Disonanca kao koncept očuvanja graditeljskog nasleđa: studija slučaja Beogradskog sajmišta

Stefan Slavić

doi:10.5937/a-u0-30588

Stefan Slavić Univerzitet u Beogradu - Arhitektonski fakultet

DOI: https://doi.org/10.5937/a-u0-30588

Ključne reči: Beogradsko sajmište, Transformacije, Disonanca, Graditeljsko nasleđe

Sažetak

Prostor Beogradskog sajmišta nastao je tridesetih godina dvadesetog veka, kao prvi urbanistički kompleks projektovan po modernističkim principima i kao prva izgrađena fizička struktura Beograda na levoj obali Save. Tokom svog postojanja kompleks je doživeo radikalne promene namene − od Sajmišta, preko koncentracionog logora tokom Drugog svetskog rata, umetničke kolonije u posleratnom periodu do trenutnog stanja marginalizovanog gradskog segmenta naseljenog beskućnicima uz nekontrolisani razvoj komercijalnih sadržaja. Transformacije koje je prostor doživeo kroz vreme uticale su na stvaranje mnogobrojnih slojeva identiteta, o kojima bi, posmatrano sa savremene tačke gledišta, prostor trebalo da svedoči. Rad referiše na transformacije koje su se događale u ovom prostoru, kao i na međusobno suprotstavljene događaje koji u izvesnoj meri sputavaju oporavak i razvoj nekadašnjeg Beogradskog sajmišta. U radu, formiranom kao studija slučaja, biće vršena analiza prostora sa aspekta mogućnosti primene koncepta disonance u očuvanju i revitalizaciji graditeljskog nasleđa, pri čemu je ovaj koncept značajan sa stanovišta artikulisanja suprotstavljenih značenja i isticanja pluraliteta vrednosti. Zarad rasvetljavanja svih karakterističnih faza postojanja kompleksa, u radu je vršena analiza njegovih morfoloških transformacija, zatim analiza funkcionalnih transformacija, da bi na kraju bio izvršen prikaz transformacija društevenog odnosa prema ovom kompleksu. Shodno tome, konačni cilj jeste pronalaženje načinja manifestovanja diverziteta vrednosti prostora Sajmišta i njegova ponovna percepcija kao pripadajućeg gradskog prostora.

Reference

Almuli, J. (2005) Jevrejke govore, Beograd, Signature, str. 126−127.

Ashworth, G., B. Graham, J. Tunbridge (2007) Pluralizing Pasts: Heritages, Societies and Place Identities, London, Pluto

Ashworth, G., J. Tunbridge (1996) Dissonant Heritage: The Management of the Past as a Resource in Conflict, Chichester, Wiley

Bajfprd, J. (2011) Staro sajmište: mesto sećanja, zaborava i sporenja, Beograd, Beogradski centar za ljudska prava, str. 21−54.

Blagojević, Lj. (2007) Novi Beograd: Osporeni modernizam, Beograd, Zavod za udzbenike, str. 220−221.

Browning, Ch. (1985) Fateful Monts: Essays on the Emergence of the Final Solution, London, Holms & Meieir, pp. 57−70.

Coccossis, H., P. Nijkamp (1995) Planning for Our Cultural Heritage, Aldershot, Averbury

Casey, E. (2004) Public Memory in Place and Time, Tuscaloosa, University of Alabama Press

Graham , B., P. Howard (2008) The Ashgate Research Companion to Heritage and Identity, London, Ashgate

Kisić, V. (2016) Governing Heritage Dissonance, Amesterdam, European Cultural Fondation, pp. 27−37.

Koljanin, M. (1992) Nemački logor na Beogradskom sajmištu 1941−1944, Beograd, Institut za savremenu istoriju

Kurtović-Folić, N. (2010) Kulturno nasleđe – neobnovljiv resurs u strategiji održivog razvoja, u: Bajić Brković, M. (ur.) Kreativne strategije za održii razvoj gradova u Srbiji, Beograd, Univerzitet u Beogradu, Arhitektonski fakultet, str. 73−123.

