Uticaj rekonstrukcije megabloka (1990−2020) na kvalitet otvorenih zajedničkih javnih prostora: blokovi 21 i 28 na Novom Beogradu

Slobodan Bulatović

doi:10.5937/a-u0-30400

Slobodan Bulatović Student doktorskih studija, Univerzitet u Beogradu - Arhitektonski fakultet

DOI: https://doi.org/10.5937/a-u0-30400

Ključne reči: otvoreni zajednički javni prostori, intervencije u prostoru, megablokovi, kriterijumi kvaliteta, Novi Beograd

Sažetak

Kvalitet zajedničkih otvorenih javnih prostora uslovljen je, između ostalog, rasporedom i karakteristikama objekata koji se nalaze u njegovoj neposrednoj blizini, ali i funkcijama i sadržajima, opremljenošću i materijalizacijom partera. Iz tog razloga, intervencije na postojećim objektima ili izgradnja novih, oko otvorenih zajedničkih javnih prostora mogu negativno ili pozitivno da utiču na sam kvalitet tih površina. Izgradnja Novog Beograda je započeta 1948. godine i traje sve do danas. Na prostoru Novog Beograda mreža zajedničkih otvorenih javnih prostora obuhvata više od 50% ukupne površine opštine. Prvobitno, blokovi na Novom Beogradu su građeni na osnovu usvojenog jedinstvenog planskog rešenja. Transformacija blokova je započeta devedesetih godina 20. vijeka, u postsocijalističkom periodu, usled promene zakonskih regulativa koje su omogućile veće učešće privatnih investicija u procesima rekonstrukcije i novogradnje. Kako bi se utvrdio stvarni uticaj rekonstrukcija megablokova na kvalitet zajedničkih otvorenih javnih prostora, u ovom radu će biti predstavljeni kriterijumi za utvrđivanje kvaliteta tih prostora. Pomoću tih kriterijuma biće ispitane razlike u kvalitetu zajedničkih otvorenih javnih prostora unutar bloka u kojem su intervencije bile česte i bloka u kojem nije bilo značajnijih intervencija poslednjih nekoliko decenija. Zaključci treba da daju odgovor na pitanje da li i u kojoj mjeri intervencije u prostoru negativno utiču na kvalitet zajedničkih otvorenih javnih prostora.

Reference

Amaranath, T., R. R. Subrahmanian (2017) Reciprocal Relation between Urban Open Spaces andUrban Community, International Journal of Latest Technology in Engineering, Management & Applied Science , vol. VI, issue VIII, рр. 56–62

Anđelković V. G. (2017) Jarbol sa zastavom u Bloku 21, Politika, 26.09.2017.

Bazik, D. (2008) Relacijski prostor grada: projekat, tekst, realizacija, Beograd, Arhitektonski fakultet

Belaćević, B. (2010) Studija slučaja: Blok 21 – Promena urbanističke paradigme Novog Beograda nakon 1980. godine, doktorske akademske studije: Metodologija istraživanja arhitektonskog i urbanističkog projektovanja, Arhitektonski fakultet

Berke, D., R. Krier, K. Frampton (1982) Rob Krier: Urban projects 1968–1982, New York, Institute for Architecture and Urban Studies

Blagojević, Lj. (2007) Novi Beograd – osporeni modernizam, Beograd, Zavod za udžbenike

Borsi, K., N. Porter, M. Nottingham (2016) The Typology of the Berlin Block: History, Continuity and Spatial Performance, Athens Journal of Architecture, vol. 2, issue 1, рр. 45–64.

Vesković, I., J. Jovanović (2018) Izgradnja blokova 21,22,23 centralne zone Novog Beograda i njihov značaj u okviru kulturnog nasleđa Beograda, Nasleđe XIX, str. 35−51.

Vukmirović, M. (2013) Značaj i uloga mreže pešačkih prostora u generisanju kompetitivnog identiteta grada, Beograd, Arhitektonski fakultet

Glavički, M. (1971) Urbanistička koncepcija bloka 28, Izgradnja 5, str. 12–16.

Gehl, J. (1987) Life between Buildings, New York, Van Nostrand-Reinhold

Gyongyi, P., P. Laszlo (2009) Urban Housing Problem in Romania: The Legacy of Communist Block of Flats, Bolyai Sociologia LIV(1), pp. 79–100.

Dietrich, U., N. Kengyel (2016) What makes a public open space liveable?, Alicante, Spain: 11^th International Conference on Urban Regeneration and Sustainability

Đukić, A. (2015) New Belgrade: visions, plans and realizations 1950–2014, in: Doytchinov, G., A. Đukić, C. Ionita, (eds.) Planning capital cities: Belgrade, Bucharest, Sofia, Graz, Verlag der Technischen Universität, pp. 160−173.

Zakon o planiranju i uređenju prostora i prostornom planu SR Srbije (1985), Sl. glasnik SR Srbije, 27, čl. 80/1

Zakon o planiranju i izgradnji (2009) Sl. glasnik RS, br. 72/2009, 81/2009 - ispr., 64/2010 - odluka US, 24/2011, 121/2012, 42/2013 - odluka US, 50/2013 - odluka US, 98/2013 - odluka US, 132/2014, 145/2014, 83/2018, 31/2019, 37/2019 - dr. zakon i 9/2020, preuzeto 30.11.2020. sa https://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_planiranju_i_izgradnji.html

Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda (29.01.2021) Nepokretna kulturna dobra na teritoriji opštine „NOVI BEOGRAD”, preuzeto 06.03.2021. sa https://beogradskonasledje.rs/aktuelnosti/centralna-zona-novog-beograda

Kossak-Jagodzinska, A. (2015) Presentation of functional, PPS and Hall's methods in comparison with other research on space quality, Berlin, De Gruyter Open

Kramata, K. (1974) Mesna zajednica u bloku 28, Urbanizam Beograda 25, str. 18−20.

