KARCINOM ENDOMETRIJUMA
ANGIOGENEZA I OSVRT NA ULOGE VASKULARNOG ENDOTELNOG FAKTORA RASTA
Sažetak
Karcinomi endometrijuma (eng. endometrial carcinoma, EC) predstavljaju najčešće maligne tumore ženskog reproduktivnog sistema, i šesti su po učestalosti javljanja u ženskoj populaciji sa rastućom incidencijom oboljevanja i mortaliteta tokom prethodne tri decenije. Pored stadijuma, gradus i tip tumora su najznačajniji prognostički faktori biološkog ponašanja EC i u aktuelnoj kliničkoj praksi su zasnovani na patohistološkom pregledu. Nedostaci aktuelne histološke klasifikacije, se navode kao jedan od ključnih ograničavajućih faktora u daljim istraživanjima kao i razumevanju karcinogeneze EC unapređenja terapijskih protokola. Formulisana je nova molekularna klasifikacija EC koja je zasnovana na analizi molekularno bioloških karakteristika, koje su prepoznate kao visoko povezane sa specifičnim kliničkim tokom. Značajni napori su uloženi u razumevanje procesa angiogeneze kao jednog od ključnih procesa u tumorskom rastu. Familija vaskularnih endotelnih faktora rasta (eng. vascular endothelial growth factor, VEGF) je grupa proangiogenih liganada koji imaju centralnu ulogu u procesu fiziološke i patološke angiogeneze. VEGF su najšire ispitivani angiogeni faktori kao potencijalni biomarkeri i meta ciljane terapije. Nakon brojnih istraživanja, kliničke studije su pokazale značajne iskorake u razvoju antiangiogene terapije usmerene na VEGF i to dominantno u formi kombinovane terapije. U definisanju terapijskih grupa, ova terapija se oslanja na molekularnu klasifikaciju EC. Antiangiogena terapija je ograničena na male specifične grupe pacijenata, povezana je sa neželjenim efektima i mnogi pacijenti koji su prvobitno reagovali na ciljanu terapiju, vremenom razvijaju rezistenciju, što ukazuje na dalju potrebu za boljim razumevanjem mehanizama i faktora uključenih u angiogeni proces EC. Potencijalni obećavajući iskoraci u unapređenju ciljanih terapijskih opcija za EC se mogu očekivati u okviru integracije molekularnih osobina EC kao faktora u kontekstu histološke klasifikacije.
Reference
1. American Cancer Society. Cancer Facts & Figures 2021. Atlanta: American Cancer Society; 2021. 1–72. (Suggested citation)
2. Herrington CS, (ed.). Editorial Board WHOCOT.WHO Classification of Tumours Female Genital Tumours. 5th ed. International Agency for Research on Cancer, 2020.
3. Bokhman JV. Two pathogenetic types of endometrial carcinoma. Gynecol Oncol. 1983 ;15(1):10-7.
4. Beral V, Bull D, Reeves G. Endometrial cancer and hormone-replacement therapy in the Million Women Study. Lancet. 2005;365(9470):1543-51.
5. Miyamoto T, Shiozawa T. Two-sided role of estrogen on endometrial carcinogenesis: stimulator or suppressor. Gynecol Endocrinol. 2019;35(5):370-5.
6. Sorosky JI. Endometrial cancer. Obstet Gynecol. 2012 ;120(2 Pt 1):383-97.
7. Buhtoiarova TN, Brenner CA, Singh M. Endometrial Carcinoma: Role of Current and Emerging Biomarkers in Resolving Persistent Clinical Dilemmas. Am J Clin Pathol. 2016 ;145(1):8-21.
8. Soslow RA, Tornos C, Park KJ, Malpica A, Matias-Guiu X, Oliva E, et al. Endometrial Carcinoma Diagnosis: Use of FIGO Grading and Genomic Subcategories in Clinical Practice: Recommendations of the International Society of Gynecological Pathologists. Int J Gynecol Pathol. 2019 ;38 Suppl 1:S64-S74.
9. Saimi M, Moriya S, Li ZL, Miyaso H, Nagahori K, Kawata S, et al. Cytonuclear Estrogen Receptor Alpha Regulates Proliferation and Migration of Endometrial Carcinoma Cells. Tokai J Exp Clin Med. 2021 ;46(1):7-16.
10. Backes FJ, Walker CJ, Goodfellow PJ, Hade EM, Agarwal G, Mutch D, et al. Estrogen receptor-alpha as a predictive biomarker in endometrioid endometrial cancer. Gynecol Oncol. 2016;141(2):312-7.
11. Crosbie EJ, Kitson SJ, McAlpine JN, Mukhopadhyay A, Powell ME, Singh N. Endometrial cancer. Lancet. 2022 ;399(10333):1412-28.
12. Roškar L, Roškar I, Rižner TL, Smrkolj Š. Diagnostic and Therapeutic Values of Angiogenic Factors in Endometrial Cancer. Biomolecules. 2021;12(1):7.
13. Holland CM, Day K, Evans A, Smith SK. Expression of the VEGF and angiopoietin genes in endometrial atypical hyperplasia and endometrial cancer. Br J Cancer. 2003;89(5):891-8.
14. Weston G, Rogers PA. Endometrial angiogenesis. Baillieres Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2000;14(6):919-36.
15. Berger AA, Dao F, Levine DA. Angiogenesis in endometrial carcinoma: Therapies and biomarkers, current options, and future perspectives. Gynecol Oncol. 2021 ;160(3):844-50.
16. Dziobek K, Opławski M, Grabarek BO, Zmarzły N, Tomala B, Halski T, et al. Changes in the Expression Profile of VEGF-A, VEGF-B, VEGFR-1, VEGFR-2 in Different Grades of Endometrial Cancer. Curr Pharm Biotechnol. 2019;20(11):955-63.
17. Saarelainen SK, Staff S, Peltonen N, Lehtimäki T, Isola J, Kujala PM, et al. Endoglin, VEGF, and its receptors in predicting metastases in endometrial carcinoma. Tumour Biol. 2014 ;35(5):4651-7.
18. Kotowicz B, Fuksiewicz M, Jonska-Gmyrek J, Berezowska A, Radziszewski J, Bidzinski M, et al. Clinical significance of pretreatment serum levels of VEGF and its receptors, IL- 8, and their prognostic value in type I and II endometrial cancer patients. PLoS One. 2017;12(10):e0184576.
19. Lee SY. Tailored Therapy Based on Molecular Characteristics in Endometrial Cancer. Biomed Res Int. 2021; 2021:2068023.
20.Park J., Lee J, Lee Y, Shim S, Suh D, Kim J. Major clinical research advances in gynecologic cancer in 2021. J Gynecol Oncol. 2022;33(2):e43.