloboda [In Serbian]
Smiljković, R. (2010). The Constitutional and Legal Reintegration of Serbia: Political and Sociological Aspects. In D. Maliković (editor in chief) Kosovo And Metohija In Civilization Processes, vol 4 U. Šuvaković (ed) Sociology and Other Social Sciences. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini, 763-782 Available at https://drive.google.com/fle/d/0BzVmKuYYMVVqangwRGRfZzk1U3M/view [In Serbian]
Stevanović, O. (2008). Specifc Features of Albanian Terrorism in Kosovo and Metohija, doctoral dissertation. Beograd: Fakultet bezbednosti Univerziteta u Beogradu [In Serbian]
Stevanović, O. (2015). Kumanovo Agreement. Beograd: Kriminalističko-policijska akademija
Šutović, M. (2013). Politics of Captives. Beograd: Čigoja štampa; Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini [In Serbian]
Šuvaković, U. (2011). Century Of Separatistic Violence Of Kosovo Albanians Over Serbs And Other Ccitizens Of Non-Aalbanian Nationality (1912-2012). In D. Maliković, U. Šuvaković, O. Stevanović (eds.) Political Violence. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini, 143-166 [In Serbian]
Šuvaković, U. (2012). The Ninth Session Of The Central Committee Of The League Of Communist Of Yugoslavia And Its Social Importance In Resolving Problems In Kosovo And Metohija. In B. Jovanović, U. Šuvaković (eds) Kosovo i Metohija 1912-2012. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini, 859-879 Available at https://drive.google.com/fle/d/0BzVmKuYYMVVqVlFhckZBYUVwQVk/view [In Serbian]
Šuvaković, U. (2015). Scientifc-research work and publishing activity. In B. Jovanović (ed) Faculty of Philosophy in Kosovska Mitrovica 1960-2015. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini, 289-300 [In Serbian]
Šuvaković, U, Rakić, B. (2017) Genocide and ethnic cleansing or about disposition relation between one international-criminal act and one sociological-political science concept. Strani pravni život 2/2017, 59-76
Šuvaković, U. (2018). Chauvinism and Religious Differences As An Instrument of Foreign Factors in Destruction of Yugoslavia. In S. Anchev et al. (eds) Religion, national identity and statehood in the Balkans from the 19th to the 21st century, vol 2. Veliko Tarnovo: St Cyril and St Methodius University, 91-116 [In Serbian]
Troude, G. (2010). Identity conflicts in Tito’s Yugoslavia 1960-1980. Novi Sad - Sremski Karlovci: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića [In Serbian]
Vujaklija, M. (1966). A lexicon of foreign words and expressions. Beograd: Prosveta [In Serbian]
Amendments VII-XIX to the SFRY Constitution of 1963 (1968). Službeni list SFRJ 55/30.12.1968 [In Serbian]
SKJ (17.11.1981). Political platform for League of Communists of Yugoslavia`s action in the development of socialist self-management, fraternity and unity and communion in Kosovo (adopted at the 22nd session of the Central Committee of the League of Communists of Yugoslavia on 17 November 1981.). Beograd: IC “Komunist” [In Serbian]
a) Archive of Yugoslavia, fund 803 - Presidency of the SFRY, folder 1787 (AJ, fund 803, folder 1787) / Архив Југославије, Фонд 803 - Председништво СФРЈ, фасцикла 1787 (АЈ, фонд 803, фасц. 1787)
Bakali, M. (2.4.1981). Information on hostile demonstrations in Pristina and Podujevo, April 1, 1981. [In Serbian]
Koliševski, L. (28.4.1981). Introduction by Lazar Kolisevski at the session of the Presidency of the SFRY held on April 28, 1981[In Serbian]
Savezni savet za zaštitu ustavnog poretka (SSZUP, 12. 03.1981). Minutes of the 12th (extraordinary) session of the Federal Council for the Protection of the Constitutional Order, held on March 12, 1981 in Belgrade.Beograd: SSZUP [In Serbian]
Savezni savet za zaštitu ustavnog poretka (SSZUP, 2. 4.1981). Minutes of the 13th Session of the Federal Council for the Protection of the Constitutional Order, held on April 2, 1981 in Zagreb.Beograd: SSZUP [In Serbian]
Savezni savet za zaštitu ustavnog poretka (SSZUP, 23. 4.1981). Ratings and Views on Counterrevolutionary Events in the Socialist Autonomous Province of Kosovo. [In Serbian]
Savezni sekretarijat za unutrašnje poslove (SSUP, 26. 03. 1981). The activity of Albanian nationalists and irredentists and some security phenomenon in SAP Kosovo. Beograd: SSUP [In Serbian]
Savezni sekretarijat za unutrašnje poslove (SSUP, 1981). Chronology of counterrevolutionary events in SAP Kosovo (from March 11 to April 9, 1981). Beograd: SSUP [In Serbian]
Savezni sekretarijat za unutrašnje poslove (SSUP, 15.8.1981). Current issues of the security situation and assessment of the expected performance of the enemy in SAP Kosovo. Beograd: SSUP [In Serbian]
S.n. (1981) Displaying the reaction of foreign public media to incidental phenomena in SAP Kosovo. Beograd [In Serbian]