Odnos sociodemografskih varijabli i interpersonalnih izvora stresa na radu kod rudara
Sažetak
Apstrakt
Uvod/Cilj. Neke profesije su nešto više izložene stresu i već duže vreme su predmet istraživanja, a poseban značaj ima istraživanje profesionalnog stresa kod zaposlenih na radnim mestima sa posebnim rizikom po zdravlje, što je slučaj sa rudarima. Cilj rada bio je procena odnosa sociodemografskih varijabli i interpersonalnih izvora stresa na radu kod rudara. Metode. Istraživanje je dizajnirano kao studija preseka i njime je obuhvaćeno 170 ispitanika, svrstanih u dve grupe: ispitivana grupa, koju su činili rudari (n = 142) i kontrolna grupa (n = 28) koju činili adminstrativni radnici. Istraživanje je sprovedeno u Domu zdravlja Zvečan, u Službi medicine rada u Zvečanu i u Institutu za medicinu rada u Nišu. U istraživanju su korišćeni: Upitnik o osnovnim sociodemografskim pokazateljima ispitanika, Upitnik o interpersonalnim i intrapersonalnim stresorima, Upitnik indeksa radne sposobnosti, Upitnik opšteg zdravlja, Copenhagen Burnout Inventory i Upitnik o stresorima. Rezultati. Rudari su statistički značajno češće konzumirali alkohol u odnosu na ispitanike kontrolne grupe (68,30% vs. 25,00%; p < 0,001). U odnosu na starosne grupe postojala je statistički značajna razlika u supskalama: zahtevi (p = 0,037), kontrola (p = 0,010), relacija (p = 0,009) i promena (p = 0,008). Vrednosti skora kontrola rasle su sa starošću. Vrednosti skora relacije bila je najveći kod najstarijih ispitanika. Vrednosti skora promena opadale su sa starosti. U odnosu na efektivan radni staž (ERS) postojala je statistički značajna razlika u supskali relacije; rudari sa ERS dužim od 15 godina imali su statistički značajno veći skor relacije (p = 0,003). Vrednosti supskala kontrola (p < 0,001), podrška rukovodioca (p = 0,010), relacije (p < 0,001) i radna uloga (p < 0,001) statistički je bila značajno manja kod rudara u odnosu na kontrolnu grupu. Vrednosti supskala podrška kolega (p = 0,002) i promene (p < 0,001) statistički vila je značajno veća kod rudara u odnosu na kontrolnu grupu. Zaključak. Rezultati ukazuju na povezanost pojedinih sociodemografskih varijabli sa interpersonalnim izvorima stresa na radu kod rudara. Predlažu se sledeće mere prevencije: adekvatna profesionalna orijentacija, profesionalna selekcija, profesionalna adaptacija, organizacione mere, postepeno razvijanje znanja i sposobnosti, razvijanje dobrih međuljudskih odnosa, jačanje veza porodica-organizacija-preduzeće, tehnike relaksacije na radnom mestu, kontrola stresa, primena fizioloških tehnika, primena saznajnih tehnika.
Reference
REFERENCES
Dmitrović I, Grubić-Nešić L. Stress and stressors in the working enviroment. Novi Sad: Zbornik radova Fakulteta tehničkih nauka; XXVI, 2011; 9/11.
Lojić R. Stress management and mobbing prevention. Bel-grade: Vojni glasnik; 2010. (Serbian)
Mihailović D. Psychology in organization. Belgrade: University of Belgrade, Faculty of Organizational Sciences; 2008. (Ser-bian)
Babić B. The stress and consequences of stress at work Bel-grade: Vojno delo; 2011. p. 329–45. (Serbian)
Milczarek M, Schneider E, Gonzalez ER. European Agency for Safety and Health at Work, European risk observatory report, OSH in figures: Stress at work - facts and figures. Luxem-bourg: Office for Official Publications of the European Communities; 2009.
