Engl. Engl.
Sažetak
Uvod: Aktivnosti zdravstvene službe u kontrolisanju dijabetesa i poboljšanju glikoregulacije pacijenata su najpre usmerene na modifikaciju stila života. Cilj ovog rada je bio da sagleda preporuke na polju adekvatne ishrane i stila života, i da proceni zdravstveno ponašanje pacijenata obolelih od tipa 2 dijabetesa u Subotici.
Metodologija: Istraživanje je sprovedeno u vidu studije preseka u februaru 2017.godine u Savetovalištu za dijabetes Doma zdravlja Subotice u Srbiji. U istraživanje je uključeno 114 pacijenta sa tipom 2 dijabetesa. Instrument istraživanja činio je prilagođen anketni upitnik. Za statističku analizu korišćene su metode deskriptivne analize pomoću programa SPSS 20.
Rezultati: Samo trećina pacijenata je zaista konzumirao bar pet obroka dnevno, kako im je predloženo u okviru lečenja. Tri četvrtine pacijenata uvek sam/a priprema svoj obrok, ali 41% njih nikada ne čita deklaracije o sastavu hrane koju konzumira. 20 % pacjenta nije znao kako se sastavlja zdrav tanjir i koje su nisko-ugljenohidratne namirnice. Dodatke u ishrani koristi dve trećine pacijenata. Relativno mali broj, četvrtina pacijenata je konzumirala alkoholna pića i 22 pacijenta su bili aktivni pušači. Više od polovine pacijenata upražnjavao laku fizičku aktivnost, iako je njih 68% pacijenta je nezadovoljno svojom telesnom težinom.
Zaključak: Utvrđene su pojedini nedostaci u zdravstvenom ponašanju i stilu života obolelih od dijabetesa. Preporuka je da se tokom zdravstveno-vaspitnog rada sa pacijentima ponavljaju informacije o pravilnoj ishrani i značaju fizičke aktivnosti u postizanju idealnog zdravlja i optimalne glikoregulacije.
Reference
2. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 9th ed. Brussels, Belgium: International Diabetes Federation; 2019. https://www.diabetesatlas.org/en/resources/.
3. Rezultati istraživanja zdravlja stanovništva Srbije, 2019. Beograd: Ministarstvo zdravlja Republike Srbije i Institut za javno zdravlje Srbije ,,Dr Milan Jovanović Batut”; 2021. https://www.batut.org.rs/download/publikacije/ZdravljeStanovnistva2019.pdf.
4. Incidencija i mortalitet od dijabetesa u Srbiji, 2019. Registar za dijabetes u Srbiji. Izveštaj br. 14. Beograd: Institut za javno zdravlje Srbije ,,Dr Milan Jovanović Batut”; 2019. https://www.batut.org.rs/download/publikacije/Dijabetes2019.pdf.
5. American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes - 2019. Abridged for Primary Care Providers. Diabetes Care. 2019;42(Suppl.1):S1-S178.
https://clinical.diabetesjournals.org/content/37/1/11.
6. Dale B, Soderhamn U. Nutritional self-care among a group of older home-living people in rural Southern Norway. J Multidiscip Healthc. 2015;(8):67-74. doi: 10.2147/JMDH.S75521.
7. Wichit N, Mnatzaganian G, Courtney M, Schulz P, Johnson M. Randomized controlled trial of a family-oriented self-management program to improve self-efficacy, glycemic control and quality of life among Thai individuals with Type 2 diabetes. Diabetes Res Clin Pract. 2017;123:37-48. doi: 10.1016/j.diabres.2016.11.013.
8. Franz MJ, MacLeod J, Evert A, Brown C, Gradwell E, Handu D, Reppert A, Robinson M. Academy of Nutrition and Dietetics Nutrition Practice Guideline for Type 1 and Type 2 Diabetes in Adults: Systematic Review of Evidence for Medical Nutrition Therapy Effectiveness and Recommendations for Integration into the Nutrition Care Process. J Acad Nutr Diet. 2017;117(10):1659-79. doi: 10.1016/j.jand.2017.03.022.
9. Republička stručna komisija za izradu i implementaciju vodiča dobre kliničke prakse. Nacionalni vodič dobre kliničke prakse – Dijabetes Melitus. Beograd: Ministarstvo zdravlja Republike Srbije; 2013.
10. Sami W, Ansari T, Butt NS, & Hamid MRA. Effect of diet on type 2 diabetes mellitus: A review. Int J Health Sci (Qassim). 2017;11(2):65-71.17.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5426415/.
