HOD PO ŽICI: O USTAVNOSTI OGRANIČENJA SLOBODE VEROISPOVESTI U VANREDNOM STANJU PROGLAŠENOM U SRBIJI USLED EPIDEMIJE BOLESTI COVID-19
Sažetak
U prilogu je sugerisan jedan mogući odgovor na dilemu da li je u uslovima epidemije, sa stanovišta odredaba koje su sadržane u Ustavu Republike Srbije i relevantnom zakonodavstvu, dopušteno da nadležni organ ograničavajuće interveniše u domenu verske slobode – uključujući liturgijsko okupljanje i obavljanja obreda pričešćivanja. Predstavljen je, najpre, tok polemike koja je o tom pitanju vođena u javnosti. Zatim je dat kratak osvrt na stanovište doktrine i sudske jurisprudencije o problematici odnosa države i crkve i prava na slobodno veroispovedanje. Pošto je razmotren sadržaj ustavnih garancija prava na slobodno veroispovedanje u Srbiji, sistemskim tumačenjem ustavnih odredaba i na osnovu utvrđene hijerarhije zaštićenih dobara (život i zdravlje ljudi i sloboda veroispovesti) izveden je zaključak da je i u uslovima vanrednog stanja moguće ograničenje slobode veroispovedanja, ne samo u smislu legitimnog zahteva da se neki obred prilagodi epidemiološkim zahtevima već i da se, in ultima linea, privremeno zabrani.
Reference
Literatura
Adhar, R., 2013, Is Secularism Neutral?, Ratio Juris, 3.
Alkan, Y. S., 2015, Facilitative Secularism: The Place of Religious Arguments in Public Political Debate, Leicaster, University of Leicaster (rukopis doktorske disertacije),
Avramović, S., Understanding Secularism in a Post-Communist State: Case of Serbia, in: Martínez-Torrón, J., Durham Jr., W. C., (eds.), 2015, Religion and the Secular State: National Reports, Madrid, Servicio de Publicaciones de la Facultad de Derecho de la Universidad Complutense.
Avramović, S., 2011, Poimanje sekularnosti u Srbiji – refleksije sa javne rasprave u Ustavnom sudu, Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, 2.
Bader, V., 1999, Religious Pluralism. Secularism or Priority for Democracy?, Political Theory, 5.
Beširević, V., A Short Guide to Militant Democracy: Some Remarks on the Strasbourg Jurisprudence, in: Benedek, W. et al., (eds.), 2012, European Yearbook of Human Rights, Intersentia, NW Verlag.
Bhargava, R., 2014, How Secular is European Secularism?, European Societies, Vol. 16, No. 3.
Božić, M., 2013, Laička republika, Beograd, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Boyle, K., 2004, Human Rights, Religion and Democracy: The Refah Party Case, Essex Human Rights Review, 1.
Casanova, J., 1998, Public Religions in the Modern World, Chicago, London, University Chicago Press.
Dimitrijević, V. et al., 2012, Osnovi međunarodnog javnog prava, Beograd, Beogradski centar za ljudska prava.
Draškić, M., 2013, Ustav Srbije: Striktna ili kooperativna odvojenost crkve i države?, Sveske za javno pravo, 4.
Fleiner, T., Basta Fleiner, L., 2009, Constitutional Democracy in a Multicultural and Globalised World, Berlin, Heidelberg, Springer-Verlag.
Fox, J., 2011, Separation of Religion and State and Secularism in Theory and in Practice, Religion, State and Society, Vol. 39, No. 4.
Fox, J., 2019, How Secular Are Western Governments’ Religion Policies?, Secular Studies, 1.
Goodman, R. A. et al., (eds.), 2003, Law in Public Health Practice, New York, Oxford University Press.
Gujaničić, D., 2012, Načelo svetovnosti države u Srbiji, Politička revija, 34.
Hesse, K., 1999, Grundzüge des Verfassungsrechts der Bundesrepublik Deutschland, Heidelberg, Müller Verlag.
Hunger, I. et al., in: Hunger, I. et al., (eds.), 2013, Biopreparedness and Public Health. Exploring Synergies, Dordrecht, Springer.
Joseph, S., Castan, M., 2013, The International Covenant on Civil and Political Rights, 3rd edition, Oxford, New York, Oxford University Press.
