USTAVNE PROMENE U MAKEDONIJI – više od dve decenije
Abstract
Ustavne promene su neophodne kako bi se poboljšalo demokratsko upravljanje ili kako bi se izvršilo prilagođavanje političkim, ekonomskim i društvenim promenama. Nije moguće ni poželjno pokušati formulisati in abstracto najbolji model ustavnih promena. Veoma je važno da se procedure za izmenu ustava pripremaju na jasan i jednostavan način i primenjuju na otvoren, transparentan i demokratski način.
Postoji velika raznolikost u ustavima država članica Saveta Evrope u odnosu na postupke za ustavne promene, iako su osnovni elementi u velikoj meri isti. Pri tome u svim ustavima postoje odredbe o pravu na pokretanje ustavnih promena. Značajan element demokratske ustavnosti jeste da postoje jače procedure za ustavne promene nego za redovnu legislativu, podstiče političku stabilnost, legitimnost, efikasnost i kvalitet odlučivanja, kao i zaštitu manjinskih prava i interesa.
Ustav Makedonije iz 1991. godine prestavlja prekretnica na putu ka demokratskoj tranziciji. Pripada grupi fleksibilnih ustava, uprkos činjenici da je potrebna dvostruka većina za njegovu promenu, a za određena pitanja i dvostruka većina. Izmene i dopune Ustava Makedonije primenjene sedam puta su njegov sastavni deo i pokazuju snažnu tendenciju ka demokratizaciji i integraciji etničkih zajednica.
Uprkos značaju formalnih pravila za promenu ustava utvrđeno je da su politički i društveni kontekst mnogo značajniji. Ustav Makedonije je primer za to. Iako formalno pravo na inicijativu za ustavne promene treba da bude unutar nacionalnih političkih aktera, posebna inicijativa ponekad može doći iz inostranstva (primer BiH, Sudan i Irak). U Evropi poslednjih godina postalo je uobičajeno da države promene svoje ustave kako bi ispunili uslove koje su neophodne kako bi se postigao njihov cilj pridruživanja Evropskoj Uniji ili Savetu Evrope, koji često zahtevaju od država da preduzmu ustavne reforme usmerene ka usklađivanju obaveza koje su prihvatili kada su postali članice te organizacije.
References
Аќимовска Малетиќ, И., Народниот правобранител на Република Македонија (омбудсман) заштитник на правата и слободите на граѓаните, Скопје, 2010.
Габер, Н. Уставните промени во Република Македнија – одраз на актуелните општествени и политички односи, Политичка мисла, бр. 35, 2011, Скопје.
Дескоска, Р., За уставот на Република Македонија – две децении подоцна, Зборник на Праниот факултет “Јустинијан Први” во Скопје, во чест на Тодор Пеливанов, Универзитет “Св. Кирил и Методиј” Правен факултет “Јустинијиан Први” - Скопје, 2012, Скопје.
Dimitrijević, М., Dimitrijević, P., Dimitrijević, J., Uvod u pravo opšta teorija o državi i pravu, sa praktikumom, 2008, Niš.
Климовски, С., Дескоска, Р., Каракамишева-Јовановска, Т., Уставно право и политички систем, Просветно дело АД, 2012.
Климовски, С., Уставен и политички систем, Просветно дело, 1997, Скопје.
Мајхошев, А. "Постапка за измени на уставот на Уставот на Република Македонија, Годишен зборник, Yearbook, Vol. 4, Универзитет Гоце Делчев – Штип, Правен факултет, 2013, Штип.
Шкариќ, С. Споредбено и Македонско уставно право, Матица, 2004, Скопје.
European Commission for Democracy through law (Venice Commission), Report on Constitutional amendment, adopted by the Venice Commission at its 81st Plenary Session (Venice, 11-12 December 2009), Strasbourg, 19 January 2010.
Шкариќ, С., Правото, силата и мирот – Македонија и Косово, Култура, 2002, Скопје.
Strazbourg, 13 October 2014, Opinion N. 779/2014, CDL-AD (2014)026, Or.Eng. EUROPEAN COMMISSION FOR DEMOCRACY THROUGH LAW (VENICE COMMISSION) OPINION ON THE SEVEN AMENDMENTS TO THE CONSTITUTION OF “The former Yugoslav Republic of Macedonia” CONCERNING, IN PARTICULAR, THE JUDICIAL COUNCIL, THE COMPETENCE OF THE CONSTITUTIONAL COURT AND SPECIAL FINANCIAL ZONES, Adopted by the Venice Commission,at its 100th Plenary Session (Rome, 10-11 October 2014) on the basis of comments by Mr Richard BARRETT (Member, Ireland), Ms Claire BAZY MALAURIE (Substitute Member, France), Mr Osman CAN (Member, Turkey), Mr Christoph GRABENWARTER (Member, Austria), Ms Jasna OMEJEC (Member, Croatia)
CDL-REF(2014)030, EUROPEAN COMMISSION FOR DEMOCRACY THROUGH LAW (VENICE COMMISSION), COMMENTS, ON THE AMENDMENTS TO THE CONSTITUTION, OF "THE FORMER YUGOSLAV REPUBLIC OF MACEDONIA" by Ms Jasna OMEJEC, (Member, Croatia)
A. Fruhstorfer. M. Hein, Editors, Constitutional Politics in Central and Eastern Europe, From Post-Socialist Transition to the Reform of Political System. Dostupno na:
Устав на Република Македонија (“Службен весник на РМ” бр. 52/91)
Уставен закон за спроведување на Уставот на РМ (“Службен весник на РМ” бр. 52/91)