Nevolje s prisajedinjenjem
o prav(n)im posledicama odluka Velike narodne skupštine od 25. novembra 1918.
Sažetak
U radu se razmatraju pravne posledice odluke o jednostranoj secesiji koju je donela Velika narodna skupština okupljena u Novom Sadu 25. novembra 1918. godine, kao događaja koji je savremena istoriografija podrobno opisala, ali na koji se pravna nauka do sada nije ozbiljno kritički osvrnula. Cij rada je dvojak: da se odluke novosadske skupštine prvo sagledaju s pozicija međunarodnog javnog prava koje je važilo u trenutku njihovog donošenja, a zatim i u kontekstu privremenog ustavnog poretka prve jugoslovenske države. Rezutati obe doktrinarne analize demantuju opšteprihvaćeni narativ o prisajedinjenju Vojvodine Srbiji. Naime, dok prva analiza ukazuje na to da se sa stanovišta tada važećeg međunarodnog javnog prava suverenost nad Vojvodina nije mogla promeniti jednostranim aktom secesije u korist Srbije novembra 1918, već samo Trijanonskim mirovnim sporazumom u korist Jugoslavije juna 1920, nalazi druge analize ukazuju da su do Vidovdanskog ustava iz 1921, Vojvodina i Srbija predstavljale ne jednu i jedinstvenu, već dve zasebne i ravnopravne jugoslovenske pokrajine.
Reference
Augestad Knuden, R. (2021). Ideja slobode i “samoopredeljenje”. Beograd: Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji.
Bjelica, S. (2018). Pecepcija olobođenja i ujedinjenja 1918. u vojvođanskoj međuratnoj javnosti, u Vojvodić, M. (ured.), Kraj rata, Srbi i stvaranje Jugoslavije: zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog 29-30. novembra 2018, 655-666.
Crawford, J. (2006). The Creation of the States in International Law. Oxford: Oxford University Press.
Čulinović, F. (1969). Raspad Austro-Ugarske i postanak jugoslavenske zajedničke države, u Čulinović, F. (ured.) Naučni skup u povodu 50-godišnjice raspada Austro-ugarske Monarhije i stvaranja jugoslavenske države. Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, 17-57.
Engelsfeld, N. (1989). Prvi parlament Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca. Zagreb: Globus.
Gligorijević, B. (1979). Parlament i političke stranke u Jugoslaviji 1919-1929. Beograd: Institut za savremenu istoriju, Narodna Knjiga.
Hornjak, A. (2017). Susreti i sukobi, ogledi o srpsko-mađarskim odnosima. Beograd: Klio.
Janković, D., Krizman B. (prir.) (1964), Građa o stvaranju jugoslovenske države. Beograd: Institut društvenih nauka.
Kalafatović, D. (1938). Organizacija komandovanja na solunskom frontu. Ratnik, 54 (9), 62-78.
Kartag, Š. (2018). Posledice Beogradska vojne konvencije na teritorijama Bačko-Bordroške, Torontalske i Tamiške županije: iz prepiske ministra narodnosti Oskara Jasija. Arheon, 1(1), 235-246.
Kočić, D. (1989). Prodor Srpske vojske u Banat i otpor Rumuna, u Terzić S. (ured.) (1989). Srbija 1918. godine i stvaranje jugoslovenske države. Beograd: Istorijski institut-Beograd, 323-334.
Kovačev, V. (1989). Jugoslovensko-mađarski odnosi i aktivnost delegata jugoslovenske vrhovne komande u savezničkoj vojnoj misiji u Budimpešti (novembar 1918-mart 1919. godine), u Čubrilović, V. (ured.). Stvaranje jugoslovenske države 1918. Beograd: Naučna knjiga, 275-284.
Kovačev, V. (1989). Saveznička vojna misija u Budimpešti krajem 1918. godine i razgraničenje sa Mađarskom, u Terzić, S. (ured.). Srbija 1918. godine i stvaranje jugoslovenske države. Beograd: Istorijski institut-Beograd, 335-344.
