PRIMENA NEPARAMETARSKE ANALIZE EFIKASNOSTI U OCENI EKONOMSKE ODRŽIVOSTI FARMI
Sažetak
Cilj istraživanja je da se oceni tehnička efikasnost različitih tipova poljoprivrednih gazdinstava Republike Srbije i na osnovu toga utvrdi dostignuti nivo ekonomske održivosti gazdinstava. Istraživanje se zasniva na FADN podacima iz 2020. godine. U radu je primenjena neparametarska analiza obavijanja podataka ulazno orijentisana sa promenljivim prinosom na obim. Model čini jedna autput varijabla: ukupna vrednost proizvodnje, i četiri input varijable: ukupno korišćena radna snaga, ukupno korišćeno poljoprivredno zemljište, ukupna međufazna potrošnja i vrednost ukupne imovine. Tehnička efikasnost gazdinstava Srbije je na relativno niskom nivou (0,346). Ovo ukazuje na činjenicu da postoje značajne rezerve za potencijalno smanjenje korišćenih inputa, a da pritom vrednost autputa ostane ista. Posmatrano po tipovima proizvodnje najefikasnija su gazdinstva koja se bave hortikulturom (0,542), zatim slede gazdinstva koja se bave svinjarstvom i živinarstvom (0,458) i voćarstvom i vinogradarstvom (0,433), dok je najmanje efikasno mlečno govedarstvo (0,292). Primetno je da intenzivniji tipovi gazdinstava imaju bolji autput-input odnos, što ukazuje na to da ova gazdinstva dostižu i viši nivo ekonomske održivosti. Naravno, ekonomska održivost je znatno širi pojam i dalja istraživanja treba da idu u pravcu sveobuhvatnije analize ekonomske održivosti gazdinstava koja će, pored tehničke efikasnosti, uzeti u obzir i druge relevantne indikatore produktivnosti, kao i profitabilnosti, likvidnosti i stabilnosti. S obzirom na ograničenja FADN baze koja su posebno primetna kod obračuna indikatora likvidnosti i stabilnosti, takođe je potrebno kontinuirano raditi na poboljšanju podataka i unapređenju celokupnog sistema.
Reference
Banker, R.D., Charnes, A., Cooper, W.W. (1984). Some models for estimating technical and scale inefficiencies in data envelopment analysis. Management Science, 30 (9), 1078-1092.
Bojnec, Š., Latruffe, L. (2007). Measures of farm business efficiency. Industrial Management & Data Systems, 108 (2), 258-270.
Charnes, A., Cooper, W.W., Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European Journal of Operational Research, 2 (6), 429-444.
Coelli, T.J. (1996). A guide to DEAP version 2.1: A Data Envelopment Analysis (Computer) Program. Centre for Efficiency and Productivity Analysis, University of New England, Australia.
Coelli, T.J., Prasada Rao, D.S., O’Donnell, C.J., Battese, G.E. (2005). An introduction to efficiency and productivity analysis. Springer, New York, USA.
FADN Europe: https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/farming/facts-and-figures/farms-farming-and-innovation/structures-and-economics/economics/fadn_en (accessed: January, 2022).
Galluzzo, N. (2018). A non-parametric analysis of technical efficiency in Bulgarian farms using the FADN dataset. European Countryside, 10 (1), 58-73.
Hlavsa, T., Spicka, J., Stolbova, M., Hlouskova, Z. (2020). Statistical analysis of economic viability of farms operating in Czech areas facing natural constraints. Agric. Econ. – Czech, 66 (5): 193-202.
Latruffe L., Diazabakana A., Bockstaller C., Desjeux Y., Finn J., Kelly E., Ryan M., Uthes S. (2016). Measurement of sustainability in agriculture: a review of indicators. Studies in Agricultural Economics, 118 (3): 123-130.
Miljatović A., Vukoje V., Milić D. (2020). Proizvodno-ekonomski pokazatelji poslovanja poljoprivrednih gazdinstava Vojvodine. Agroekonomika, 49 (86): 13-22.
National Bank of Serbia: https://nbs.rs/en/drugi-nivo-navigacije/publikacije-i-istrazivanja/index.html (accessed: February, 2022).
Nowak, A., Kijek, T., Domańska, K. (2015). Technical efficiency and its determinants in the European Union agriculture. Agric. Econ. - Czech, 61 (6): 275-283.
Popović, R., Bojčevski, M., Čolić, S. (2020). Assessing the economic sustainability of Serbian farms based on FADN dataset. International Conference: “Sustainable agriculture and rural development in terms of the Republic of Serbia strategic goals realization within the Danube region“. Institute of Agricultural Economics, Belgrade, Republic of Serbia, 451-467.
Spicka J., Hlavsa T., Soukupova K., Stolbova M. (2019). Approaches to estimation the farm-level economic viability and sustainability in agriculture: A literature review. Agric. Econ. - Czech, 65 (6): 289-297.
Vukelić, N., Novković, N., Živković, J. (2015). Measuring efficiency of broiler farms in Vojvodina: DEA method. Journal on Processing and Energy in Agriculture, 19 (5): 273-275.
