Krivično delo uvrede: zakonska regulativa i jezička analiza uvrede u sudskim presudama

  • Visnja M Randjelovic Univeristy of Kragujevac Faculty of Law
  • Jelena Lj. Spasić Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu
DOI: https://doi.org/10.5937/cm17-36851
Ključne reči: čast, ugled, krivičnopravna zaštita, uvreda, jezička analiza

Sažetak


Prvi cilj rada jeste da se prikaže krivičnopravna zaštita koja se časti i ugledu pruža u Republici Srbiji, kao i zakonsko određenje krivičnog dela uvrede. Drugi cilj rada jeste da se korišćenjem lingvističkog kriterijuma u analizi krivičnog dela uvrede u sudskim presudama ukaže na povezanost i interakciju jezika i prava. Značaj krivičnopravne zaštite časti i ugleda i neprecizno zakonsko pojmovno određenje krivičnog dela uvrede, kao osnovnog i opšteg krivičnog dela protiv časti i ugleda, ukazali su na potrebu da se u teoriji i sudskoj praksi odrede parametri koji će sudovima pomoći prilikom odlučivanja da li u konkretnom slučaju krivično delo uvrede postoji ili ne. Tom prilikom se primenjuje objektivni kriterijum, prema kome se uvredljiva izjava ceni sa aspekta postojeći običajnih, moralnih i drugih normi u datom vremenu i prostoru. Varijabilnost pojma časti, koji često menja svoju sadržinu i obim, stvara i potrebu jezičke analize izjava omalovažavanja, što nekada može biti od pomoći prilikom ocene da li u konkretnom slučaju krivično delo uvrede postoji ili ne. Povezivanje prava sa lingvistikom omogućava interdisciplinarno sagledavanje odnosa jezika, stila i kompozicione strukture pravnih dokumenata i njihove uslovljenosti specifičnostima pojedinačnih pravnih oblasti. Značajan je i vredan proučavanja odnos koji u pravnoj teoriji i praksi postoji prema upotrebi jezika, a u fokusu interdisciplinarnog doprinosa ovom pitanju nalazi se krivičnopravno sagledavanje upotrebe jezičkih sredstava u krivičnim delima protiv časti i ugleda.

Biografija autora

Jelena Lj. Spasić, Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu

docent

Katedra za filološke nauke

Reference

Avramović, D., Jovanov, I. (2017). Ograničenja Pokreta pravo i književnost – primer Sofokla. Zbornik radova Pravnog fakulteta u Novom Sadu, 51 (2): 353‒368.


Avramović, S. (2017). Nušić i retorika u Srbiji. Zbornik radova Pravnog fakulteta u Novom Sadu, 51 (1): 107‒121.


Badrov, S. (2007). Kaznena djela protiv časti i ugleda u hrvatskom kaznenom pravu, Pravnik: časopis za pravna i društvena pitanja, 41 (84): 61‒94.


Bahtin, M. (2013). Estetika jezičkog stvaralaštva. Sremski Karlovci ‒ Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.


Bahtin, M. (1980). Marksizam i filozofija jezika. Beograd, Nolit.


Bahtin, M. (1978). Stvaralaštvo Fransao Rablea i narodna kultura srednjeg veka i renesanse. Beograd: Nolit.


Bujuklić, Ž. (2018). Doktorska disertacija pesnika Laze Kostića „De Legibus Serbicis Stephani Uros Dusan“. Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, 66 (1): 22‒44.


Husinec, S. (2011). Metafora u pravnom diskursu. U Karabalić, V., Aleksa Varga, M., Pon, L., (ur.), Zbornik radova s 24. međunarodnog znanstvenog skupa Hrvatskog društva za primijenjenu lingvistiku „Diskurs i dijalog: Teorije, metode i primjena” (str. 69‒84). Osijek: Hrvatsko društvo za primijenjenu lingvistiku, Filozofski fakultet.


Huston, N. (2011). Agresija i jezik. Sarajevske sveske, 35/36: 75‒85.


