Vršnjačko nasilje na društvenim mrežama u Republici Srbiji
Sažetak
Proteklih godina, elektronsko nasilje je sve zastupljenija tema, naročito kada je reč o mlađim generacijama. Osobenosti komunikacije posredstvom Interneta čine ovaj oblik nasilja specifičnim fenomenom savremenog društva. Uvreženo je mišljenje da elektronsko nasilje postepeno zamenjuje tradicionalno vršnjačko nasilje ili da ova dva oblika koegzistiraju. Vrlo često je elektronsko nasilje samo nastavak nasilja koje se odvija u realnom svetu, unutar škole, školskog dvorišta, na ulici, dok postoje i slučajevi vršnjačkog nasilja vezani isključivo za Internet okruženje. Kako god da se odvija, u virtuelnoj ili realnoj sredini, njegove posledice su podjednako zabrinjavajuće, često i ozbiljnije kada je reč o ovom relativno novom obliku nasilja. Kada govorimo o procesu socijalizacije današnjih generacija, sa pravom možemo uzeti Internet kao važan sporedni agens. Poslednja istraživanja pokazuju da deca Internet najmanje koriste za informisanje i u edukativne svrhe, da je njegova primarna funkcija zabava i komunikacija sa vršnjacima. Internet servisi za komunikaciju i građenje virtuelnog identiteta postaju važan deo njihovog odrastanja. Iz tog razloga nedostatak znanja o opasnostima koje vrebaju na Internetu može najviše oštetiti najmlađe. Ovaj rad teorijski obrađuje temu vršnjačkog nasilja. U uvodnom delu definisan je pojam elektronskog nasilja, karakteristike i oblici sa kojima se najmlađi korisnici najčešće suočavaju. Naglasak je stavljen i na specifičnostima koje ga razlikuju od tradicionalnih oblika nasilja, ali i posledicama koje sa sobom nosi. Ovaj fenomen biće posmatran i sa komunikološkog, sociološkog i psihološkog aspekta. Poseban osvrt dat je na pitanje zaštite dece od elektronskog nasilja i ulozi države, roditelja, škole, svedoka i medija u tom procesu.
Reference
Bastiaensens, S., Vandebosch, H., & Bourdeaudhuij, D. I. (2014). Cyberbullying on Social Network Sites. An Experimental Study into Bystanders’ Behavioural Intentions to Help The Victim or Reinforce The Bully. Computers in Human Behavior, 31, 259–271.
Batić, D. (2013). Psihosocijalni faktori rizika u etiologiji vršnjačkog nasilja. In M. Šikman (ed.), Međunarodna naučnostručna konferencija Vršnjačko nasilje (etiologija, fenomenologija, načini prevazilaženja i komparativna iskustva) (pp. 81–92). Banjaluka: Visoka škola unutrašnjih poslova.
Bazić, B. (2013). Fenomen vršnjačkog nasilja i oblici njegovog ispoljavanja. Baština Priština–Leposavić, 35(2013), 381–393.
Beale, W. A., & Hall, R. K. (2007). Cyberbullying: What School Administrators (and Parents) Can Do. The Cleaning House: A Journal of Educational Stretegies, Issues an Ideas, 81(1), 8–12.
Bubonjić, M. (2014). Slobodno vreme digital natives generacije. In D. Todorović, D. Petrović & D. Prlja (eds.), Internet i društvo (pp. 473–488). Niš i Beograd: Srpsko sociološko društvo, Univerzitet u Nišu – Filozofski fakultet, Institut za uporedno pravo Beograd.
Čović, A. (2014). Načini zloupotrebe dece putem Interneta. In D. Todorović, D. Petrović & D. Prlja (eds.), Internet i društvo (str. 379–393). Niš i Beograd: Srpsko sociološko društvo, Univerzitet u Nišu – Filozofski fakultet, Institut za uporedno pravo Beograd.
Ćalović, D. (2012). Identitet u vremenu cyber svjetova. Filozofska istraživanja, 32(1), 19–30.
Dalla Pozza, V., Di Pietro, A., Morel, S., & Psaila, E. (2016). Cyberbullying Among Young People. Brussels: Policy Department for Citizens’ Rights and Constituional Affairs.
