Analiza profila poremećaja ličnosti primenom petofaktorskog modela ličnosti
Sažetak
Uvod/Cilj. Uprkos rastućem broju istraživanja u oblasti poremećaja ličnosti, ove poremećaje karakteriše najniža dijagnostička pouzdanost u odnosu na sva druga psihijatrijska oboljenja. Cilj ovog rada bio je da se ispitaju razlike profila ličnosti kod ispitanika sa dijagnozom poremećaja ličnosti u odnosu na kontrolnu grupu zdravih ispitanika i da se utvrdi koliko domeni petofaktorskog modela ličnosti doprinose određivanju specifičnih klastera poremećaja ličnosti. Metode. Studijsku grupu činilo je 97 ispitanika sa dijagnozom poremećaja ličnosti [prema kriterijumima Dijagnostičkog i statističkog priručnika za mentalne poremećaje (DSM-IV)], starosti od 18 do 65 godina [srednja vrednost = 35,78 godina, standardna devijacija (SD) = 13,72 godina], od kojih je 67% bilo ženskog pola. Kontrolnu grupu činilo je 58 zdravih ispitanika (studentska populacija), starosti od 20 do 35 godina (srednja vrednost = 22,48 godina, SD = 2,56 godina) od kojih je 56% bilo ženskog pola. Primenjeni su Revidirani novi upitnik ličnosti (NEO-PI-R), forma S, i Instrument za procenu poremećaja ličnosti – Strukturisani klinički intervju (SCID II) za DSM-IV poremećaje. Rezultati. Na osnovu regresione analize dobijeno je rešenje za tri klastera: klaster A – ekscentrici (niski skorovi na saradljivosti), klaster B – dramatici (visoki skor na ekstroverziji i nizak skor na saradljivosti) i klaster C – strašljivci (nizak skor na ekstroverziji). Rezultati su pokazali da je visok nivo neuroticizma nespecifični prediktor sva tri klastera, a da dimenzija otvorenost nema prediktorsku snagu ni za jedan klaster poremećaja ličnosti. Zaključak. Dobijeni rezultati su u skladu sa nalazima meta-analiza koji ukazuju na konzistentno visok nivo neuroticizma i niske saradljivosti kod većine poremećaja ličnosti. Naša studija je pokazala da je na ispitivanoj populaciji moguće konceptualizovati poremećaj ličnosti primenom petofaktorskog modela normalne ličnosti. Integracija psihijatrijske klasifikacije i dimenzionalnih modela ličnosti omogućila bi iznalaženje bitnih parametara za postavljanje dijagnoze.
Reference
Trull TJ, Durrett CA. Categorical and dimensional models of personality disorder. Ann Rev Clin Psychol 2005; 1: 355‒80.
Tyrer P, Crawford M, Mulder R, Blashfield R, Farnam A, Fossati A, et al. The rationale for the reclassification of personality disorders in the 11th revision of the International Classifica-tion of Diseases (ICD-11). Pers Mental Health 2011; 5(4): 246‒59.
Krueger RF, Bezdjian S. Enhancing research and treatment of mental disorders with dimensional concepts: toward DSM-V and ICD-11. World Psychiatry 2009; 8(1): 3‒6.
Berghuis H, Kamphuis JH, Verheul R. Specific personality traits and general personality dysfunction as predictors of the pres-ence and severity of personality disorders in a clinical sample. J Pers Assess 2014; 96(4): 410‒6.
Miller JD, Lynam DR, Widiger T, Leukefeld C. Personality dis-orders as extreme variants of common personality dimen-sions: can the Five-Factor Model adequately represent psy-chopathy? J Pers 2001; 69(2): 253–76.
Widiger TA, Costa PT. Personality and personality disorders. J Abnorm Psychol 1994; 103(1): 78–91.
Samuel DB, Carroll KM, Rounsaville BJ, Ball SA. Personality disorders as maladaptive, extreme variants of normal personal-ity: Borderline personality disorder and neuroticism in a sub-stance using sample. J Pers Disord 2013; 27(5): 625‒35.
Knežević G, Džamonja-Ignjatović T, Đurić-Jočić D. Five-factor per-sonality model. Belgrade: Centar za primenjenu psihologiju; 2004. (Serbian)
Đurić-Joćić D, Džamonja-Ignjatović T, Knežević G. NEO PI-R - application and interpretation. Belograde: Center for Applied Psychology; 2004. (Serbian)
First MB, Gibbon M, Spitzer RL, Williams JBW. The Struc-tured Clinical Interview for DSM–IV Axis II Personality Dis-orders (SCID–II). Washington, DC: American Psychiatric Press; 1997.
Malouff JM, Thorsteinsson EB, Schutte NS. The relationship be-tween the five-factor model of personality and symptoms of clinical disorders: A meta-analysis. J Psychopathol Behav As-sess 2005; 27(2): 101–14.
Nestadt G, Costa PT Jr, Hsu FC, Samuels J, Bienvenu OJ, Eaton WW. The relationship between the five-factor model and la-tent Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, fourth edition personality disorder dimensions. Comp Psychia-try 2008; 49(1): 98–105.
Widiger ТА. Five factor model of personality disorders: Inte-grating science and practice. J Res Pers 2005; 39(1): 67–83.
Widiger TA, Costa PT. Integrating Normal and Abnormal Per-sonality Structure: The Five-Factor Model. J Pers 2012; 80(6): 1471–506.
Saulsman LM, Page AC. The five-factor model and personality disorder empirical literature: A meta-analytic review. Clin Psychol Rev 2004; 23(8): 1055‒85.