Stavovi o smrti i zbrinjavanje na kraju života

Sažetak

Zbrinjavanje kraju života (end-of-life care) predstavlja poseban i jedinstven segment palijativnog zbrinjavanja. U periodu završetka života, visoko kvalitetno palijativno zbrinjavanje zasniva se na bliskom fizičkom i emocionalnom kontaktu sa onima koji umiru i njihovim porodicama. Način na koji ljudi umiru se radikalno promenio tokom poslednjih 70 godina. Smrt i umiranje izmešteni su iz okvira porodice i zajednice u zdravstveni sistem u okviru kojeg se primenjuje često uzaludno i neprimereno lečenje čak i u poslednjim satima života. Glavni fokus je na kliničkim intervencijama na kraju života sa ciljem da se pobedi smrt, dok se širi kontekst i značaj umiranja zanemaruje. Ova progresivna medikalizacija umiranja  dovela je do promene stavova prema smrti i umiranju kako u opštoj populaciji tako i kod zdravstvenih radnika. Čini se da je aktuelan stav prema umiranju (umiranje se ne dopušta, protiv njega se bori) oblikovan shvatanjem medicine kao izuzetno moćne, sposobne da porazi smrt, stvarajući zabludu da smo u stanju da kontrolišemo prirodu a ne da smo njen deo. Priča o umiranju u 21.veku postala je je neizbalansirana i kontradiktorna. Raste interesovanje za ispitivanje stavova prema smrti i umiranju, kako bi se postiglo veće prihvatanje smrti, povratio izgubljeni balans, a istovremeno omogućilo adekvatno planiranje zbrinjavanja na kraju života. Temeljno razumevanje i procena stavova o smrti i umiranju, kako među opštom populacijom tako i među zdravstvenim radnicima, potreban je preduslov za razvoj i planiranje efikasne strategije za promovisanje zbrinjavanja na kraju života. Zbog predstojećeg ispitivanja stavova o smrti i umiranju u Srbiji kao i istraživanja njihovog uticaja na stavove o zbrinjavanju na kraju života, u ovom radu prikazana su aktuelna saznanja u ovoj oblasti.