Efekat metformina na kliničke karakteristike žena sa sindromom poličističnih jajnika

  • Miljana M Bilibajkić Univerzitet u Beogradu, Medicinski fakultet
  • Ivana Božić-Antić Klinika za endokrinologiju, dijabetes i boleti metabolizma, Klinički centar Srbije, Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu
  • Đuro Macut Klinika za endokrinologiju, dijabetes i boleti metabolizma, Klinički centar Srbije, Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu

Sažetak


Uvod: Insulinska rezistencija (IR) je jedna od glavnih karakteristika sindroma policističnih jajnika (Engl. Polycystic ovary syndrome-PCOS), a metformin je jedan od najčešće prepisivanih insulinskih senzitajzera u njegovom lečenju. Do sada sprovedena istraživanja pokazuju heterogene rezultate o uticaju metformina na hormonski i metabolički status žena sa PCOS.

Cilj rada: Ispitivanje efekta šestomesečnog lečenja metforminom (2000mg dnevno) na hormonske i metaboličke karakteristike žena sa PCOS, uparenih sa zdravim ženama prema indeksu telesne mase (ITM) i godinama starosti.

Materijal i metode: Ispitano je 20 žena sa PCOS [starost:23.5±5.9godina, ITM:24.8±4.2kg/m2] i 20 zdravih žena kontrolne grupe (ZK) (starost:24.5±5.3 godina, ITM:23.6±3.0kg/m2). PCOS je dijagnostikovan pomoću ESHRE/ASRM kriterijuma. Određivani su standardni biohemijski i hormonski parametri, koji su u PCOS grupi ponavljani i nakon šest meseci terapije metforminom. IR je određivana pomoću homeostatskog modela (HOMA-IR).

Rezultati: Nakon šest meseci terapije metforminom u PCOS grupi je došlo do značajnog povećanja frekvence menstrualnih ciklusa (65% vs. 87%, p<0.001) i ovulatornosti (27% vs. 53%, p=0.029), smanjenja stepena hirzutizma prema Ferrimann-Galway skoru (9.5 vs. 8.5, p=0.025), s tim da su nakon terapije svi parametri i dalje bili značajno različiti u odnosu na ZK grupu. Nakon terapije nije više bilo razlike u koncentraciji triglicerida između PCOS i ZK (1.3±0.7 vs. 0.9±0.4mmol/L, p=0.19), a koji su bili značajno veći u PCOS u odnosu na ZK pre terapije (1.4±0.8 vs. 0.9±0.4mmol/L, p=0.03). Nije zabeležen značajniji efekat terapije na ITM, kao ni na HOMA-IR i koncentraciju androgena koji su bili značajno veći u PCOS u odnosu na ZK, dok je postojao povoljan efekat metformina na jetru.

Zaključak: Šestomesečno lečenje metforminom u dozi od 2000mg dnevno kod žena sa PCOS dovodi do značajnog povećanja učestalosti menstrualnih ciklusa, ovulacije i smanjenja stepena hirzutizma, kao i povoljnog efekta na lipide i jetru, a nezavisno dejstva leka na ITM i IR.

Ključne reči: sindrom policističnih jajnika, metformin, insulinska rezistencija, hiperlipidemija, masna jetra


 

Biografije autora

Ivana Božić-Antić, Klinika za endokrinologiju, dijabetes i boleti metabolizma, Klinički centar Srbije, Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu
Klinički asistent dr
Đuro Macut, Klinika za endokrinologiju, dijabetes i boleti metabolizma, Klinički centar Srbije, Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu
Profesor dr

Reference

Livadas S, Diamanti-Kandarakis E. Polycystic ovary syndrome: definitions, phenotypes and diagnostic approach. Front Horm Res 2013;40:1-21

Conway GS, Dewailly D, Diamanti-Kandarakis E et al. The Polycystic Ovary Syndrome: an Endocrinological Perspective from the European Society of Endocrinology. Eur J Endocrinol 2014;171:489-498

Rotterdam ESHRE/ASRM-Sponsored PCOS consensus workshop group. Revised 2003 consensus on diagnostic criteria and long-term health risks related to polycystic ovary syndrome (PCOS) Fertil Steril 2004;81:19-25

Dunaif A, Segal KR, Shelley DR, et al. Evidence for distinctive and intrinsic defects in insulin action in polycystic ovary syndrome. Diabetes 1992;41:1257-1266

Stepto NK, Cassar S, Joham AE, et al. Women with polycystic ovary syndrome have intrinsic insulin resistance on euglycaemic-hyperinsulaemic clamp. Hum Reprod 2013;28:777-784

Celik C, Tasdemir N, Abali R et al. Progression to impaired glucose tolerance or type 2 diabetes mellitus in polycystic ovary syndrome: a controlled follow-up study. Fertil Steril 2014;101:1123-1128 e1121

Macut D, Bacevic M, Bozic-Antic I, et al. Predictors of subclinical cardiovascular disease in women with polycystic ovary syndrome: interrelationship of dyslipidemia and arterial blood pressure. Int J Endocrinol 2015;2015:81261

