РАЗВОЈ ПРАВНЕ ЗАШТИТЕ ПОТРОШАЧА У ПОЉСКИМ СУДСКИМ ПОСТУПЦИМА: НОВИ ОДВОЈЕНИ ПОСТУПЦИ
Sažetak
Сврха закона о потрошачима је да структуира поштене и пристојне односе између потрошача и привредних субјеката. Потрошачки спорови су од значаја за читаву заједницу; с обзиром да је право Европске уније део домаћег правног поретка, оно се мора узети у обзир приликом пресуђивања у грађанскоправним предметима у Пољској. Будући да произилази (између осталог) из обавезе транспозиције права ЕУ, динамичан развој права потрошача у Пољској првенствено је повезан са материјалним грађанским правом, док је дискурс у погледу грађанскоправних поступака увек остао у сенци анализе инструмената материјалног грађанског права који се примењују у заштити потрошача. У погледу заштите права потрошача, пољски Законик о грађанском поступку не нуди много решења за регулисање потрошачких спорова која би се по било чему разликовала од других грађанскоправних спорова. Без обзира на напредак европских интеграција, процес дефинисања и разграничења надлежности расподељених између законодавства ЕУ и домаћег законодавства у погледу процесног права изазива повремене контроверзе или сумње. Треба похвалити чињеницу да је Пољска недавно предузела законодавне мере које потрошачима олакшавају да остваре своја права у судским поступцима. Ове мере обухватају увођење узастопних одвојених поступака; (у Пољској су последњих година враћени одвојени поступци у привредним предметима, док су уведени нови поступци у предметима који се односе на интелектуалну својину). Док тренд умножавања одвојених поступака забрињава (јер доприноси усложњавању деклараторног поступка и носи претњу од настајања и нагомилавања системских недоследности), појам развоја свеобухватних процедуралних решења намењених решавању потрошачких спорова и јачању процесне позиције потрошача (као тзв. слабије стране у поступку) чини се вредним пажње. Допуњене одредбе Законика о парничном поступку (чланови 45814 – 45816) регулишу поступке који се односе на потрошаче. Нови процесни механизми укључују решења која унапређују постојеће механизме и доносе нова процесна решења. Првопоменута група обухвата решења које се односе на суд месне надлежности. У принципу, потрошач стиче способност да поднесе тужбу и пред судом који је надлежан за његово или њено место пребивалишта. Нова процедурална решења обухватају обавезу привредних субјеката да наведу све тврдње и доказе у тужби против потрошача под претњом одбацивања. Иако ово решење олакшава учешће потрошача у судским поступцима, оно додатно компликује ионако замршени систем прикупљања процесних доказа у грађански поступцима заснованом на преклузији. С друге стране, решења која се односе на трошкове судских спорова су за похвалу јер охрабрују привредне субјекте да приступе добровољном решавању потрошачких спорова пре покретања тужбе пред судом. Између привредног субјекта и потрошача обично постоји реална економска диспропорција. Мере које је донео пољски законодавац усмерене су ка остваривању принципа једнакости ,а време ће показати њихову ефикасност у судским поступцима.
Reference
Borucka-Arctowa, M. (1978). Poglądy na zróżnicowanie społeczne w świetle przepisów prawnych i stosowania prawa. In Poglądy społeczeństwa polskiego na stosowanie prawa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich PAN.
Cieślak, S. (2013). Powiązania wewnątrzsystemowe w postępowaniu cywilnym. Warszawa: LexisNexis.
Dybka, W. (2018). Konsumenckie prawo do sądu. Warszawa: Drukarnia Advert.
Ereciński, T. (2010). O uwarunkowaniach, potrzebie oraz zakresie nowego kodeksu postępowania cywilnego. Polski Proces Cywilny. 1. 9-19.
