Promene u vrednosnim orijentacijama adolescenata u periodu 1972–2018. godine

  • Ivana D. Radovanović Kriminalističko-policijski univerzitet, Departman kriminalistike, Katedra kriminalističkih nauka, Zemun (Srbija)
  • Danijela V. Spasić Kriminalističko-policijski univerzitet, Departman kriminalistike, Katedra policijskih nauka, Zemun (Srbija)
  • Dobrivoje M. Radovanović Univerzitet u Beogradu, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd (Srbija)
Ključne reči: vrednosne orijentacije, adolescenti, altruizam, aktivizam, hedonizam, utilitarizam

Sažetak


Aktuelna prihvaćenost vrednosnih orijentacija od strane adolescenata, promene prihvaćenosti u vremenu, te povezanost sa promenama u društvenim odnosima nesumnjivo su od posebnog interesa i za istraživače, ali i za pojedine segmente društva. U ovom članku poređeni su rezultati prihvaćenosti istih vrednosnih orijentacija u sedam vremenskih tačaka, objavljenih u radovima različitih autora počev od 1972. godine kao prve godine u kojoj su bili dostupni podaci, sa rezultatima njihove prihvaćenosti u osmoj tački, tj. u 2018. godini. Rezultati u 2018. god. dobijeni su od strane autora ovog članka, na slučajnom uzorku od 832 učenika srednjih škola u Beogradu i to sa istim vrednosnim orijentacijama kao u prethodnih sedam radova: utilitarizmom, hedonizmom, altruizmom i aktivizmom. Broj i vrsta vrednosnih orijentacija ograničeni su potrebom da postoje isti u celom vremenskom intervalu kako bi poređenje bilo moguće. Cilj rada bio je: a) da se utvrdi stepen poželjnosti ovih vrednosnih orijentacija u momentu istraživanja i b) da se poređenjem poželjnosti tih vrednosnih orijentacija u periodu od 1972. do 2018. god., dakle u intervalu od 46 godina, utvrde promene u poželjnosti i eventualna povezanost sa društvenim promenama u istom periodu. Podaci u prethodnim istraživanjima, pre 2018. god., omogućavali su poređenje samo u srednjim vrednostima i izračunavanje značajnosti razlika u njima. Na taj način dobijeni rezultati pokazali su relativnu stabilnost u vremenu hedonističke vrednosne orijentacije, značajan porast utilitarističke i značajan pad aktivističke i altruističke vrednosne orijentacije. Logičkom analizom ovih promena ustanovljena je njihova korespodentnost sa prirodom i pravcem promena u društvenim odnosima u tom periodu.