Dan bezbednog Interneta - 9. februar (2016, 5. februar). B92. Posećeno 20. 8. 2018. URL: https://www.b92.net/tehnopolis/internet.php?yyyy=2016&mm=02&nav_id=1093339.
Dragin, A., Muškinja, O., Duškov, M., & Bundalo, Ž. (2013). Eksploatacija dece na Internetu – izveštaj pokrajinskog ombudsmana. Novi Sad: Pokrajinski ombudsman.
Đerić, I., & Studen, R. (2006). Stereotipi u medijima i medijsko opismenjavanje mladih. Zbornik Instituta za pedagoška istraživanja, 38(2), 456–471.
Đorić, M. (2009). Buling kao vrsta socijalnog nasilja. Politička revija, 21(3), 145–163.
Đurić, M. (2013). Uloga djece i mladih – svjedoka nasilja u sprečavanju nasilja među vršnjacima. In M. Šikman (ed.), Međunarodna naučnostručna konferencija Vršnjačko nasilje (etiologija, fenomenologija, načini prevazilaženja i komparativna iskustva) (pp. 383–396). Banjaluka: Visoka škola unutrašnjih poslova.
Ey, L. A., Taddeo, C., & Spears, B. (2015). Cyberbullying and Primary –School Aged Children: The Psychological Literature and the Challenge for Sociology. In C. Mr. Guckin & L. Corcoran (eds.), Cyberbullying: Where Are We Now? (pp. 492–514). Adelaide: School of Education, University of South Australia.
Görzig, A., & Macháčková, H. (2015). Cyberbullying from a Socio-ecological Pespective: A Contemporary Synthesis of Findings from EU Kids Online. In B. Cammaerts, N. Anstead & R. Garland (eds.), Media@LSE Working Paper Series (pp. 1–35). London: Media@LSE.
Hinduja, S., & Patchin, W. J. (2011). High – Tech Cruelty. Educational Leadership, 68(5), 48–52.
Ignjatović, Đ. (2011). Pojam i etimologija nasilničkog kriminaliteta. Crimen, II(2/2012), 179–211.
UNICEF (2016). Istraživanje o nivou svesti roditelja o rizicima od zloupotreba dece na Internetu. Beograd: UNICEF. Posećeno 27. 8. 2018. URL: http://www.unicef.rs/files/Istrazivanje%20o%20nivou%20svesti%20roditelja%20o%20rizicima%20od%20zloupotrebe%20dece%20na%20internetu.pdf.
Joksimović, S., & Vasović, M. (1990). Psihološke osnove čovekoljublja – oblici i činioci prosocijalne orijentacije mladih. Beograd: Institut za peagoška istraživanja.
Kofoed, J., & Ringrose, J. (2012). Travelling and Sticky Affects: Exploring Teens and Sexualized Cyberbullying through A Butlerian-Deleuzian-Guattarian Lens. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 33(1), 5–20.
Kowalski, R. M., Giumetti, G. W., Schroeder, A. N., & Lattanner, M. R. (2014). Bullying in the Digital Age: A Critical Review and Meta-analysis of Cyberbullying Research among Youth. Psychological Bulletin, 140(4), 1073–1137.
Kuzmanović, D., Lajović, B., Grujić, S., & Medenica G. (2016). Digitalno nasilje – prevencija i reagovanje. Beograd: Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja.
Lepojević Kovačević, M., Pavlović Žunić, V., & Kovačević, M. (2014). Roditeljski nadzor dece i adolescenata na Internetu. In D. Todorović, D. Petrović & D. Prlja (eds.), Internet i društvo (pp. 459–472). Niš i Beograd: Srpsko sociološko društvo, Univerzitet u Nišu – Filozofski fakultet, Institut za uporedno pravo Beograd.
Li, Q. (2006). Cyberbullying in Schools: A Research of Gender Differences. School Psychology International, 27(2), 157–170.
Lukić, D. R. (1974). Sociologija morala. Beograd: Srpska akademija nauke i umetnosti.
Ljepava, N. (2011). Realno zlostavljanje u virtuelnom svetu: prevencija i intervencija u slučajevima zlostavljanja na Internetu. Aktuelnosti – informativni bilten udruženja stručnih radnika socijalne zaštite Republike Srbije, 1–2(2011), 23–33.
Mandarić, V. (2012). Novi mediji i rizično ponašanje djece i mladih. Bogoslovska smotra, 82, 131–149.
