Ispitivanje učestalosti i faktora koji utiču na nastanak restenoze nakon karotidne endarterektomije

Bojana Arnautović; Igor Končar

doi:10.5937/mp72-33415

Bojana Arnautović Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu
Igor Končar Klinika za vaskularnu i endovaskularnu hirurgiju, Univerzitetski klinički centar Srbije

DOI: https://doi.org/10.5937/mp72-33415

Ključne reči: karotidna restenoza, karotidna endarterektomija, faktori rizika

Sažetak

Uvod: Restenoza karotidne arterije (KR) predstavlja značajnu udaljenu komplikaciju karotidne endarterektomije (KEA). Mehanizam nastanka u ranom periodu podrazumeva neointimalnu hiperplaziju endotela odnosno rekurentnu aterosklerozu u kasnijem toku. Brojne studije su prepoznale različite faktore rizika za razvoj KR, sa nedovoljno razjašnjenom ulogom svakog od njih.

Cilj rada: Ispitivanje učestalosti i faktora koji utiču na nastanak restenoze nakon karotidne endarterektomije.

Materijal i metode: Korišćenjem elektronske baze podataka praćeno je 295 pacijenata kojima je izvršena karotidna endarterektomija u periodu od 2008-2010. godine. Kontrolnim ultrasonografskim pregledima praćena je pojava restenoze u periodu od 2011-2019. godine. Retrospektivnom analizom ispitivan je uticaj demografskih, kliničkih i laboratorijskih karakteristika pacijenata na nastanak restenoze nakon KEA.

Rezultati: Pojava restenoze zabeležena je kod 76 (26%) pacijenata nakon KEA, sa najvećim procentom javljanja tokom treće (33%) i četvrte (25%) godine praćenja. Pacijenti sa dijabetesom (p = 0,048) i perifernom arterijskom okluzivnom bolešću (PAOB) (p = 0,041) imali su značajnu statističku povezanost sa nastankom restenoze, kao i parametri lipidnog statusa – vrednosti holesterola (p = 0,025), serumskog low- density lipoproteina (LDL) (p = 0,036) i non high- density lipoproteina (non-HDL) (p = 0,041).

Zaključak: Rezultati našeg istraživanja potvrđuju značajnu ulogu aterosklerotskih faktora rizika u razvoju KR u kasnijem postoperativnom periodu. Neophodna su učestalija praćenja i kontrola sistemskih faktora rizika kod ovih pacijenata u cilju prevencije nastanka KR.

Ključni pojmovi: karotidna restenoza, karotidna endarterektomija, faktori rizika

Reference

1. Robinson RW, Demirel M, LeBeau RJ. Natural history of cerebral thrombosis: nine to nineteen year follow-up. J Chronic Dis. 1968; 21(4):221-30.
2. Lattimer CR, Burnand KG. Recurrent carotid stenosis after carotid endarterectomy. Br J Surg. 1997; 84(9):1206-19.
3. Sterpetti AV, Schultz RD, Feldhaus RJ, Hunter WJ, Bailey Jr RT, Hacker K.et al. Natural history of recurrent carotid artery disease. Surg Gynecol Obstet. 1989; 168(3):217-23.
4. Mattos MA, Bemmelen PS, Barkmeier LD, Hodgson KJ, Remsey DE, Sumne DS. Routine surveillance after carotid endarterectomy: Does it affect clinical management? J Vasc Surg. 1993; 17(5):819-830.
5. Texakalidis P, Tzoumas A, Giannopoulos S, Jonnalagadda AK, Jabbour P, Rangel-Castilla L. et al. Risk factors for restenosis after carotid revascularization: A meta-analysis of hazard ratios. World Nerosurg. 2019; 125:414-424
6. Healy DA, Zierler RE, Nicholls SC, Clowes AW, Primozich JF, Bergelin RO et al. Long-term follow-up and clinical outcome of carotid restenosis. J Vasc Surg. 1989; 10(6):662-9.
7. Moore WS , Kempczinski RF, Nelson JJ, Toole JF. Recurrent carotid stenosis: results of the asymptomatic carotid atherosclerosis study. Stroke. 1998; 29(10):2018-25.
8. Reina-Gutierrez T, Serrano-Hernando FJ, Sánchez-Hervás L, Ponce A, Vega de Ceniga M, Martín A et al. Recurrent Carotid Artery Stenosis Following Endarterectomy: Natural History and Risk Factors. Eur J Vasc Endovasc Surg. 2005; 29(4):334–41.
9. Ahari A, Bergqvist D, Troeng T, Elfstrom J, Hedberg B, Ljungstrom K. Diabetes mellitus as a risk factor for early outcome after carotid endarterectomy a population-based study. Eur J Vas Endovasc Surg. 1999; 18:2122–2126.
10. BARI investigators. Seven-year outcome in the by-pass angioplasty revascularization investigation (BARI) by treatment and diabetic status. J Am Coll Cardiol. 2000; 35(5):11229.
11. Faries PL, Rohan DI, Takaha H, Wyers MC, Contresras MA, Quist WC, King GL, LoGerfo FW. Human vascular smooth muscle cells of diabetic origin exhibit increased proliferation, adhesion and migration. J Vasc Surg. 2001; 33(3):601–607.
12. Trisal V, Paulson T, Hans SS, Mittal V. Carotid artery restenosis: an ongoing disease process. Am Surg. 2002; 68(3):275-9.
13. Crawford RS, Chung TK, Hodgman T, Pedraza JD, Corey M, Cambria RP. Restenosis after eversion vs patch closure carotid endarterectomy. J Vasc Surg. 2007; 46(1):41-8.
14. Volteas N , Labropoulos N, Kalodiki LE, Chan P, Nicolaides AN et al. Risk factors associated with recurrent carotid stenosis. Int Angiol. 1994; 13(2):143-7.
15. LaMuraglia GM, Stoner MC, Brevster DC, Watkings MT, Juhola KL et al. Determinants of carotid endarterectomy anatomic durability: Effects of serum lipids and lipid-lowering drugs. J Vasc Surg. 2005; 41(5):762-8.
16. Colyvas N, Rapp JH, Phillips NR, Stoney R, Perez S, Kane JP et al. Relation of Plasma Lipid and Apoprotein Levels to Progressive Intimal Hyperplasia After Arterial Endarterectomy. Circulation. 1992; 85(4):1286-92.