Memorijalna arhitektura Beograda kroz časopis Urbanizam Beograda u periodu 1969-1981
Sažetak
Tema rada je uloga urbanističke struke u planiranju memorijalnih kompleksa i objekata u Beogradu u periodu 1969-1981, tokom kog je izlazio stručni časopis Urbanizam Beograda. Koristeći kao glavni izvor tekstove objavlјene u časopisu Urbanizam Beograda, rad će se baviti stavom stručne javnosti u procesu donošenja odluka u planiranju memorijala kroz pregled tekstova o pojedinačnim spomenicima u javnim prostorima, politikama urbanog razvoja, kao i najznačajnijim konkursima vezanim za memorijale i spomen-obeležja koji su bili tema pisanja različitih autora u Urbanizmu Beograda. Posmatrajući širi istorijski kontekst Jugoslavije i njene kulturne politike kroz prizmu memorijalne arhitekture, biće obrađeni različiti procesi i klјučne teme koje su uticale na urbanističko projektovanje memorijala, kao i značaj koji je stručna javnost imala za proces donošenja odluka. Istraživanje se bazira na analizi stručnih članaka objavlјenih u Urbanizmu Beograda, ali i analizi šireg društveno-političkog konteksta Beograda, kako bi se proširilo razumevanje odluka i stavova stručne javnosti u periodu 1969-1981. Cilј rada je uspostavlјanje relacije između politike i struke, kao i identifikovanje primene različitih planerskih mehanizama kreiranja kolektivnog sećanja, prepoznatih u časopisu Urbanizam Beograda. Rezultati istraživanja upućuju na konkretne javne prostore i konkurse u kojima je stručna javnost imala autonomiju donošenja odluka koje su se zasnivale na interdisciplinarnom pristupu planiranju, i nisu uvek bile u skladu sa društveno-političkom situacijom, a koje su bile objavlјene u Urbanizmu Beograda.
Reference
Bogdanović, B. 2011. Ukleti neimar. Novi Sad: Mediterran Publishing.
Byford, J. 2011. Staro sajmište: Mesto sećanja, zaborava i sporenja [Staro Sajmište: A site remembered, forgotten, contested]. Belgrade: Beogradski centar za ljudska prava.
Cvetić, M. 2012. Monumentalna memorijalna politička skulptura. U: M. Šuvaković. ur. 2012. Istorija umetnosti u Srbiji XX vek: realizmi i modernizmi oko hladnog rata.
Beograd: Orion Art, Katedra za muzikologiju Fakulteta muzičke umetnosti, 303-322.
Đurović, Đ. 1977. Obeležavanje sadnica u Parku Prijateljstva, Urbanizam Beograda, 38-39. Beograd: Zavod za planiranje razvoja grada Beograda, 58-59.
Horvatinčić, S. 2011. Formalna heterogenost spomeničke skulpture i strategije sjećanja u socijalističkoj Jugoslaviji. Anali galerije Antuna Augustinčića. 31, 81-106.
Horvatinčić, S. 2012-2013. Povijest nemogućeg spomenika: podizanje spomenika žrtvama fašizma u Jajincima. Anali Galerije Antuna Augustinčića XXXII-XXXIII
Horvatinčić, S. 2015. Spomenik, teritorij i medijacija ratnog sjećanja u socijalističkoj Jugoslaviji. Život umjetnosti, 96 (1), 32-59, Available at: https://hrcak.srce.hr/185546 [Accessed: 4.7.2020.]
Horvatinčić, S. 2017. Spomenici iz razdoblja socijalizma u Hrvatskoj – prijedlog tipologije, Disertacija, Sveučilište u Zadru, Available at: https://urn.nsk.hr/urn:nbn:hr:162:258793 [Accessed: 03.07.2020.]
Horvatinčić, S. 2018. Memorial Sculpture and Architecture in Socialist Yugoslavia, U: Stierli, M., Kulić, V. ur. 2018. Toward a Concrete Utopia: Architecture in Yugoslavia 1948-1980. New York: MOMA, 105-111.
Ignjatović, A. 2015. Dva modernizma u dve Jugoslavije: arhitektura i ideologija, 1929-1980, Available at: https://yuhistorija.com/serbian/kultura_religija_txt02.html[Accessed: 21.09.2020.]
Jakir, A. 2019. „Spomenici su prošlost i budućnost.” Politički i administrativni mehanizmi financiranja spomenika za vrijeme socijalističke Jugoslavije. Časopis Za Suvremenu Povijest, 151-182.