Marković Krstić, S. & Milošević Radulović, L. (2016). Humanistička dimenzija obrazovanja mladih u kontekstu savremenih društvenih promena. Niš: Filozofski fakultet.
Marwick, A., & boyd, D. (2014). ‘It's Just Drama’: Teen Perspectives on Conflict And Aggression in A Networked Era. Journal of Youth Studies, 17(9), 1187–1204.
McQueen, D. (1998). Television: A Media Student’s Guide. London: Arnold.
Miladinović, A., & Petričević, V. (2013). Elektronsko vršnjačko nasilje. In M. Šikman (ed.), Međunarodna naučnostručna konferencija Vršnjačko nasilje (etiologija, fenomenologija, načini prevazilaženja i komparativna iskustva) (pp. 245–258). Banjaluka: Visoka škola unutrašnjih poslova.
Milošević, T. (2018). Protecting Children Online? Cyberbullying Policies of Social Media Companies. Cambridge, MA: The MIT Press.
Mojsilović, Ž., & Gavrić, N. (2013). Kuda vodi vršnjačko nasilje – maloletnička delikvencija, pojam i karakteristike. In M. Šikman (ed.), Međunarodna naučnostručna konferencija Vršnjačko nasilje (etiologija, fenomenologija, načini prevazilaženja i komparativna iskustva) (pp. 107–118). Banjaluka: Visoka škola unutrašnjih poslova.
Murray, P. J. (2008). Media Violence – The Effects are Both Real and Strong. American Behavioral Scientist, 51(8), 1212–1230.
Nedimović, T., & Biro, M. (2011). Faktori rizika za pojavu vršnjačkog nasilja u osnovnim školama, Primenjena psihologija, 3(2011), 229–244.
Olweus, D. (2012). Cyberbullying: An Overrated Phenomenon? European Journal of Developmental Psychology, 9(5), 520–538.
Popadić, D. & Kuzmanović, D. (2016). Mladi u svetu Interneta. Beograd: Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, UNICEF.
Popadić, D. (2009). Nasilje u školama. Beograd: Institut za psihologiju, UNICEF.
Putnik, N., Milošević, M., & Bošković, M. (2013). Elektronsko nasilje – novi oblik vršnjačkog nasilja. In M. Šikman (ed.), Međunarodna naučnostručna konferencija Vršnjačko nasilje (etiologija, fenomenologija, načini prevazilaženja i komparativna iskustva) (pp. 293–306). Banjaluka: Visoka škola unutrašnjih poslova.
Rakić, J. (2017). Pojam i oblici vršnjačkog nasilja. Pravne teme, 5(2017), 59–67.
Ružić, N. (2009). Internet – korisna baza podataka ili uzročnik antisocijalnog ponašanja? MediAnali, 3(5), 229–240.
Ružić, N. (2011). Zaštita dece na Internetu. Nova prisutnost: časopis za intelektualna i duhovna pitanja, 9(1), 155–169.
Sajt Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja. Posećeno: 20. 8. 2018. URL: http://www.mpn.gov.rs/grupa-za-prevenciju-nasilja/.
Sumonja, S., & Skakavac, T. (2013). Nasilje putem Interneta kao oblik maloljetničkog vršnjačkog nasilja. In M. Šikman (ed.), Međunarodna naučnostručna konferencija Vršnjačko nasilje (etiologija, fenomenologija, načini prevazilaženja i komparativna iskustva) (pp. 233–244). Banjaluka: Visoka škola unutrašnjih poslova.
Surčulija Milojević, J. (2016). Dozvoljenost ograničenja slobode izražavanja u skladu sa evropskim instrumentima i medijskim zakonodavstvom Republike Srbije: Doktorska disertacija. Beograd: Univerzitet u Beogradu, Pravni fakultet.
Sve boje Interneta - RTS. Posećeno 20. 8. 2018. URL: http://www.rts.rs/page/tv/sr/story/20/rts-1/2750991/sve-boje-interneta.html.
Šapić, J. (2016). Bezbednost dece na Internetu u Srbiji: Izloženost bez koordinisane zaštite. Beograd: Centar za istraživanje javnih politika.
Tramošljanin, B. (2011). Socijalizacija i agensi socijalizacije. Sociološki godišnjak, 6, 73–89.