Krizman, B. (1967). Beogradsko primirje od 13. novembra 1918. Zbornik Matice srpske za društvene nauke, 47, 111-134.
Krkljuš, Lj. (1989). Organizacija vlasti u Vojvodini u vreme stvaranja Kraljevine SHS, u Čubrilović V. (ured.). Stvaranje jugoslovenske države 1918 godine. Beograd: Naučna knjiga.
Krkljuš, LJ. (2014). Istorija političkih i pravnih institucija Vojvodine. Novi Sad: Pravni fakultet Univerziteta u Novom Sadu – Centar za izdavačku delatnost.
Krkljuš, LJ. (2018). Istorijski značaj odluka Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena 25. novembra 1918. godine, u Vukmirović, Đ. (prir. i ured.). Spomenica prisajedinjenja 1918-2018, kruna vekovne borbe za oslobođenje i ujedinjenje. Novi Sad: Kulturni centar Vojvodine Miloš Crnjanski, Arhiv Vojvodine, Pravoslavna reč, 35-49.
Mesaroš, Š. (1981). Položaj Mađara u Vojvodini 1918-1929. Novi Sad: Filozofski fakultet u Novom Sadu.
Milojević, M. (1989). Ugovori o primirju, u Terzić, S. (ured.). Srbija 1918. godine i stvaranje jugoslovenske države. Beograd: Istorijski institut-Beograd, 297-315.
Mitrović, A. (2019). Jugoslavija na konferenciji mira 1919-1920. Novi Sad-Beograd: Prometej-RTS.
Mitrović, A. (2019). Razgraničenje Jugoslavije sa Mađarskom i Rumunijom 1919-1920. Novi Sad-Beograd: Prometej-RTS.
Njegovan, D. (2017). Dokumenti o prisajedinjenju Srema, Banata, Bačke i Baranje Srbiji 1918. Novi Sad: Muzej Vojvodine.
Njegovan, D. (2018). Prisajedinjenje srpsko-vojvođankih oblasti Kraljevini Srbiji 1918, u Krkljuš, LJ., Krestić, P., Stanić, D. (ured.). Srbi u Ugarskoj 1848-1918: od Majske do Velike narodne skupštine. Novi Sad: Matica srpska, 249-262.
Njegovan, D. (2020). Stogodišnjica Trijanonskog mirovnog ugovora (1920-2020). Luča, 29 (3-4), 5-22.
Perazić, G. (1988). Nestanak crnogorske države u Prvom svetskom ratu. Beograd: Vojnoistorijski institut.
Popi, G. (1993). Banatski Rumuni 1918 godine, u Smiljanić, M. (ured.). Prisajedinjenje Vojvodine Kraljevini Srbiji 1918. Novi Sad: Muzej Vojvodine i Istorijski institut Filozofskog fakulteta, 215-225.
Sajó, A, Uitz, R. (2017). The Constitution of Freedom, An Introduction to Legal Constitutionalism. Oxford: Oxford University Press, 56.
Šišić, F. (prir.), (1920). Dokumenti o postanku Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1914-1919. Zagreb: Matica Hrvatska.
Vinaver, V. (1971). Jugoslavija i Mađarska 1918-1933. Beograd: Institut za savremenu istoriju.
Vujović, D. (1962). Ujedinjenje Crne Gore i Srbije. Titograd: Istorijski institut Narodne Republike Crne Gore.
Autori koji objavljuju u ovom časopisu pristaju na sledeće uslove:
- Autori zadržavaju autorska prava i pružaju časopisu pravo prvog objavljivanja rada i licenciraju ga "Creative Commons Attribution licencom" koja omogućava drugima da dele rad, uz uslov navođenja autorstva i izvornog objavljivanja u ovom časopisu.
- Autori mogu izraditi zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju članka objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je članak izvorno objavljen u ovom časopisu.
- Autorima je dozvoljeno da postave objavljeni članak onlajn (npr. u institucionalni repozitorijum ili na svoju internet stranicu) pre ili tokom postupka prijave rukopisa, s obzirom da takav postupak može voditi produktivnoj razmeni ideja i ranijoj i većoj citiranosti objavljenog članka.