Ereciński, T. (2009). Postępowania odrębne de lege lata i de lege ferenda (Separate Proceedings de lege lata and de lege ferenda). In Dolecki, H., Flaga-Gieruszyńska, K. (ed.), Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Warszawa: C.H. Beck.
Ereciński, T., Weitz K. (2005). Efektywność ochrony prawnej udzielanej przez sądy w Polsce. Przegląd Sądowy. 10. 3-36.
Fierich, F.X. (1928). Środki skupienia materiału procesowego według projektu kodeksy procedury cywilnej. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gajda-Roszczynialska, K. (2012). Sprawy o ochronę indywidualnych interesów konsumentów w postępowaniu cywilnym. Warszawa: Wolters Kluwer.
Gajda-Roszczynialska, K. (2020). System koncentracji materiału procesowego po zmianach wprowadzonych na mocy ustawy z 4.07.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw w postępowaniu zwyczajnym. Polski Proces Cywilny. 1. 9-37.
Grzegorczyk, P. (2011). Postępowania odrębne w świetle projektowanych zmian Kodeksu postępowania cywilnego. In Markiewicz, K. (ed.), Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej. Warszawa: C.H. Beck.
Jakubecki, A. (2019). Sankcje za nadużycie uprawnień procesowych w kodeksie postępowania cywilnego. Palestra. 11-12. 181-191.
Kulski, R. (2019) Odrębności postępowania w sprawach gospodarczych. Monitor Prawniczy. 21. 1166-1175.
Łętowska, E. (2004). Europejskie prawo umów konsumenckich. Warszawa: C.H. Beck.
Markiewicz, K. (2009). Właściwość sądu w procesie cywilnym wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, In Dolecki, H., Flaga-Gieruszyńska, K. (ed.), Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Warszawa: C.H. Beck.
May, J. (2022). Celowość utrzymania postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy jako postępowania odrębnego. Gdańskie Studia Prawnicze. 5.
Osowy, P. (2003). Aktywność informacyjna sądu a ustawowe granice pomocy stronie – rozważania na tle art. 5 k.p.c. Rejent. 7-8. 107-126.
Pecyna, M. (2022). Postępowanie w sprawach konsumenckich In Machnikowska A. (ed.), System Postępowania Cywilnego. Vol 6. Postępowania odrębne. Warszawa: C.H. Beck.
Pietrzkowski, H. (2005). Prawo do rzetelnego procesu w świetle zmienionej procedury cywilnej. Przegląd Sądowy. 10. 37-54.
Rejdak, M. (2006). Definicja konsumenta w rozumieniu kodeksu cywilnego (art. 221 k.c.). Rejent. 1. 118-135.
Rejdak, M. (2010). Współczesne przemiany w procesie cywilnym w odniesieniu do ochrony interesów konsumentów (indywidualnych, zbiorowych oraz grupowych. In Jakubecki, A., Strzępka, J.A. (ed.), Jus et remedium. Księga jubileuszowa Profesora Mieczysława Sawczuka. Warszawa 2010: Wolters Kluwer.
Samson, M. (2013). Rozwój idei ochrony konsumenta po 1926 r. Konsument w ujęciu prawnym i ekonomicznym. Studia Ekonomiczne. 3 (63). 163-174.
Szczurowski, T. (2021). Prekluzja twierdzeń i dowodów w nowym postępowaniu gospodarczym. In Dziurda, M., Zembrzuski, T. (ed.), Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego – konsekwencje zmian. Warszawa: Wolters Kluwer.
Weitz, K. (2009). Między systemem dyskrecjonalnej władzy sędziego a systemem prekluzji – ewolucja regulacji prawa polskiego. In Dolecki, H., Flaga-Gieruszyńska, K. (ed.), Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Warszawa: C.H. Beck.
Weitz, K. (2016). Nowe rozwiązania dotyczące ochrony słabszej strony stosunku prawnego w rozporządzeniu Bruksela Ia. In Boratyńska, M. (ed.), Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu. Warszawa: Wolters Kluwer.