Uredba o bezbednosti i zaštiti dece pri korišćenju informaciono – komunikacionih tehnologija (2016). Posećeno 20. 8. 2018. URL: https://www.paragraf.rs/dnevne-vesti/040716/040716-vest17.html
Vasović, M. (2007). U predvorju politike – politička socijalizacija u detinjstvu i ranoj adolescenciji. Beograd: Službeni glasnik.
Vejnović, D. (2013). Teorija i praksa vršnjačkog nasilja. In M. Šikman (ed.), Međunarodna naučnostručna konferencija Vršnjačko nasilje (etiologija, fenomenologija, načini prevazilaženja i komparativna iskustva) (str. 69–79). Banjaluka: Visoka škola unutrašnjih poslova.
Vranješ, N., & Petković, D. (2013). Uloga javnih ustanova u tretmanu vršnjačkog nasilja. In M. Šikman (ed.), Međunarodna naučnostručna konferencija Vršnjačko nasilje (etiologija, fenomenologija, načini prevazilaženja i komparativna iskustva) (pp. 183–193). Banjaluka: Visoka škola unutrašnjih poslova.
Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja (2018). Službeni glasnik RS, br. 88/2017 i 27/2018 – dr. zakoni.
Zaman, B., & Nouwen, M. (2016). Parental Controls: Advice for Parents, Researchers and Industry. London: EU Kids Online.
Zipfel, A. & Kunzik, M. (2007). Mediji i nasilje: aktuelno stanje u znanosti. MediAnali, 1(1), 1–26.
Autori zadržavaju autorska prava nad objavljenim člancima, a izdavaču daju neekskluzivno pravo da članak objavi, da u slučaju daljeg korišćenja članka bude naveden kao njegov prvi izdavač, kao i da distribuira članak u svim oblicima i medijima.
Licenciranje
Objavljeni članci distribuiraju se u skladu sa licencom Creative Commons Autorstvo - Deliti pod istim uslovima 4.0 International (CC BY-SA). Dopušteno je da se delo kopira i distribuira u svim medijima i formatima, da se prerađuje, menja i nadograđuje u bilo koje svrhe, uključujući i komercijalne, pod uslovom da se na pravilan način citiraju njegovi prvobitni autori, postavi link ka originalnoj licenci, naznači da li je delo izmenjeno i da se novo delo objavi pod istom licencom kao i originalno.
Korisnici su pri tome dužni da navedu pun bibliografski opis članka objavljenog u ovom časopisu (autori, naslov rada, naslov časopisa, volumen, sveska, paginacija), kao i njegovu DOI oznaku. U slučaju objavljivanja u elektronskoj formi takođe su dužni da postave HTML link, kako sa originalnim člankom objavljenim u časopisu CM: Communication and Media, tako i sa korišćenom licencom.
Autori mogu da stupaju u zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju rada objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je rad prvobitno objavljen u ovom časopisu.
Politika samoarhiviranja
Autorima je dozvoljeno da objavljenu verziju rada deponuju u institucionalni ili tematski repozitorijum ili da je objave na ličnim veb stranicama (uključujući i profile na društvenim mrežama, kao što su ResearchGate, Academia.edu, itd.), na sajtu institucije u kojoj su zaposleni u bilo koje vreme nakon objavljivanja u časopisu.
Autori su obavezni da pritom navedu pun bibliografski opis članka objavljenog u ovom časopisu (autori, naslov rada, naslov časopisa, volumen, sveska, paginacija) i postave link, kako na DOI oznaku tog članka, tako i na korišćenu licencu.Autorima je dozvoljeno da objavljenu verziju rada deponuju u institucionalni ili tematski repozitorijum ili da je objave na ličnim veb stranicama (uključujući i profile na društvenim mrežama, kao što su ResearchGate, Academia.edu, itd.), na sajtu institucije u kojoj su zaposleni u bilo koje vreme nakon objavljivanja u časopisu.
Odricanje od odgovornosti
Stavovi izneti u objavljenim radovima ne izražavaju stavove urednika i članova redakcije časopisa. Autori preuzimaju pravnu i moralnu odgovornost za ideje iznete u svojim radovima. Izdavač neće snositi nikakvu odgovornost u slučaju ispostavljanja bilo kakvih zahteva za naknadu štete.