Macut D, Božić-Antić I, Bjekić-Macut J, Tziomalos K. Polycystic ovary syndrome and nonalcoholic fattyliver disease. Eur J Endocrinol. 2017;177(3):R145-R158

Dunaif A, Graf M. Insulin administration alters gonadal steroid metabolism independent of changes in gonadotropin secretion in insulin-resistant women with the polycystic ovary syndrome. J Clin Invest 1989;83:23-29

Nestler JE, Powers LP, Matt DW, et al. A direct effect of hyperinsulinemia on serum sex hormone-binding globulin levels in obese women with the polycystic ovary syndrome. J Clin Endocrinol Metab 1991;72:83-89

Palomba S, Falbo A, Zullo F, Orio F, Jr. Evidence-based and potential benefits of metformin in the polycystic ovary syndrome: a comprehensive review. Endocr Rev 2009;30:1-50

Diamanti-Kandarakis E, Christakou CD, Kandaraki E, Economou FN. Metformin: an old medication of new fashion: evolving new molecular mechanisms and clinical implications in polycystic ovary syndrome. Eur J Endocrinol 2010;162:193-212

Legro RS, Arslanian SA, Ehrmann DA, et al. Diagnosis and treatment of polycystic ovary syndrome: an Endocrine Society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab 2013;98:4565-4592

Nathan DM, Davidson MB, DeFronzo RA, et al. Impaired fasting glucose and impaired glucose tolerance: implications for care. Diabetes Care 2007;30:753-759

Desilets AR, Dhakal-Karki S, Dunican KC. Role of metformin for weight management in patients without type 2 diabetes. Ann Pharmacother 2008;42:817-826

Viollet B, Guigas B, Sanz Garcia N, et al. Cellular and molecular mechanisms of metformin: an overview. Clin Sci (Lond) 2012;122:253-270

Tang T, Lord JM, Norman RJ, Yasmin E, Balen AH. Insulin-sensitising drugs (metformin, rosiglitazone, pioglitazone, D-chiro-inositol) for women with polycystic ovary syndrome, oligo amenorrhoea and subfertility. Cochrane Database Syst Rev 2012:CD003053

Escobar-Morreale HF, Carmina E, Dewailly D et al. Epidemiology, diagnosis and management of hirsutism: a consensus statement by the Androgen Excess and Polycystic Ovary Syndrome Society. Hum Reprod Update 2012;18:146-170

De Cherney AH, Nathan L, Murphy Goodwin T, Laufer N. Current Diagnosis and Treatment Obstetrics & Gynecology. 10th ed. Columbus: The McGraw-Hill Companies; 2006

Friedewald WT, Levy RI, Fredrickson DS. Estimation of the concentration of low-density lipoprotein cholesterol in plasma, without use of the preparative ultracentrifuge. Clin Chem 1972;18:499-502

Mathur RS, Moody LO, Landgrebe S, Williamson HO. Plasma androgens and sex hormone-binding globulin in the evaluation of hirsute females. Fertil Steril 1981;35:29-35

Wallace TM, Levy JC, Matthews DR. Use and abuse of HOMA modeling. Diabetes Care 2004;27:1487-1495

Ladson G, Dodson WC, Sweet SD, et al. The effects of metformin with lifestyle therapy in polycystic ovary syndrome: a randomized double-blind study. Fertil Steril 2011;95:1059-1066 e1051-1057

Karimzadeh MA, Javedani M. An assessment of lifestyle modification versus medical treatment with clomiphene citrate, metformin, and clomiphene citrate-metformin in patients with polycystic ovary syndrome. Fertil Steril 2010;94:216-220

Gambineri A, Patton L, Vaccina A, et al. Treatment with flutamide, metformin, and their combination added to a hypocaloric diet in overweight-obese women with polycystic ovary syndrome: a randomized, 12-month, placebo-controlled study. J Clin Endocrinol Metab 2006;91:3970-3980

Morley LC, Tang T, Yasmin E, Norman RJ, Balen AH. Insulin-sensitising drugs (metformin, rosiglitazone, pioglitazone, D-chiro-inositol) for women with polycystic ovary syndrome, oligo amenorrhoea and subfertility. Cochrane Database Syst Rev 2017;11:CD003053

Zhang Q, Celestino J, Schmandt R, et al. Chemopreventive effects of metformin on obesity-associated endometrial proliferation. Am J Obstet Gynecol 2013;209:24 e21-24 e12

Palomba S, Russo T, Orio F, Jr., et al. Uterine effects of metformin administration in anovulatory women with polycystic ovary syndrome. Hum Reprod 2006;21:457-465

Markowska A, Pawalowska M, Filas V, et al. Does Metformin affect ER, PR, IGF-1R, beta-catenin and PAX-2 expression in women with diabetes mellitus and endometrial cancer? Diabetol Metab Syndr 2013;5:76

