Tranzicija: iz socijalizma u (pre)okrenuti socijalizam
Sažetak
U svetu postoje principi po kojima se sve dešava, po kojima svet funkcioniše. To važi kako za prirodne tako i društvene pojave. Međutim, dešava se da se ti principi izokrenu, da pređu u svoju suprotnost. Takođe, često se dešava, kako bi se sakrila prava suština, da se za pojave ili procese izmišljaju novi nazivi kojima se zamagljuju stvari i skrivaju prave namere. Najbolji primer kako to fukcioniše u praksi možemo videti na primerima totalitarizma i demokratije. Princip totalitarizma zasniva se na autoritarnom sistemu vladavine, neograničenoj moći vođe, agresivnom ekspanzionizmu i kontroli države. Po svom izvornom značenju, demokratija (vladavina naroda – većine) suprotna je totalitarizmu. Međutim, imamo li danas istinske vladavine naroda ili se iza te floskule upravo krije novi vid totalitarizma? Svako vreme, pa i ovo današnje, nameće neke opšte ideje koje obuzimaju ljude i narode. Takva je danas i mondijalistička ideja o uređivanju „sveta bez granica“ kao celine u koju se utapaju posebni narodi i države. Kao nusprodukt globalizacije, obavezan obrazac za bivše socijalističke zemlje, nametnut je proces nazvan tranzicija. Stoga je Volerštajn (Wollerstein) u pravu, kada kaže da se ceo svet nalazi u situaciji „svojevrsne globalne tranzicije“. Veliki broj radova je napisan u nastojanju da se objasne ovi procesi. Jedan od diskursa, kojim je moguće objasniti „globalnu tranziciju“ je i princip (pre)okrenutog socijalizma. Naime, ako se socijalizam zasnivao na ideji socijalne pravde, odnosno raspodeli društvenog bogatstva na što veći broj članova društva, (pre)okrenuti socijalizam fukcioniše na principu privatizacije profita, a socijalizacije gubitaka i to na svim nivoima. Na globalnom nivou bogati (2%) postaju sve bogatiji a većina stanovništva sve siromašnija. Kao rezultat takvog procesa, umesto harmonične budućnosti, kako je predviđao Fukujama (Fukuyama), imamo smrt socijalne države na jednoj, a socijalizaciju gubitaka na drugoj strani (najbolji primer je svetska finasijska kriza i sanacija banaka koju je sprovela država – naravno na teret naroda). Stoga, kako na globalnom, tako i na lokalnom nivou, vreme je za novog Marksa i novi pravi a ne (pre)okrenuti socijalizam.
Reference
Antonić, S. (2009). Elite, Citizenship, weak State. Beograd: Službeni glasnik [In Serbian]
Aristotle (1960). Politics. Beograd: BIGZ, [In Serbian]
Attali, J. (2010). A Brief History of the Future. Beograd: Arhipelag [In Serbian]
Balj, B. (2019). The Crisis of Neoliberalism and the Return to State Capitalism as a Challenge for the Humanist Left. Nacionalni interes 2/2019, 19-35 https://doi.org/10.22182/ni.3522019.1 [In Serbian]
Bloch, E. (1959). Subject - Object. Zagreb: Naprijed [In Croatian]
Bourdieu, P. (2019). Warning lights and Warning lights II. Beograd: Zavod za udžbenike [In Serbian]
Bolčić, S. (1994). The Difficulties of Transition to an Entrepreneurial Society - Sociology of Transition in Serbia in the Beginning of the 1990s. Beograd: Institut za soiološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Beogradu [In Serbian]
Dean, J. (2014), Communist Horizon. Beograd: Fakultet za medije i komunikacije Univerziteta “Singidunum” [In Serbian]
Debord, G. (2003). Society of the Spectacle. Beograd: A. Golijanin, [In Serbian]
Dušanić, J. (2008). Fugitive Economy. Beograd: Belgrade Business School [In Serbian]
Ferguson, N. (2016). The Great Degeneration. Beograd: Plato [In Serbian]
Fukuyama, F. (2002). The End of History and the Last Man. Banja Luka: Romanov [In Serbian]
Golubović, Z. (2005). The Transition Intersection of Post-Socialist Societies. Republika Year XVII / 2005 [In Serbian]
Harvey, D. (2012). Brief History of Neoliberalism. Novi Sad: Mediterran [In Serbian]
Katić, N. (2019). Democracy as a Farce, Politics, Democracy as a Farce, Politika, April 24, 2019, [In Serbian]
Katunarić, V. (2013). World Antibarbarus. On the causes of the collapse of the past and the advent of new capitalism. Zagreb: Society “History Beyond Myths [In Croatian]
Kecmanović, N. (2005). Achievements of democracy. Beograd: FPN – Čigoja, [In Serbian]
Klein, N. (2008). The shock doctrine - the rise of disaster capitalism. Zagreb: Institut za grafičku umjetnost [In Croatian]
Lasch, Ch. (1996). Rebellion elite. Novi Sad: Svetovi [In Serbian]
Lebowitz, M. A. (2006). Build it Now: Socialism for the Twenty-First Century. New York: Monthly Review Press.