Weitz, K. (2011). System koncentracji materiału procesowego według projektu zmian Kodeksu postępowania cywilnego. In: Markiewicz K. (ed.), Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej. Warszawa: C.H. Beck.
Weitz, K. (2020). Współczesne problemy kodyfikacji prawa postępowania cywilnego. Forum Prawnicze. 3. 28-46.
Wengerek, E. (1958). Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Wołodkiewicz, B., Zembrzuski, T. (2021). Właściwość umowna i badanie właściwości sądu – aktywność sędziego czy strony? In Bilewska, K., Kocot, W., Krekora-Zając, D. (ed.), Wykonywanie zobowiązań. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Adamowi Brzozowskiemu. Warszawa: C.H. Beck.
Wróbel, A. (2005), Autonomia proceduralna państw członkowskich. Zasada efektywności i zasada efektywnej ochrony sądowej w prawie Unii Europejskiej. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny. 1. 35-58.
Zedler, F. (2006). Co dalej z kodeksem postępowania cywilnego. In Czterdziestolecie Kodeksu postępowania cywilnego. Zjazd Katedr Postępowania Cywilnego w Zakopanem (7–9.10.2005 r.). Kraków: Zakamycze.
Zembrzuski, T. (2018). Badanie właściwości miejscowej sądu w sprawach z udziałem konsumentów z perspektywy prawa wspólnotowego. In Barańska, A., Cieślak, S. (ed.), Ars in vita. Ars in iure. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Jankowskiemu. Warszawa: C.H. Beck.
Zembrzuski, T. (2021). Koncentracja materiału procesowego – w poszukiwaniu właściwej drogi. In Dziurda, M., Zembrzuski, T. (ed.), Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego – konsekwencje zmian. Warszawa: Wolters Kluwer.
Zembrzuski, T. (2022). Nadużycie prawa procesowego de lege lata. In Kosonoga J. (ed.), Przeciwdziałanie nadużyciu uprawnień procesowych w postępowaniu sądowym. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Zembrzuski, T. (2017). Nieważność postępowania w procesie cywilnym. Warszawa: Wolters Kluwer.
Zembrzuski, T. (2016). Pouczanie strony występującej w procesie cywilnym bez zawodowego pełnomocnika co do wnoszenia środków zaskarżenia. In Boratyńska, M. (ed.), Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, Warszawa: Wolters Kluwer.
Zembrzuski, T. (2020). Powołanie sędziego do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu wyższego szczebla a rozpoznanie sprawy przydzielonej w dotychczasowym miejscu służbowym. Monitor Prawniczy. 19. 1035-1039.
Zembrzuski, T. (2017). Pozbawienie możności obrony praw strony w orzecznictwie Sądu Najwyższego. In Tomalak, M. (ed.), Ius est a iustitia appellatum. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Wiśniewskiemu. Warszawa: Wolters Kluwer.
Zembrzuski, T. (2011). Przyznanie prawa ubogich w postępowaniu cywilnym. In Gudowski, J., Weitz, K. (ed.), Aurea Praxis, Aurea Theoria. Księga Pamiątkowa ku czci prof. Tadeusza Erecińskiego. Vol. I. Warszawa: LexisNexis.
Zembrzuski, T. (2021). Właściwość sądu w sprawach cywilnych z udziałem konsumenta. Przegląd Sądowy. 2. 5-19.
Zembrzuski, T. (2009). Wpływ zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej na przebieg procesu cywilnego. Przegląd Prawa Handlowego. 8. 22-28.
Zembrzuski, T. (2022). Względny przymus bezwzględny, czyli pełnomocnik procesowy w sprawach własności intelektualnej. In Całka, E., Jakubecki, A., Nazar, M., Niewęgłowski, A., Poździk, R. (ed.), In varietate concordia. Księga jubileuszowa Profesora Ryszarda Skubisza. Warszawa: C.H. Beck.