Reference

Bruno, L. & Lay, E. (2008). Personal Values and Leadership Effectiveness. Journal of Business Research, 61, (6), 678–683. DOI:10.1016/J.JBUSRES.2007.06.044
Inglehart, R. (1997). Modernization and Postmodernization, Cultural, Economic, and Political Change in 43 Societies. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Inglehart, R & Welzel, C.H. (2005). Modernization, Cultural Change and Democracy. The Human Development Sequence. New York: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511790881
/>Havelka, N. (1998). Value orientations of students and their expectations of future occupation. Psihološka istraživanja, 47 (7), 89–125. [In Serbian]
Janjetović, D. (1997). Preference of life attitudes of adolescents and their perception of parents’ lifestyle. Sociološki pregled, 31 (1), 55–71. [In Serbian]
Joksimović, S. (1992). Students’ attitude towards certain ways of life as an indicator of their value orientations. Psihologija, 25 (1-2), 7–23. [In Serbian]
Joksimović, S. & Maksić, S. (2006). Value orientations of adolescents: Focus on personal and other people’s welfare. Zbornik Instituta za pedagoška istraživanja, 38 (2), 415–429. DOI: 10.2298/ZIPI0602415J [In Serbian]
Kuzmanović, B. (1995). Social changes and changes in students’ value orientations, Psihološka istraživanja 47, (7), 17–49. [In Serbian]
Kuzmanović, B. & Petrović, N. (2007). The structure of preferences of personal and social goals of high school students, Psihologija 40(4), 567–585.
https://scindeks-clanci.ceon.rs/data/pdf/0048-5705/2007/0048-57050704567K.pdf [In Serbian]
Lazić, M. & Cvejić, S. (2007). Class and Values in Postsocialist Transformation in Serbia. International Journal of Sociology, 37 (3), 54–74. https://doi.org/10.2753/IJS0020-7659370303
/>Leone, U., Radovanović, D. & Zvekić, U. (1992). Development and Crime. Rome: UNICRI
Mladenović, U. & Knebl, J. (2000). Value orientations and lifestyle preferences of adolescents. Psihologija 33 (3-4), 435–454.
https://scindeks-clanci.ceon.rs/data/pdf/0048-5705/2000/0048-57050003435M.pdf [In Serbian]
Pantić, D. (1977). Values and ideological orientations of social strata. U: Popović, M., Bolčić, S., Pešić, V., Janićijević, M. & Pantić, D. (eds.) Društveni slojevi i društvena svest (269-406). Beograd: Institut društvenih nauka. [In Serbian]
Pantić, D. (1990). Changes in value orientations in Serbia. Beograd: Institut društvenih nauka. [In Serbian]
Parsons, T. (1988). Societies. Zagreb: August Cesarec. [In Croatian]
Petrović, J. & Zotović, M. (2012) Adolescents in Serbia: In search of new values, Teme (1), 47–66. [In Serbian]
Pešić, J. (2016). Value orientations in the post-socialist societies of Serbia and Croatia (doctoral thesis). Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet. https://nardus.mpn.gov.rs/handle/123456789/6178 [In Serbian]
Pešić, J. (2017). Changing value orientations in the post-socialist societies of Serbia and Croatia: Political and economic liberalism, Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet. [In Serbian] https://isi.f.bg.ac.rs/wp-content/uploads/2019/03/Jelena-Pesic-Promenavrednosnih-orijentacija.pdf
/>Popadić, D. (1995). Age and generational differences in the preference of life goals. Psihološka istraživanja, 7, 71–88. [In Serbian]
Radin, F. (1988). Hierarchy and structures of social values. In: F. Radin et al (eds.) Youth fragments: position, awareness and behaviour of young people in Croatia. Zagreb: Radna zajednica Republičke konferencije SSOH, 99–118. [In Croatian]
Radović, O., Stanojević, D., Tošković, O. (2019). Values and Subjective Well-Being in Context of Transition: Data from Serbia. Sociološki pregled, 53(3), 908–942. DOI: 10.5937/socpreg53-21692
Radovanović, I. (2016). Drug abuse in the population of high school students: phenomenology, etiology and models of prevention (doctoral thesis). Univerzitet u Beogradu, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
https://uvidok.rcub.bg.ac.rs/bitstream/handle/123456789/880/Doktorat.pdf?sequence=1 [In Serbian]
Rokeach, M. (1973). The Nature of Human Values. Free Press, N. Y.
Rohan, M. J. (2000). Rose by any Name? The values construct. Personality and Social Psychology Review 4 (3), 255-277. https://doi.org/10.1207/S15327957PSPR0403_4
/>Rot, N. & Havelka, H. (1973). National attachment and values of high school youth. Beograd: Institut za psihologiju. [In Serbian]
Rot, N. (2010). Basics of social psychology, Beograd: Zavod za udžbenike, 376-380. [In Serbian]
Schwartz, S.H. (1992). Universals in the content and structure values: Theoretical advances and empirical test in 20 countries, In M. P. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology (Vol. 25, pp. 1–65). San Diego, CA: Academic Press.
https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.220.3674&rep=rep1&type=pdf
/>Schwartz, S.H. (2012). An Overview of the Schwartz theory of Basic Values. Online Readings in Psychology and Culture, 2(1). DOI: 10.9707/2307-0919.1116
Schwartz, S. H., & Bilsky, W. (1987). Toward a universal psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53(3), 550–562.
https://doi.org/10.1037/0022-3514.53.3.550
/>Schwartz, S. H., & Bilsky, W. (1990). Toward a theory of the universal content and structure of values: Extensions and cross-cultural replications. Journal of Personality and Social Psychology, 58(5), 878–891.
https://doi.org/10.1037/0022-3514.58.5.878
/>Sekulić, D. (1975). Motivation and social action. Revija za sociologiju, 5 (3), 3–15.
https://hrcak.srce.hr/156314 [In Croatian]
Šram, Z. (2003). Value orientations and personality structure: relationships in a high school senior sample. Pedagogija, (3-4), 91–115. [In Serbian]
Šram, Z. (2004). Values and deviant behaviour of young people. In S. Mihailović (ed.) Youth lost in transition (65-93). Beograd: Centar za proučavanje alternativa [In Serbian]

Objavljeno
2022/11/02
Broj časopisa
Rubrika
Originalni naučni rad