Karasek RA, Theorell TGT, Schwartz J, Pieper C, Alfredsson L. Job, psychological factors and coronary heart disease, Swedish prospective findings and US prevalence findings using a new occupational inference method. Adv Cardiol 1982; 29: 62–7.
Karasek RA, Theorell T, Schwartz JE, Schnall PL, Pieper CF, Michela JL. Job characteristics in relation to the prevalence of myocardial infarction in the US Health Examination Survey (HES) and the Health and Nutrition Examination Survey (HANES). Am J Public Health 1988; 78(8): 910–8.
Aasland OG, Olff M, Falkum E, Schweder T, Ursin H. Health complaints and job stress in Norwegian physicians: The use of an overlapping questionnaire design. Soc Sci Med 1997; 45(11): 1615–29.
Snelgrove SR. Occupational stress and job satisfaction: a com-parative study of health visitors, district nurses and community psychiatric nurses. J Nurs Manag 1998; 6(2): 97–104.
Visser MR, Smits EM, Oort FJ, de Haes MG. Stress, satisfac-tion and burnout among Dutch medical specialist. CMAJ 2003; 168(3): 271–85.
Chong A, Killeen O, Clarke T. Work-related stress among paediatric non consultant hospital doctors. Ir Med J 2004; 97(7): 203–5 ; discussion 205.
Pavičević L, Bobić J. Stress at work In: Šarić M, Žuškin E, editors. Occupational and Environmental Medicine. Zagreb: Medicina rada i okoliša; 2002. p. 530–7. (Croatian)
Levi L, Sauter SL, Shimomitsu T. Work-related stress-it's time to act. J Occup Health Psychol 1999; 4(4): 394–6.
Finset KB, Gude T, Hem E, Tyssen R, Ekeberg O, Vaglum P. Which young physicians are satisfied with their work? A pros-pective nationwide study in Norway. BMC Med Educ 2005; 5(1): 19.
Elfering A, Grebner S, Semmer NK, Gerber H. Time control, catecholamines and back pain among young nurses. Scand J Work Environ Health 2002; 28(6): 386–93.
Stafyla A, Spyridis N. Gender differences in work stress, related to organizational conflicts and organizational constraints: An empirical research. Int J Econ Sci Appl Res 2013; 6(1): 91–101.
Weyman AK, Clarke DD. Investigating the influence of organi-zational role on perceptions of risk in deep coal mines. J Appl Psychol 2003; 88(3): 404–12.
Barger LK, Cade BE, Ayas NT, Cronin JW, Rosner B, Speizer FE, et al. Extended Work Shifts and the Risk of Motor Vehicle Crashes among Interns. N Engl J Med 2005; 352(2): 125–34.
Edwards A. Workplace stress in South African mineworkers. In: INRS Occupational Health Research Conference2012: Health risks associated with mixed exposures. South Africa, Brummeria, Pretoria: Centre for Mining Innovation, Council for Scientific and Industrial Research; 2012.
Philibert I. Sleep Loss and Performance in Residents and Non-physicians: A Meta-Analytic Examination. Sleep 2005; 28(11): 1392–402.
Boscolo P. Effects of occupational stress and job insecurity on the immune response. G Ital Med Lav Ergon 2009; 31(3): 277–80. (Italian)
Kishore K, Khan NA. A Report on GIT Disorders and Related Complications in Coal Miners of Shaktinagar, Sonebhadra, Uttar Pradesh. Arch Appl Sci Res 2010; 2(3): 231–7.
Stefanović V, Jovanović J, Jovanović M. The influence of occupa-tional stress on the lipid status of drivers in road traffic. Med Pregl 2010; 63(1–2): 57–61. (Serbian)
Veličković D, Mladenović P, Jovanović J. Professional stressors in public enterprises Profesionalni stresori u javnim preduzećima. Stud Med Glas 2010; 1(1): 1–5.