Tan BK, Adya R, Chen J, et al. Metformin treatment exerts antiinvasive and antimetastatic effects in human endometrial carcinoma cells. J Clin Endocrinol Metab 2011;96:808-816

Naderpoor N, Shorakae S, de Courten B, et al. Metformin and lifestyle modification in polycystic ovary syndrome: systematic review and meta-analysis. Hum Reprod Update 2015;21:560-574

Kelly CJ, Gordon D. The effect of metformin on hirsutism in polycystic ovary syndrome. Eur J Endocrinol 2002;147:217-221

Sahin Y, Yirmibes U, Kelestimur F, Aygen E. The effects of metformin on insulin resistance, clomiphene-induced ovulation and pregnancy rates in women with polycystic ovary syndrome. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2004;113:214-220

Pasquali R, Gambineri A, Biscotti D, Vicennati V, Gagliardi L, Colitta D, Fiorini S,Cognigni GE, Filicori M, Morselli-Labate AM. Effect of long-term treatment withmetformin added to hypocaloric diet on body composition, fat distribution, andandrogen and insulin levels in abdominally obese women with and without thepolycystic ovary syndrome. J Clin Endocrinol Metab 2000;85:2767–2774

Hoeger KM, Kochman L, Wixom N, Craig K, Miller RK, Guzick DS. A randomized,48-week, placebo-controlled trial of intensive lifestyle modification and/ormetformin therapy in overweight women with polycystic ovary syndrome: a pilotstudy. Fertil Steril 2004;82:421–429

Morin-Papunen L, Vauhkonen I, Koivunen R, et al. Metformin versus ethinyl estradiol-cyproterone acetate in the treatment of nonobese women with polycystic ovary syndrome: a randomized study. J Clin Endocrinol Metab 2003;88:148-156

Pau CT, Keefe C, Duran J, Welt CK. Metformin improves glucose effectiveness, not insulin sensitivity: predicting treatment response in women with polycystic ovary syndrome in an open-label, interventional study. J Clin Endocrinol Metab. 2014;99(5):1870–1878

Ehrmann DA, Cavaghan MK, Imperial J, Sturis J, Rosenfield RL, Polonsky KS. Effects of metformin on insulin secretion, insulin action, and ovarian steroidogenesis in women with polycystic ovary syndrome. J Clin Endocrinol Metab. 1997;82(2):524–530

Diamanti-Kandarakis E, Kouli C, Tsianateli T, Bergiele A. Therapeutic effects of metformin on insulin resistant and hyperandrogenism in polycystic ovary syndrome. Eur J Endocrinol. 1998;138(3):269–274

Diamanti-Kandarakis E, Kouli C, Alexandraki K, Spina G. Failure of mathematical indices to accurately assess insulin resistance in lean, overweight, or obese women with polycystic ovary syndrome. J Clin Endocrinol Metab 2004;89:1273-1276

DeFronzo RA, Tobin JD, Andres R. Glucose clamp technique: a method for quantifying insulin secretion and resistance. Am J Physiol 1979;237:E214-223

Tan S, Hahn S, Benson S, et al. Metformin improves polycystic ovary syndrome symptoms irrespective of pre-treatment insulin resistance. Eur J Endocrinol 2007;157:669-676

Fleming R, Hopkinson ZE, Wallace AM, Greer IA, Sattar N. Ovarian function and metabolic factors in women with oligomenorrhea treated with metformin in a randomized double blind placebo-controlled trial. J Clin Endocrinol Metab 2002;87:569-574

Panidis D, Georgopoulos NA, Piouka A, et al. The impact of oral contraceptives and metformin on anti-Mullerian hormone serum levels in women with polycystic ovary syndrome and biochemical hyperandrogenemia. Gynecol Endocrinol 2011;27:587-592

Yildiz BO, Bolour S, Woods K, Moore A, Azziz R. Visually scoring hirsutism. Hum Reprod Update 2010;16:51-64

Azziz R. The evaluation and management of hirsutism. Obstet Gynecol 2003;101:995-1007

Macut D, Bjekic-Macut J, Savic-Radojevic A. Dyslipidemia and oxidative stress in PCOS. Front Horm Res 2013;40:51-63

Patel R, Shah G. Effect of metformin on clinical, metabolic and endocrine outcomes in women with polycystic ovary syndrome: a meta-analysis of randomized controlled trials. Curr Med Res Opin 2017;33:1545-1557

Giannini EG, Testa R, Savarino V. Liver enzyme alteration: a guide for clinicians. CMAJ 2005;172(3):367-379

Angelico F, Burattin M, Alessandri C, Del Ben M, Lirussi F. Drugs improving insulin resistance for non-alcoholic fatty liver disease and ⁄ or non-alcoholic steatohepatitis. Cochrane Database Syst Rev 2007; 1: CD005166

Preiss D, Sattar N, Harborne L et al. The effects of 8 months of metformin on circulating GGT and ALT levels in obese women with polycystic ovarian syndromeInt. J Clin Pract 2008; 62, 9, 1337–1343

Objavljeno
2018/12/26
Rubrika
Originalni naučni članak