DOMAŠAJ PRAVILA CONTRA PROFERENTEM U TUMAČENJU OPŠTIH USLOVA UGOVORA
Sažetak
Polazeći od sistema pravila tumačenja ugovora, u radu se razmatraju najpre dva nesporna uslova za primenu pravila contra proferentem: (1) nejasnost odredbe, kao pitanje odvojeno od činjenice da je odredba postala sporna među ugovaračima i (2) činjenica da je ugovor jednostrano predložila ili samostalno sastavila jedna strana. U nastavku u fokusu su neujednačena stanovišta po pitanjima: (1) da li je ovo pravilo nužno povezano sa zaštitom slabije strane ili se primenjuje bez obzira na suštinsku (ne)jednaku snagu ugovornih strana; (2) da li vođenje pregovora i postojanje razumne prethodne mogućnosti upoznavanja sa sadržinom opštih uslova isključuju primenu ovog pravila; (3) da li ovo pravilo u savremenom pravu treba primenjivati restriktivno ili liberalnije; (4) da li je ono opšti i univerzalni pravni princip ili se primenjuje samo kada je merodavnim propisom izričito predviđeno? Ako se odgovori na ova pitanja mogu stepenovati, onda se mogu srazmerno tome i uzimati u obzir prilikom odmeravanja domena primene pravila contra proferentem. Na taj način čini se mogućom ne samo isključiva, već i proporcionalna primena ovog pravila. Autor ukazuje da je, uz uvažavanje postventivne i preventivne uloge, pravilo contra proferentem jedno od dopunskih i posebnih pravila tumačenja i primenjuje se uz poštovanje opštih i drugih posebnih pravila, što podrazumeva pre svega traganje za zajedničkom namerom ugovornih strana. Primena pravila contra proferentem je uslovljena i ograničena. Koliki će biti njegov domašaj u praksi, trebalo bi da zavisi od svih okolnosti konkretnog slučaja, a pri odmeravanju primene treba voditi računa i o osnovnim načelima obligacionog prava.
Reference
LITERATURA
Babić, D., 2019, Contract Interpretation Contra Proferentem According to the Croatian Obligations Act, Revija Kopaoničke škole prirodnog prava, 1.
Bix, B., 2012, Contract Law: Rules, Theory, and Context, New York, Cambridge University Press.
Blagojević, B., 1934, Ugovori po pristanku – formularni ugovori, doktorska rasprava, Beograd, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Chan, K., Fan, C., 2018, The Principle of Contra Proferentem and the Interpretation of Arbitration Agreements, (https://ssrn.com/abstract=3357912, 5. 4. 2020).
Đurđević, M., 2001, Ugovor po pristupu, doktorska disertacija, Beograd, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Đurđević, M., 2001, O nekim specifičnostima tumačenja ugovora po pristupu, Pravni život, 10.
Fontaine, M., Ly, F. de, 2006, Drafting International Contracts: An Analysis of Contract Clauses, New York, Transnational Publishers.
International Institute for the Unification of Private Law, 2016, UNIDROIT Principles of international commercial contracts, Rome.
Ivančević, K., Dokument s informacijama o proizvodu osiguranja, u: Petrović, Z., Čolović, V. (ur.), 2018, Odgovornost za štetu, naknada štete i osiguranje: zbornik radova sa XXI međunarodnog naučnog skupa, Beograd–Valjevo, Institut za uporedno pravo, Udruženje za odštetno pravo, Pravosudna akademija.
Jankovec, I., Sudska kontrola opštih uslova poslovanja, u: Borislav T. Blagojević, 1997, Niš, Pravni fakultet Univerziteta u Nišu – Institut za pravna i društvena istraživanja.
Kapor, V., Carić, S., 2007, Ugovori robnog prometa, Novi Sad, Privredna akademija.
Karanikić Mirić, M., Jevremović Petrović, T., 2020, Administrative Contracts in Serbian Law – Specificities of the New Statutory Regime, Review of Central and East European Law, 45.
Karanikić-Mirić, M., Subjektivna svrha ugovora u Barakovoj teoriji tumačenja, u: Košutić, B. et al. (ur.), 2016, Aron Barak – sudija i teoretičar prava, Srpsko udruženje za pravnu i socijalnu filozofiju i Dosije studio, Beograd.
Konstantinović, M., 1996, Obligacije i ugovori: Skica za Zakonik o obligacijama i ugovorima, Beograd, Službeni list SRJ.