Laborde, C., 2017, Liberalism’s Religion, Cambridge, London, Harvard University Press.
Le Grand, J., New, B., 2015, Government Paternalism. Nanny State or Helping Friend?, Princeton, Princeton University Press.
Mancini, S., Rosenfeld, M., 2014, Constitutional Secularism in an Age of Religious Revival, Oxford, Oxford University Press.
Marinković, T., Prilog za javnu raspravu o ustavnosti Zakona o crkvama i verskim zajednicama, Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, 1.
McLeod, H., 2000, Secularisation in Western Europe, 1848-1914, Palgrave Macmillan.
Mikić, V., 2017, Svetovnost države u Ustavu Republike Srbije i njegovoj primeni, Srpska politička misao. Posebno izdanje.
Mitrović, P., 2015, Načelo svetovnosti u Republici Srbiji prema Ustavu iz 2006, Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, 1.
Murdoch, J., 2012, Protecting the Right to Freedom of Thought, Conscience and Religion Under the European Convention on Human Rights. Council of Europe Human Rights Handbooks, Strasbourg, Council of Europe.
Nowak, M., Vospernik, T., Permissible Restrictions on Freedom of Religion or Belief, in: Lindholm, T., Durham Jr., W. C., Tahzib-Lie, B. G., 2006, Facilitating Freedom of Religion or Belief: A Deskbook.
Pajvančić, M., 2009, Komentar Ustava Republike Srbije, Beograd, Fondacija Konrad Adenauer.
Popović, D., (ur.), 2017, Komentar Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, Beograd, Službeni glasnik.
Popović, J., 1978, Dogmatika pravoslavne crkve od Justina Popovića, Knj. 3, Eklisiologija: učenje o crkvi, Valjevo, Manastir Ćelije.
Radosavljević, V., Belojević, G., 2012, Unusual Epidemic Events: A New Method of Early Orientation and Differentiation Between Natural and Deliberate Epidemics, Public Health, 126.
Rakitić, D., 2015, Secularity and Religious Neutrality in the Context of Democracy – Origins and Concepts, Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, 2.
Robers, G., (ur.), 2012, Država i Crkva u Evropskoj uniji, Beograd, Pravoslavni bogoslovski fakultet.
Rodriguez-Dod, E. C., Marty, A. M., Marty-Nelson, E. M., 2017, Tears in Heaven: Religiously and Culturally Sensitive Laws for Preventing the Next Pandemic, Catholic University Law Review, 1.
Sajó, A., 2009, Constitutionalism and Secularism: The Need For Public Reason, Cardozo Law Review, 6.
Sajó, A., Preliminaries to a Concept of Constitutional Secularism, International Journal of Constitutional Law, Vol. 6, No. 3–4.
Simović, D., Simeunović Patić, B., Normative Sacred Versus Real Desecularisation Road to (In)Tolerant and (Un)Violent Serbian Society, u: Jevtić, M., Veković, M., 2016, 10 godina časopisa „Politikologija religije“. Zbornik radova, Beograd, Centar za proučavanje religije i versku toleranciju Univerzitet u Beogradu – Fakultet političkih nauka.
Venter, F., 2000, Constitutional Comparison: Japan, Germany, Canada and South Africa As Constitutional States, Dordrecht, Kluwer Law International.
Zala, M., 2019, Secularism in Political Philosophy, Oxford Encyclopaedia of Politics, https://oxfordre.com/politics/, DOI: 10.1093/acrefore/9780190228637.013.1388.
Zuniga, J. M., Marks, S. P., Gostin, L. O., (eds.), 2013, Advancing the Human Right to Health, Oxford, Oxford University Press.
Propisi
Međunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima, Sl. list SFRJ – Međunarodni ugovori, br. 7/71.
Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima, Sl. list SFRJ – Međunarodni ugovori, br. 7/71.
Odluka o proglašenju vanrednog stanja, Sl. glasnik RS, br. 29/20.
Savet Evrope, Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, Sl. list SCG – Međunarodni ugovori, br. 9/03, 5/05 i 7/05 i Sl. glasnik RS – Međunarodni ugovori, br. 12/10 i 10/15.
Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima, UN dok, 217 (III) A, Pariz, 10. decembar 1948.
Uredba o merama za vreme vanrednog stanja, Sl. glasnik RS, br. 31/20, 36/20, 38/20, 39/20, 43/20, 47/20, 49/20, 53/20, 56/20, 57/20, 58/20 i 60/20.
Ustav Republike Srbije, Sl. glasnik RS, br. 98/06. (Sec: https://www.paragraf.rs/propisi/ustav_republike_srbije.html).
Zakon o crkvama i verskim zajednicama, Sl. glasnik RS, br. 36/06.
Sudska praksa
ECtHR, Lautsi and Others v. Italy, no. 30814/06, Judgment of 18 March 2011[GC], para. 116.
ECtHR, Refah Partisi and Others v. Turkey, no. 41340/98, 41342/98, 41343/98 and 41344/98 [GC], Judgment of 13 February 2003, paras. 43, 49, 70.
Ustavni sud Republike Srbije, IУз-455/2011, presuda od 16. 1. 2013, Sl. glasnik RS, 23/13, (Sec: http://www.ustavni.sud.rs/page/predmet/sr-Latn-CS/8389/, 3. 5. 2020).
Izvori sa interneta
Antonić, S., 2020, Uskršnja autošovinistička histerija i poplava doušništva, Nova srpska politička misao, (http://www.nspm.rs/kolumne-slobodana-antonica/uskrsnja-autosovinisticka-histerija-i-poplava-dousnistva.html, 5. 5. 2020).
Crkva puna usred policijskog časa: Imamo prećutnu dozvolu, NovaS, (https://nova.rs/drustvo/uprkos-policijskom-casu-vernici-izasli-na-sluzbu/, 19. 5. 2020).
Ј. Т., 2020, Prvo hapšenje zbog vernika na liturgiji, Danas Online, (https://www.danas.rs/drustvo/prvo-hapsenje-zbog-vernika-na-liturgiji/, 10. 5. 2020).
Kišjuhas, A., 2020, Religija protiv zdravlja, Danas Online, https://www.danas.rs/kolumna/aleksej-kisjuhas/religija-protiv-zdravlja/, 30. 4. 2020.
Mediji: U crkvi u Petrovaradinu dvadesetak vernika, nepoznati snimali novinare, N1, (http://rs.n1info.com/Vesti/a590776/Mediji-Crkva-u-Petrovaradinu-puna-nepoznati-snimali-novinare.html, 19. 5. 2020).
Orlović, S., 2020, Verujem cenjena glavo da si i učio pravo, Komentar dana, 14. april 2020, Nova srpska politička misao, (http://www.nspm.rs/komentar-dana/verujem-cenjena-glavo-da-si-i-ucio-pravo.html?alphabet=l, 3. 5. 2020).
Saopštenje za javnost Svetog Arhijerejskog Sinoda, (http://www.spc.rs/sr/saopshtenje_za_javnost_svetog_arhijerejskog_sinoda_4, 18. 4. 2020).
Saopštenje za javnost Svetog Arhijerejskog Sinoda, (http://www.spc.rs/sr/saopshtenje_za_javnost_svetog_arhijerejskog_sinoda_5, 28. 4. 2020).
Sekulović, V., 2020, Ruski rulet sa životima vernika, Danas Online, (https://www.danas.rs/dijalog/licni-stavovi/ruski-rulet-sa-zivotima-vernika/,18. 4. 2020).
Srbljanović, B., 2020, Moć elite, Javni servis, (https://javniservis.net/komentar/biljana-srbljanovic-moc-elite/, 20. 4. 2020).
Tasić, J., 2020, Policija nezakonito upadala u crkve, Danas Online, (https://www.danas.rs/drustvo/policija-nezakonito-upadala-u-crkve/, 10. 5. 2020).
Tasić, J., 2020, Policija kontroliše beogradske crkve, Danas Online, https://www.danas.rs/drustvo/policija-kontrolise-beogradske-crkve/, 19.5. 2020).
U pojedinim crkvama pričešćivanje i za Uskrs, vernici sa kućnim ljubimcima otišli u crkve, Insajder, (https://insajder.net/sr/sajt/vazno/17997/, 19. 5. 2020).