Povezanost neuropsiholoških indikatora razvoja dece i govora: empirijsko istraživanje kao osnova pripreme nacionalnog preventivnog programa dečije zaštite
Sažetak
Uvod/Cilj. Psihofiziološki poremećaji i patologija govora su jedan od prioritetnih problema javnog zdravlja u Republici Srbiji. Rast i razvoj deteta odvijaju se određenim tokom i redosledom, zavisno od individualnih fizioloških kapaciteta, kvaliteta nervno-mišićnih struktura i podsticaja, na koje sredina može značajno da utiče. Razvoj govora od rođenja do odraslog doba rezultat je interakcije neurokognitivnih faktora pomoću kojih se postepeno stiču sposobnosti fonološke prezentacije i motorne kontrole. Cilj istraživanja bio je da se ispita povezanost manipulativne manuelne spretnosti, oralne praksije i lateralizovanosti sa razvojem i govorom kod dece i njihov potencijal za izradu preventivnih programa. Metode. Uzorkom je obuhvaćeno 60 dece iz Beograda, oba pola, uzrasta od 5,5 do 7 godina. Njih 30 činilo je eksperimentalnu grupu – deca sa odstupanjima u razvoju govora (artikulacioni poremećaji) i
30 kontrolnu grupu – deca urednog razvoja, iz opšte populacije. Od „instrumenata“ ispitivanja koriščeni su: test manipulativne manuelne spretnost (Lafayette), test oralne praksije i deo testa za procenu lateralizovanosti (auditivna, vizuelna i upotrebna). Rezultati. Nivo razvijenosti hvata je bio statistički značajno različit kod eksperimentalne i kontrolne grupe (χ2 = 21,40, df = 3, p < 0,01). Prisustvo nevoljnih kretnji bilo je statistički značajno različito kod ispitanika eksperimentalne i kontrolne grupe (χ2 = 10,58, df = 1, p < 0,01). Oralna praksija je bila statistički značajno različita kod eksperimentalne i kontrolne grupe (t = 2,01, p < 0,05). Vizuelna lateralizovanost je bila statistički značajno različita (χ2 = 7,56, p < 0,05) među posmatranim grupama. Kada se uzmu u obzir svi prediktori, u višestrukom regresionom modelu statistički značajan doprinos u objašnjenju postojanja patologije govora (poremećaji artikulacije) dali su vizuelna lateralizovanost [odd ratio (OR) = 0,38; 95% confidence interval (CI) = 0,179–0,832; p = 0,015) i nivo razvijenosti hvata (OR = 0,23; 95% CI = 0,082–0,699; p = 0,009). Zaključak. Nivo razvijenosti hvata i vizuelna lateralizovanost je lošija kod dece sa oštećenjem govora (artikulacije) i odstupanjima u razvoju. Ove indikatore razvoja deteta trebalo bi iskoristiti u kreiranju nacionalnih programa procene i prevencije razvoja u sistemu zdravstvene zaštite dece.
Reference
Ayres JA. Sensory Integration and the Child. Zagreb: Naklada slap; 2009. (Serbian)
Filipović B. Anatomy of the central nervous system. Belgrade: NNK Internacional; 2001. (Serbian)
Rudolf M, Levene M. Pediatrics and child health. Belgrade: Data status; 2011. (Serbian)
Dobrota N. Articulatory-phonological disorders. Belgrade: Institute of Psychophysiological Disorders and Speech Pathology, "Dr. Cvetko Brajovic" and Faculty of Special Education and Rehabilitation, University of Belgrade; 2017. (Serbian)
UNICEF. Children and disability in transition in CEE/CIS and Baltic states. Innocenti Research Centre, Available from: http://www.unicef.org/ceecis/Disabilityeng.pdf
McGregor KK. How We Fail Children With Developmental Language Disorder. Language Speech Hear Servic Schools 2020; 51(4): 981‒92.
Otašević J, Dobrota Davidović N. Institutional capacities of Serbia in resolving the problem of Children with Disabilities. Srpska politička misao 2018; 61(3): 157‒73. (Serbian)
Vukašinović-Radojičić Zorica. Development of Administrative Capacities through development of the Competency Framework. Bezbednost 2017; 59(2): 27‒42. (Serbian)
Vukašinović-Radojičić Z, Rabrenović A. Theoretical understandings of the concept of a Public servant: towards a common definition. NBP, Journal of Criminalistics and Law 2020; 25(1): 53-64.
Dmitrić T, Veselinović M, Mitrović SM. Articulation disorders in Serbian language in children with speech pathology. Med Pregl 2015; 68(5‒6): 168‒72.
Mihajlović B, Cvjetićanin B, Veselinović M, Škrbić R, Mitrović SM. Articulation of speech sounds of Serbian language in children aged six to eight. Med Pregl 2015; 68(7‒8): 240‒4.
Georgievska-Jancheska T. Lambdacism, Rhotacism and Sigmatism in Preschool Children: Frequency and Distribution. Open Access Maced J Med Sci 2019; 7(3): 336‒40.
Voti P, Conte A, Rocchi L, Bologna M, Khan N, Leodori G, et al. Cerebellar continuous theta burst stimulation affects motor learning of voluntary arm movements in humans. Eur J Neurosci 2014; 39(1): 124‒31.
Heitger MH, Mace MJ, Jastorff J, Swinnen SP, Orban GA. Cortical regions involved in the observation of bimanual actions. J Neurophysiol 2012; 108(9): 2594–611.
Boschi SR, Frère AF. Grip and pinch capability assessment system for children. Med Eng Phys 2013; 35(5): 626‒35.
Hepping AM, Ploegmakers JJ, Geertzen JH, Bulstra SK, Stevens M. The Influence of Hand Preference on Grip Strength in Children and Adolescents; A Cross-Sectional Study of 2284 Children and Adolescents. PLoS One 2015; 10(11): e0143476.
Otašević J, Kljajić D, Rajović V, Mašić Z, Bratovčić V. The significance of differentiated motor hand movements in development of speech in Children. Int Sci J Kinesiol 2018; 11(2): 33‒9.
Redle E, Vannest J, Maloney T, Tsevat RK, Eikenberry S, Lewis B, et al. Functional MRI evidence for fine motor praxis dysfunction in children with persistent speech disorders. Brain Res 2015; 1597: 47‒56.
Newmeyer AJ, Grether S, Grasha C, White J, Akers R, Aylward C, et al. Fine motor function and oral-motor imitation skills in preschool-age children with speech-sound disorders. Clin Pediatr (Phila) 2007; 46(7): 604‒11.
Morgan AT, Haaften LV, van Hulst K, Edley C, Mei C, Tan TY, et al. Early speech development in Koolen de Vries syndrome limited by oral praxis and hypotonia. Eur J Hum Genet 2018; 26(1): 75‒84.
Dobrota Davidović N, Otašević J, Kljajić D. Neuropsychological parameters as possible indicators of speech fluency disorder in children. Vojnosanit Pregl 2018; 75(4): 341‒6. (Serbian)
Vukašinović-Radojičić Z. Changes in the legal framework in the direction of strengthening the professionalization of the administration. Pravni život 2018; 67(10): 245‒59. (Serbian)
Decree on the National Program of Preventive Health Care of Children with Psychophysiological Disorders and Speech Pathology. ("Sl. glasnik RS", br. 15/2009). (Serbian)