Jakovina, T. 2012. Povijesni uspjeh šizofrene države: Modernizacija u Jugoslaviji 1945-1974. U: Kolešnik, Lj. ur. 2012. Socijalizam i modernost. Umjetnost, kultura, politika 1950-1974. Zagreb: Muzej suvremene umjetnosti, 16.
Kabiljo, L. 1973. Spomenik Vladimiru Iljiču Lenjinu u Beogradu. Urbanizam Beograda, 23, 1-2.
Kadijević, A., Popadić, M. ur. 2013. Prostori pamćenja. Beograd: Odeljenje za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Karge, H. 2009. Mediated remembrance: Local practices of remembering the Second World War in Tito’s Yugoslavia. European Review of History-revue Europeenne D Histoire,16, 49-62.
Karge, H. 2014. Sećanje u kamenu – okamenjeno sećanje?. Beograd: Biblioteka XX vek.
Krstanovski, M. 1981. Prikaz konkursnog rada za idejno rešenje spomenika Veselinu Masleši u ambijentu ulice Sime Šolaja. Urbanizam Beograda, 63-65. Beograd: Zavod za planiranje razvoja grada Beograda, 198-199.
Kulić, V. 2012. Architecture and Ideology in Socialist Yugoslavia. U: Mrduljaš, M., Kulić, V. ur. 2012. Unfinished Modernisations – Between Utopia and Pragmatism. Zagreb: UHA/CCA, 28.
Kulić, V., Stierli, M. 20. Bogdanović By Bogdanović, New York: MOMA.
Lajbenšperger, N. 2013. Memorijali drugog svetskog rata u službi dnevno-političkih potreba socijalističke Jugoslavije. U: Kadijević, A., M. Popadić, M. ur. 2013. Prostori pamćenja. Beograd: Odeljenje za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Lukić, M. 1980. Uređenje i zaštita memorijalnog kompleksa Novog groblja u Beogradu. Urbanizam Beograda, 57. Beograd: Zavod za planiranje razvoja grada Beograda, 35-44.
Manojlović Pintar, O. 2014. Arheologija sećanja. Beograd: Čigoja.
Milinković, S. 1969. Detaljni urbanistički plan groblja na Bežanijskoj kosi u Beogradu. Urbanizam Beograda, 2, 22-23.
Pešterac, A. 2017. Transformacija prostora u mesto: Stalnosti i promene poetičkog dejstva mesta. Doktorska disertacija. Novi Sad: Fakultet Tehničkih nauka.
Putnik, V. 2014. Memorijalna skulptura Miodraga Živkovića. Javni spomenici i spomen obeležja – Kolektivno pamćenje i/ili zaborav (V konferencija). Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, 115-124.
Sekulić, J. 1969. Obeležavanje istorijskih mesta iz NOB-a u Beogradu. Urbanizam Beograda, 3, 18-19.
Sekulić, J. 1972. Saopštenje povodom usvajanja novog Generalnog urbanističkog plana. Urbanizam Beograda, 19, 21.
Stamatović Vučković, S. 2014. Kosmološki zapisi: Spomenici u Jasikovcu i Barutani. Javni spomenici i spomen obeležja – kolektivno pamćenje i/ili zaborav. Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.
Stipić, D. 2020. Konkurs za podizanje Spomenika jevrejskim borcima i žrtvama fašizma na Sefardskom groblju u Beogradu, 1951-1952. godine. Nasleđe, XXI, 177-190.
Stojanović, B. 1969. Konkurs za idejno rešenje spomenika Kosmajskom partizanskom odredu, Urbanizam Beograda. 5, 24.
Stojanović, B. 1978. Dovršenje spomen-parka Jajinci. Urbanizam Beograda, 53-54, Beograd: Zavod za planiranje razvoja grada Beograda, 37-56.
Stojanović, B. 1981. Revolucionarni lik Beograda 1941-1981. Urbanizam Beograda, 63-65. Beograd: Zavod za planiranje razvoja grada Beograda, 3-10.
Stojanović, B. 1982. Spomenik Marksu i Engelsu u Beogradu, 1956. Urbanizam Beograda, 66-67. Beograd: Zavod za planiranje razvoja grada Beograda, 211-219.
Ugrinović, A. 2019. Nerealizovana prvonagrađena konkursna rešenja Zdenka Kolacija i Marka Mušića za Spomen-park Jajinci. Nasleđe, XX, 169-182.
Vesković, I. 2011. Park prijateljstva u Novom Beogradu. Nasleđe, XII, 203-216.
Vučetić, R. 2016. Monopol na istinu. Beograd: Clio.
Sva prava zadržana (c) 2022 Arhitektura i urbanizam
Ovaj rad je pod Creative Commons Autorstvo-Deli pod istim uslovima 4.0 međunarodnom licencom.