Krier, R. (1991) Gradski prostor u teoriji i praksi, Beograd, Građevinska knjiga

Lynch, K. (1981) Good city form, Cambridge, MA: MIT Press

Marić, I., A. Niković, B. Manić (2010) Transformation of the New Belgrade urban tissue: Filling the space instead of interpolation, Spatium 22, pp. 47–56.

Macura, V., D. Ikonomov, D. Kozlović, S. Milošević, (1990) Detaljni urbanistički plan Bloka 21 na Novom Beogradu, Beograd, Centar za planiranje urbanog razvoja

Mecanov, D. (2015) Sustav prefabricirane gradnje Jugomont iz Zagreba − Zgrada ‘potkovica’ u bloku 28 u Novom Beogradu, Prostor 23/1(49), str. 174−185.

Mecanov, D. (2019) Urbanističko nasleđe: Blok 28 na Novom Beogradu, Nasleđe XX, str. 89−111.

Milaković, M., M. Vukmirović (2011) New Life of Modern Cities: Transformation and Renewal of Public Spaces in New Belgrade, Essen – Konferencija: Real corp 2011, 18−20 Maj 2011.

Moughtin, C., M. Mertens (2003) Urban Design: Street and Square, Oxford, Elsevier Ltd.

Nasution, A. D., W., Zahrah (2011) Public open space privatization and quality of life, Case study Merdeka square Medan. Bandung, Indonesia, Asean Conference of Environment – Behaviour Studies 15–17 June 2011.

Novaković, N. (2010) Urban reconstruction of Banja Luka city centre, Prostor 18/1 (39), str. 229−241.

Oldenburg, R. (1999) The Great Good Place, Cambridge, Da Capo Press

Ozyavuz, M. (2017) Sustainable landscape planning and design, Frankfurt am Main, Peter Lang

Paunović, V., B. Jovanović (1974) Novi Beograd od plana do realizacije, Urbanizam Beograda 25, str. 12−14.

Perez, C., R. Hart (1980) Beyond playgrounds: Children's accessibility to the landscape, in: Wilkinson (ed.) Innovations in play environments, New York, St. Martin's Press, pp. 252–271.

Prica, P. B. V. (2018) New Belgrade – A successful concept?, Zbornik Matice srpske za likovne umetnosti 46, str. 203–211.

Rode, Y., G. Feierstein, I. Zarchin (2011) Quantity and Quality of Neighbourhood Public Open Spaces in Israel, Proceedings of the Institution of Civil Engineers-Urban Design and Planning, vol. 165, issue 3, str. 177–187.

Salama, M. A., M. A. Remali, L. MacLean (2017) Characterisation and systematic assessment of urban open spaces in Glasgow city centre, Spatium 37, pp. 22−33.

Sekulić, D., (2012) Lepši i stariji Novi Beograd, u: U borbi za javno dobro: Analize, strategije i perspektive, Beograd, Centar za politike emancipacije

Stanley, B. W., B. L. Stark, K. L. Johnston, M. E. Smith (2012) Urban Open Spaces in Historical Perspective: A Transdisciplinary Typology and Analysis, Urban Geography, vol. 33, no. 8, pp. 1089–1117.

Stoks, F. G. (1982) Assessing Urban Public Space Environments for Danger of Violent Crime − Especially Rape, Doctoral Dissertation, University of Washington

Storr, R. (1985) Tiltet Arc., Art in America 73, pp. 91−97.

Carr, S., M. Francis, L. G. Rivlin, A. M. Stone (1992) Public space, Cambridge, UK, Cambridge University Press

Williams, K., S. Green (2001) Literature Review of Public Space and Local Environments for the Cross Cutting Review (Final Report), Oxford, Oxford Brookes University, OxfordCenter for Sustainable Development

Whyte, W. H. (1988) City: Rediscovering the Center, New York, Doubleday

Foresta, R. A. (1980) Elite values, popular values, and open space policy, Journal of the American Planning Association 46, pp. 449–456.

Francis, M. (1987) The making of democratic streets, in: A. Vernez-Moudon (ed.) Public streets for public use, New York, Van Nostrand Reinhold, pp. 23–39.

Francis, M. (1987) Urban open spaces, Advances in Environment, Behavior and Design,vol. 1, pp. 71−106.

Francis, M., L. Cashdan, L. Paxson (1984) Community open spaces, Covelo, CA, Island Press

Hall, A. C. (1996) Design Control: towards a new approach, Oxford, Butterworth Architecture

Hart, R. (1978) Children's experience of place, New York, Irvington

Carmona, M., C. De Magalhaes, L. Hammond (2008) Public space: The management dimension, London, UK, Routledge

Charkchian, M., S. A. Daneshpour (2010) Introduction to Multiple Dimensions of a Responsive Public Space: A case study in Iran, Prostor 18/1 (39), pp. 219–227.