Janić, A. (2017). Naučni pristup jednom tipu marginalizovane leksike u srpskom jeziku. Teme, 41 (4): 1149‒1151.


Krstić, P. (2011). Indeks opsovanog. Sarajevske sveske, 35/36: 54‒74.


Lazarević, Lj. (2011). Komentar krivičnog zakonika. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta Union u Beogradu.


Mandić, M., Đurić, Lj. (2015). Psovka kao folklorni žanr: na primeru „j... ti sunce“. Savremena srpska folkloristika, 2: 291‒316.


 Maričić, S. (2013). Govorni čin uvrede: elementi verbalne antiučtivosti u romanu Historias del Kronen. U S. Gudurić (ur.), Zbornik radova sa konferencije „Jezici i kulture u vremenu i prostoru”, II/1 (83‒96). Novi Sad: Filozofski fakultet.


Nežmah, B. (2011). Konceptualna nevolja: psovka vs. kletvica. Sarajevske sveske, 35/36: 85‒107.


Novoselec, P. (2016). Zaštita časti i ugleda u novom Kaznenom zakonu. Zbornik Pravnog fakulteta u Zagrebu, 66 (4): 443‒468.


Ostin, Dž. (1994). Kako delovati rečima. Novi Sad: Matica Srpska.


Pavišić, B., Grozdanić, V., Veić, P. (2007). Komentar Kaznenog zakona. Zagreb: Narodne novine d.d.


Pavlović, M. (2005). Srpska pravna istorija. Kragujevac: Nadežda Pavlović.


Rančić, J. (2018). Vršnjačko nasilje na društvenim mrežama u Republici Srbiji. CM: Communication and Media, 43, 95‒124.


Ristivojević, B. (2012). Engleski kao nadmoćni jezik u međunarodnom krivičnom pravu. Crimen: časopis za krivične nauke, 3 (1): 53‒72.


Ristić, S. (2010).  Diskurs psovki u srpskom jeziku. U V. Vasić (ur.), Diskursi i diskursi. Zbornik u čast Svenki Savić (str. 195‒212). Novi Sad: Filozofski fakultet.


Savić, S. (1995). Istraživanje savremenog gradskog kompleksa: upotreba psovki u konverzaciji. Naučni sastanak slavista u Vukove dane, 24 (1): 131‒133.


Serl, Dž. (1991). Govorni činovi: ogled iz filozofije jezika. Beograd: Nolit.


Silić, J. (2006). Funkcionalni stilovi hrvatskoga jezika. Zagreb: Disput.


Autor (2021). Opsceni izrazi sa semom i leksemom hleb u srpskom jeziku. U M. Kovačević (ur.), Hljeb u srpskom jeziku, književnosti i kulturi (str. 115‒128). Andrićgrad ‒ Višegrad: Andrićev institut.


Stojanović, Z., Delić, N. (2013). Krivično pravo, posebni deo. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, Pravna knjiga.


Šipka, D. (2011). Rečnik opscenih reči i izraza. Novi Sad: Prometej; Beograd: Kornet.


Tadić, Lj. (1995). Retorika: uvod u veštinu besedništva. Beograd: „Filip Višnjić”, Institut za filozofiju i društvenu teoriju.


Tepavčević, D. (2004). Krivična djela protiv časti i ugleda, doktorska disertacija, Kragujevac: Pravni fakultet Univerziteta u Kragujevcu.


Vručina, P. (2018). Uvreda i fama publica u kasnosrednjevjekovnim istočnojadranskim komunama. Povijesni prilozi, 54 (54): 39‒63.


Živković, A. (2017). Da li je ugled i čast u Bosni i Hercegovini neophodno zaštiti krivičnim zakonodavstvom?, II deo, Izbor sudske prakse, 12: 66‒69.


Propisi:


EU Parliamentary Assembly Resolution 1557 (2007) - Towards decriminalisation of defamation.


Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda izmenjena u skladu sa Protokolom br. 11, Sl. glasnik RS - Međunarodni ugovori, br. 12/2010 i 10/2015.