11. Diabetes NSW & ACT. Carbohydrate counting and diabetes [Internet]. Sydney (Australia): The Diabetic Association of Australia [updated 2014, cited Jan 2018]. Available from: https://diabetesnsw.com.au/wp-content/uploads/2014/12/Carb-counting.pdf.
12. Bowen ME, Cavanaugh KL, Wolff K, Davis D, Gregory RP, Shintani A, et al. The diabetes nutrition education study randomized controlled trial: A comparative effectiveness study of approaches to nutrition in diabetes self-management education. Patient Educ Couns. 2016;99(8):1368-76. doi: 10.1016/j.pec.2016.03.017
13. Prašek M, Jakir A. Izračun prehrane u terapiji šećerne bolesti. Medix. 2009;15(80/81):177-84. https://hrcak.srce.hr/68990.
14. World Health Organization. Global Recom¬mendations on physical activity for health, 2010 [Internet]. Geneva (Switzerland): World Health Organization [uploaded 2010, cited Apr 2018]. Avail¬able from: http://whqlibdoc.who.int/publica-tions/2010/9789241599979_eng.pdf?ua=1.
15. Colberg SR, Sigal RJ, Yardley JE, Riddell MC, Dunstan DW, Dempsey PC, et al. Physical Activity / Exercise and Diabetes: A Position Statement of the American Diabetes Association. Diabetes Care. 2016;39(11):2065-79. https://doi.org/10.2337/dc16-1728.
16. American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes 2017. Diabetes Care. 2017;40(Suppl.1):S33-40.
https://care.diabetesjournals.org/content/diacare/suppl/2016/12/15/40.Supplement_1.DC1/DC_40_S1_final.pdf.
17. Office of Disease Prevention and Health Promotion & U.S. Department of Health and Human Services. 2018 Physical Activity Guidelines Advisory Committee Scientific Report [Internet]. Rockville, Maryland (America) [uploaded 2018, cited Feb 2018]. Avail¬able from: https://health.gov/paguidelines/second-edition/report/pdf/PAG_Advisory_Committee_Report.pdf.
18. López Zubizarreta M, Hernández Mezquita MÁ, Miralles García JM, Barrueco Ferrero M. Tobacco and diabetes: clinical relevance and approach to smoking cessation in diabetic smokers. Endocrinol Diabetes Nutr. 2017;64(4):221-31. DOI: 10.1016/j.endien.2017.05.003
19. Li XH, Yu FF, Zhou YH, He J. Association between alcohol consumption and the risk of incident type 2 diabetes: a systematic review and dose-response meta-analysis. Am J Clin Nutr. 2016;103(3):818-29. doi: 10.3945/ajcn.115.114389.
20. Diabetes Initiative. Project Participant Pre-test [Internet]. Kolorado (America): Center for African American Health; 2006 [cited Aug 2016]. Available from: http://www.diabetesinitiative.org/resources/tools/ToolsAssessmentInstruments.summary10-DENpre.html.
21. Kettering Health Diabetes & Nutrition Center. Diabetes Self-Management Questionnaire [Internet]. Ohio (America): Kettering Health Diabetes & Nutrition Center [updated Aug 2016; cited Sept 2016]. Available from: http://www.ketteringhealth.org/diabetes/pdf/questionnaireKett.pdf.
22. Al-Maskari F, El-Sadig M, Al-Kaabi JM, Afandi B, Nagelkerke N, Yeatts BK. Knowledge, Attitude and Practices of Diabetic Patients in the United Arab Emirate. PLoS One. 2013;8(1):e52857. doi: 10.1371/journal.pone.0052857.
23. Okonta H, Ikombele J, Ogunbanjo G. Knowledge, attitude and practice regarding lifestyle modification in type 2 diabetic patients. Afr J Prim Health Care Family Med. 2014;6(1):e1-6. doi: 10.4102/phcfm.v6i1.655.
24. Malekzadeh J, Pourali S, Behroozpour A, Amirian M, Malekzadeh F. Metabolic Control, Nutrition Knowledge, Attitude and Practice in Non-Insulindependent Diabetic Patients from Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province, SouthWest of Iran. Nutrition and Food Sciences Research. 2016:3(3):3-10. DOI: 10.18869/acadpub.nfsr.3.3.3.
25. Katona – Đureković A. Uticaj stepena zdravstvene kulture obolelih na tok šećerne bolesti. Doktorska disertacija. Novi Sad, Srbija: Medicinski Fakultet Univerzitet u Novom Sadu, 2011.