McCunn, J., 2019, The Contra Proferentem Rule: Contract Law’s Great Survivor, Oxford Journal of Legal Studies, vol. 39, no. 3.
Miladinović, S., 2016, Tumačenje ugovora u odredbama Nacrta Zajedničkog referentnog okvira za evropsko privatno pravo, Pravni zbornik, 1.
Perović, S., 1990, Obligaciono pravo, Beograd, Službeni list SFRJ.
Petrović Tomić, N., 2015, Zaštita potrošača usluga osiguranja: analiza i predlog unapređenja regulatornog okvira, Beograd, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Rakić-Vodinelić, V., 1984, Tumačenje ugovora – pravno ili činjenično pitanje?, Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, 6.
Slavnić, J., Reforma prava ugovora o osiguranju u Srbiji – moderni komparativni trendovi, u: Moderno pravo osiguranja: tekuća pitanja i trendovi: zbornik radova, 2014, Palić, Udruženje za pravo osiguranja Srbije.
Slijepčević, R., 2016, Tumačenje ugovora i Prednacrt Građanskog zakonika, u: Aktuelna pitanja savremenog zakonodavstva: XXI budvanski pravnički dani.
Stojanović, D., u: Perović, S., Stojanović, D., (redaktori), 1980, Komentar Zakona o obligacionim odnosima, Kragujevac, Kulturni centar Gornji Milanovac i Pravni fakultet u Kragujevcu.
Stojanović, D., u: Perović, S., (glavni redaktor), 1995, Komentar Zakona o obligacionom odnosima, knjiga prva, Beograd, Savremena administracija.
Veljković, D., 2020, Komentar Zakona o obligacionim odnosima, Tom I, Beograd, Nova consulting.
Vilus, J., 1976, Opšti uslovi formularnih ugovora, Beograd, Institut za uporedno pravo.
Vilus, J., u: Blagojević, B., Krulj, V. (redaktori), 1983, Komentar Zakona o obligacionom odnosima I, Beograd, Savremena administracija.
Vizner, B., 1978, Komentar Zakona o obveznim (obligacionim) odnosima, knjiga 1, Zagreb, Riječka tiskara.
Vodinelić, V., 2014, Građansko pravo: uvod u građansko pravo i opšti deo građanskog prava, Beograd, Pravni fakultet Univerziteta Union u Beogradu i JP Službeni glasnik.
Vukadinović, S., 2019, Opšti uslovi poslovanja u obligacionom i međunarodnom trgovinskom pravu: pojam, zaključenje, tipične klauzule i kontrola, doktorska disertacija, Beograd, Pravni fakultet Univerziteta Union u Beogradu.
PROPISI
Bürgerliches Gesetzbuch (BGB), http://www.gesetze-im-internet.de/bgb/.
Code Civil, verzija nakon 11. 2. 2016, (https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000032004939&categorieLien=id).
Code Civil, verzija pre reforme 2016, (http://www.legifrance.gouv.fr/content/download/1950/13681/version/3/file/Code_22.pdf).
Građanski zakonik Republike Srbije – prednacrt, knjiga druga: Obligacioni odnosi, 2009, Beograd, Generalni sekretarijat Vlade Republike Srbije.
Il Codice Civile Italiano, (http://www.jus.unitn.it/cardozo/Obiter_Dictum/codciv/Codciv.htm).
Italijanski građanski zakonik (preveo V. Radmilović, redakcija i predgovor R. Đurović), 1964, Institut za uporedno pravo, Beograd.
Načela evropskog ugovornog prava
Nemački Zakon o uređenju prava opštih uslova poslovanja (Gesetz zur Regelung des Rechts der Allgemeinen Geschäftsbedingungen – skraćeno: AGB - Gesetz), prevod ovog zakona na srpski jezik: Strani pravni život, 100, Institut za uporedno pravo, Beograd, 1978.
Prednacrt Građanskog zakonika Republike Srbije – radna verzija, od 28. 5. 2019, elektronska baza Paragraf, (https://www.paragraf.rs/nacrti_i_predlozi/280519-prednacrt-gradjanskog-zakonika-republike-srbije.html).
UNIDROIT principi međunarodnih trgovinskih ugovora.
Zakon o obligacionim odnosima (Sl. list SFRJ,br. 29/78, 39/85, 57/89 – Odluka USJ i 57/89, Sl. list SRJ, br. 31/93 i Sl. list SCG, br. 1/03 – Ustavna povelja).