Lahdesmaki, T., L. Passerini, S. Kaasik-Krogerus, I. Van Huis (2019) Dissonant Heritages and Memories in Contemporary Europe, Cham, Palgrave Macmillan, pp. 1−25.

Lebl, Ž. (2002) Do „konačnog rešenja“ Jevreji u Beogradu 1521−1942, Beograd, Čigoja

Halbwachs, M. (1992) On collective memory, Chicago, The University of Chicago Press

Nora, P. (2011) Memoire de l`histoire, memoire de l`historien: Present, nation, memoire, Paris, Gallimard, pp. 306−323.

Radle, R., M. Pisarri (2013) Mesta stradanja i antifašističke borbe u Beogradu 1941−44: Priručnik za čitanje grada, Beograd, Forum za primenjenu istoriju

Roter Blagojević, М., М. Vukotić-Lazar (2013) Renewal of a destroyed authenticity? Significance of the Оld Fair grounds and the Нew Military headquarters restauration for preservation of cultural and architectural identity of Belgrad, u: Kadijević, A. i M. Popadić (ur.) Prostori pamćenja: zbornik radova / Spaces of Memory: collection of worls, Tom 1 – Arhitektura/Architecture, Beograd, Filozofski fakultet, pp. 307−321.

Sekulić, A. (1957) Prvi Beogradski sajam između Prvog i Drugog svetskog rata, Godišnjak Muzeja grada Beograda IV, str. 587−596.

Singh, B. (2020) A Critical Analysis of Dissonant Heritage and Dark Tourism in India: The Case of the “Wall of Truth” Memorial, Preston, University of Central Lancashire

Smith, A. (1986) Legends and Landscapes: The Ethnic Origins of Nations, Oxford, Basil Blackwell

Smith, L. (2006) Uses of Heritage, London, Routledge, pp. 80−82.

Tatić, D. (2008) Beogradsko Staro sajmište 3+1: sajmište, stratište, utočište, budućnost, Beograd, Urbanistički zavod Beograda

Vukotić Lazar, M. (2007) Staro Beogradsko sajmište, Info – urbanistiški zavod Beograda, specijalno izdanje, str. 1−9.

Vukotić Lazar, M. (2004) Staro Beogradsko sajmište: osnivanje i izgradnja, Godišnjak Muzeja grada Beograda LI, str. 143−169.

Vukotić Lazar, M. (2008) Staro Beogradsko sajmište kao staro jezgro Novog Beograda, Beograd, Urbanistički zavod Beograda

Vučenović, S. (2006) Revitalizacija starog sajmišta Beograda, Nasleđe VII, str. 207−216.

Универзитетска библиотека (УБ), Београдске општинеке новине (БОН) УБ М Ч 168 фонд 55 бр. 4/6, фонд 55 бр. 9−12, фонд 56 бр. 1−12, фонд 57 бр. 3−12, фонд 58 бр. 1−12.

Службени лист града Београда, 11/2016.

Службени гласник Републике Србије, 15/2020

Council of Europe (2005) Framework Convention on the Value of Cultural Heritage for Society, http://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/199 (приступљено: 02.11.2020).

Docomomo Iberico: http://www.docomomoiberico.com/index.php?option=com_k2&view=item&id=942:instituto-superior-tecnico&Itemid=11&vista=1&lang=pt (приступљено 08.04.2021)

Insider: https://www.businessinsider.com/berlin-wall-today-compared-to-before-it-fell-photos-2018-2 (приступљено 08.04.2021)

UNESCO (2001b) Declaration on Protection of Cultural Diversity, http://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/diversity.pdf (приступљено: 02.11.2020).

UNESCO (2005a) Convention on the Protection and Promotion of Diversity of Cultural Expressions, https://en.unesco.org/creativity/convention (приступљено: 02.11.2020).

UNESCO (2011) A New Cultural Policy Agenda for Development and Mutual Understanding: Key Arguments for a Strong Commitment to Cultural Diversity and Intercultural Dialogue, http://unesdoc.unesco.org/images/0021/002147/214747e.pdf (приступљено: 02.11.2020).