26. Carney TA. Knowledge, comfort level and the perceived role of nurses in promoting nutritional management of diabetes. Master Thesis. Chestnut, Philadelphia: Drexel University, 2010. http://hdl.handle.net/1860/3300.
27. Doheny K. Mediterranean Edges Out DASH for Best Diet of 2019 [Internet]. Medscape, WebMD, New York [uploaded Jan 2019, cited Jan 2019]. Available from:
https://www.medscape.com/viewarticle/907133?nlid=126970_2823&src=WNL_mdplsnews_190104_mscpedit_nurs&uac=298574MG&spon=24&impID=1852185&faf=1#vp_3.
28. Esposito K, Maiorino MI, Bellastella G, Chiodini P, Panagiotakos D, Giugliano D. A journey into a Mediterranean diet and type 2 diabetes: a systematic review with meta-analyses. BMJ. 2015;5(8):e008222. http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2015-008222.
29. Archundia Herrera MC, Subhan FB, Chan CB. Dietary Patterns and Cardiovascular Disease Risk in People with Type 2 Diabetes. Curr Obes Rep. 2017;6(4):405-13. doi: 10.1007/s13679-017-0284-5.
30. Bhatt DL, Steg PG, Brinton EA, et al. Rationale and design of REDUCE-IT: Reduction of Cardiovascular Events with Icosapent Ethyl-Intervention Trial. Clin Cardiol 2017;40:138-148. doi: 10.1002/clc.22692.
31. Guasch-Ferré M, Merino J, Sun Q, Fitó M, Salas-Salvadó J. Dietary Polyphenols, Mediterranean Diet, Prediabetes, and Type 2 Diabetes: A Narrative Review of the Evidence. Oxid Med Cell Longev. 2017; 2017: 6723931. doi: 10.1155/2017/6723931.
32. Drehmer M, Odegaard AO, Schmidt MI, Duncan BB, Cardoso LO, Matos SMA, Molina MDCB, Barreto SM, Pereira MA. Brazilian dietary patterns and the dietary approaches to stop hypertension (DASH) diet-relationship with metabolic syndrome and newly diagnosed diabetes in the ELSA-Brasil study. Diabetol Metab Syndr. 2017;13;9:13. doi: 10.1186/s13098-017-0211-7.
33. Lai YJ, Hu HY, Lee YL, Ko MC, Ku PW, Yen YF, Chu D. Frequency of alcohol consumption and risk of type 2 diabetes mellitus: A nationwide cohort study. Clin Nutr. 2019;38(3):1368-72. doi: 10.1016/j.clnu.2018.06.930.
34. Wakabayashi I. Inverse association of light-to-moderate alcohol drinking with cardiometabolic index in men with diabetes mellitus. Diabetes Metab Syndr. 2018;12(6):1013-7. doi: 10.1016/j.dsx.2018.06.016.
35. Liang Z, Qiu QY, Wu JH, Zhou JW, Xu T, Zhang MZ, Zhang YH, Zhang SY. Alcohol Drinking, Dyslipidemia, and Diabetes: A Population-based Prospective Cohort Study among Inner Mongolians in China. Biomed Environ Sci. 2016;29(8):555-62. doi: 10.3967/bes2016.074.
36. Śliwińska-Mossoń M, Milnerowicz H. The impact of smoking on the development of diabetes and its complications. Diab Vasc Dis Res. 2017;14(4):265-76. doi: 10.1177/1479164117701876.
37. Wakabayashi I. Relationship between Smoking and Cardiometabolic Index in Middle-Aged Men. Clin Lab. 2016;62(6):1045-51. doi: 10.7754/clin.lab.2015.150939.
38. Jenkins DW, Jenks A. Exercise and Diabetes: A Narrative Review. J Foot Ankle Surg. 2017;56(5):968-74. doi: 10.1053/j.jfas.2017.06.019.
39. Alhaik S, Anshasi HA, Alkhawaldeh J, Soh KL, Naji AM. An assessment of self-care knowledge among patients with diabetes Mellitus. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews. 2019;13:390-4. doi: 10.1016/j.dsx.2018.10.010.
40. Gvozdanović Z, Farčić N, Placento H, Lovrić R, Dujmić Ž, Jurić A, et al. Diet Education as a Success Factor of Glycemia Regulation in Diabetes Patients: A Prospective Study. Int J Environ Res Public Health. 2019;16(20). doi: 10.3390/ijerph16204003.