Krivični zakonik, Službeni glasnik RS, br. 85/5005, 88/2005-ispr., 107/2005-ispr., 72/2009,111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014, 94/2016 i 35/2019.


 


Sudska praksa:



  1. Osnovni sud u Kragujevcu, presuda br. 12K-902/17, 02.07.2018. godine.

  2. Osnovni sud u Kragujevcu, presuda br. 2K-1018/17, 09.11.2017. godine.

  3. Osnovni sud u Kragujevcu, presuda br. 15K-170/17, 09.03.2017. godine.

  4. Osnovni sud u Kragujevcu, presuda br. 7K-331/17, 27.10.2017. godine.

  5. Osnovni sud u Kragujevcu, presuda br. 4K-334/18, 22.08.2018. godine.

  6. Viši sud u Kragujevcu, presuda br. Kž1–393/18, 28.11.2018. godine.

  7. Vrhovni sud Jugoslavije, Rev. 241/64; Kž. 21/72.


8. Vrhovni sud Srbije, Kž. 34/78.

Objavljeno
2022/10/10
Broj časopisa
Vol. 17 Br. 1 (2022): CM 51
Rubrika
Pregledni članak

Autori zadržavaju autorska prava nad objavljenim člancima, a izdavaču daju neekskluzivno pravo da članak objavi, da u slučaju daljeg korišćenja članka bude naveden kao njegov prvi izdavač, kao i da distribuira članak u svim oblicima i medijima.

Licenciranje

Objavljeni članci distribuiraju se u skladu sa licencom Creative Commons Autorstvo - Deliti pod istim uslovima 4.0 International (CC BY-SA). Dopušteno je da se delo kopira i distribuira u svim medijima i formatima, da se prerađuje, menja i nadograđuje u bilo koje svrhe, uključujući i komercijalne, pod uslovom da se na pravilan način citiraju njegovi prvobitni autori, postavi link ka originalnoj licenci, naznači da li je delo izmenjeno i da se novo delo objavi pod istom licencom kao i originalno.

Korisnici su pri tome dužni da navedu pun bibliografski opis članka objavljenog u ovom časopisu (autori, naslov rada, naslov časopisa, volumen, sveska, paginacija), kao i njegovu DOI oznaku. U slučaju objavljivanja u elektronskoj formi takođe su dužni da postave HTML link, kako sa originalnim člankom objavljenim u časopisu CM: Communication and Media, tako i sa korišćenom licencom.

Autori mogu da stupaju u zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju rada objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je rad prvobitno objavljen u ovom časopisu.

Politika samoarhiviranja

Autorima je dozvoljeno da objavljenu verziju rada deponuju u institucionalni ili tematski repozitorijum ili da je objave na ličnim veb stranicama (uključujući i profile na društvenim mrežama, kao što su ResearchGate, Academia.edu, itd.), na sajtu institucije u kojoj su zaposleni u bilo koje vreme nakon objavljivanja u časopisu.

Autori su obavezni da pritom navedu pun bibliografski opis članka objavljenog u ovom časopisu (autori, naslov rada, naslov časopisa, volumen, sveska, paginacija) i postave link, kako na DOI oznaku tog članka, tako i na korišćenu licencu.Autorima je dozvoljeno da objavljenu verziju rada deponuju u institucionalni ili tematski repozitorijum ili da je objave na ličnim veb stranicama (uključujući i profile na društvenim mrežama, kao što su ResearchGate, Academia.edu, itd.), na sajtu institucije u kojoj su zaposleni u bilo koje vreme nakon objavljivanja u časopisu.

Odricanje od odgovornosti

Stavovi izneti u objavljenim radovima ne izražavaju stavove urednika i članova redakcije časopisa. Autori preuzimaju pravnu i moralnu odgovornost za ideje iznete u svojim radovima. Izdavač neće snositi nikakvu odgovornost u slučaju ispostavljanja bilo kakvih zahteva za naknadu štete.