Mandel, E (1986). The Actuality of Socialism. In M. Nikolić (Ed.) Socialism on the threshold of theTwenty-First Century. London: Verso
Marcuse, H. (1978). The Scale of Time. Beograd: Grafos [In Serbian]
Marković, M. & Milošević, N. (1990). Liberalism versus the Left wing. Radio-Belgrade’s Third Program no. 2 [In Serbian]
Mills, C. W. (1998). Power Elite. Beograd: Plato [In Serbian]
Mitrović, Lj. (2009). Transition to Peripheral Capitalism (Insights from the Sociology of Global and Regional Change). Beograd: Institut za političke studije [In Serbian]
Mitrović Lj. (2019а). Controversy About The Current Left And Pretext For Alternative Left. Nacionalni interes 2/2019, 37-50 https://doi.org/10.22182/ni.3522019.2 [In Serbian]
Mitrović, Lj. (2019b). Sociological margins on contemporary topics. Novi Sad: Prometej [In Serbian]
Mitrović, Lj. (2019c). Bourdieu’s Ploads For Engaged / Emancipatory Sociology, Restoring The Role Of The Intellectal And Forming A New European Social Movement. Foreword to Bourdieu, P. (2019). Warning lights and Warning lights 2. Beograd: Zavod za udžbenike [In Serbian]
Novaković, N. (2017). Workers’ strikes and transition in Serbia from 1990 to 2015. Beograd: Rosa Luxembourg Striftung - Southeast Europe, Institut društvenih nauka [In Serbian]
Pečujlić, M. (1997). The Challenges of Transition - A New World and a Post-Socialist Society, Belgrade: Gutenberg Galaxy [In Serbian]
Piketty, T. (2015). Capital in the twenty-first century, Novi Sad: Akademska knjiga, [In Serbian]
Plato (2002). The State, 5th edition. Beograd: BIGZ [In Serbian]
Reinert, E. (2006). Global economy: how the rich become rich and why the poor become poorer. Beograd: Čigoja štampa [In Serbian]
Stiglitz, J. (2002). The contradictions of globalization, Belgrade: SMB-x [In Serbian]
Šuković, D. (2013). Inequality, Unemployment and the Crisis. Beograd: Institut društvenih nauka [In Serbian]
Šuvaković, U. (2014) Transition: A Contribution to the Sociological Study of Social Change. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini [In Serbian]
Taguieff, P. A. (2010). How to resist the constant mobility - a strong democracy against the techno-commercial mondialization. Novi Sad-Sremski Kralovci: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića [In Serbian]
Tocqueville, A. (1990). Democracy in America. Novi Sad - Sremski Karlovci: Izdavačka knižarnica Zorana Stojanovića [In Serbian]
Vidojević, Z. (1997). Transition, Restoration and Neototalitarianism. Beograd: Institut društvenih nauka [In Serbian]
Vratuša, V. (2012). Transition (part one) Where from? Where to? Beograd: Čigoja štampa; Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta [In Serbian]
Wallerstein, I. (2005). After liberalism, Belgrade: Službeni glasnik [In Serbian]
Wolin, S. (2008). Democracy Incorporated: Managed Democracy and the Specter of Inverted Totalitarianism, Princeton: Princeton University Press
Zinoviev, A. (2002). The West. Beograd : Naš Dom [In Serbian]