MORTALITET OSOBA LIŠENIH SLOBODE U PENALNOM SISTEMU
Sažetak
Osnovni cilj istraživanja je sagledavanje obima, dinamike i strukture smrtnih slučajeva koji su nastali tokom lišenja slobode osoba koje su boravile u penalnom sistemu usled pritvora, mera bezbednosti, izvršenja zatvorske ili alternativne sankcije, a u zavisnosti od njihovih demografskih osobina, kriminološko-penoloških i psiholoških karakteristika. Pravila Ujedinjenih nacija o zaštiti maloletnika lišenih slobode (1990) u članu 111, stav b, određuju da se lišenje slobode odnosi na bilo koju vrstu pritvaranja, zatvaranja odnosno smeštanja lica u javnu ili privatnu ustanovu koju zatvoreno lice ne može slobodno da napusti, po nalogu sudske, upravne ili druge javne vlasti. Korišćene su informacije o licima lišenim slobode koja su preminula na teritoriji Republike Srbije u periodu od 2008-2012. godine. Podaci su dobijeni od strane Uprave za izvršenje krivičnih sankcija Ministarstva pravde Republike Srbije. U proteklom periodu, interesovanje istraživača je bilo usmereno uglavnom na proučavanje nasilja u zatvorima, izvršenje smrtne kazne, pobuna osuđenih, autoagresivno ponašanje odnosno na pojedine oblike mortaliteta kao što je samoubistvo. Ovaj rad nastoji da ukaže na karakteristike mortaliteta koji nastaje za vreme dok su za lica lišena slobode nadležne pravosudne institucije, bilo da je reč o periodu pre ili nakon izricanja krivične sankcije.
Ključne reči: nasilje, smrtni ishod, lica lišena slobode, penalni sistem
Reference
Craig, E. L., & Craig, R. E. (1999). Prison hospice: An unlikely success.American Journal of Hospice and Palliative Medicine, 16(6), 725-729. doi:10.1177/104990919901600610
Crawley, E. (2005). Institutional Thoughtlessness in Prisons and Its Impacts on the Day-to-Day Prison Lives of Elderly Men. Journal of Contemporary Criminal Justice, 21(4), 350-363. doi:10.1177/1043986205282018
Daniel, A. E., & Fleming, J. (2006). Suicides in a state correctional system, 1992-2002: A review. Journal of Correctional Health Care, 12(1), 24-35. doi: 10.1177/1078345806287541
Đorđević, M., & Đorđević, Đ. (2011). Pravo na život. U: Kopaonička škola prirodnog prava, dvadeset četvrti susret, Kopaonik. 57-58. Završni dokument, opšte konstatacije, uvodna reč, poruke.
Godišnji izveštaj o radu Uprave za izvršenje krivičnih sankcija. (2008). Preuzeto sa http://www.uiks.mpravde.gov.rs/images/Izvestaj%20za%202008_%20web%282%29.pdf
Godišnji izveštaj o radu Uprave za izvršenje krivičnih sankcija. (2009). Preuzeto sa http://www.uiks.mpravde.gov.rs/images/izvestaj%202009.pdf
Godišnji izveštaj o radu Uprave za izvršenje krivičnih sankcija. (2010). Preuzeto sa http://www.uiks.mpravde.gov.rs/cr/articles/izvestaji-i-statistika/
Godišnji izveštaj o radu Uprave za izvršenje krivičnih sankcija. (2011). Preuzeto sa http://www.uiks.mpravde.gov.rs/images/Godisnji_2011_%20UIKS.pdf
Godišnji izveštaj o radu Uprave za izvršenje krivičnih sankcija. (2012). Preuzeto sa http://www.uiks.mpravde.gov.rs/images/UKKS_izvestaj_2012.pdf
Godišnji izveštaj o radu Uprave za izvršenje krivičnih sankcija. (2013). Preuzeto sa http://www.uiks.mpravde.gov.rs/images/Godisnji_izvestaj_UIKS-a_za_2013.pdf
Hoffman, H. C., & Dickinson, G. E. (2011). Characteristics of Prison Hospice Programs in the United States. American Journal of Hospice & Palliative Medicine, 28(4), 245-252. DOI: 10.1177/1049909110381884
Hоward, J. (1777). The state of the prisons in England and Wales. Preuzeto sa http://www.google.rs/books/download/The_State_of_the_Prisons_in_England_and.pdf?id=4EhNAAAAYAAJ&hl=sr&capid=AFLRE73QOMG7uKXxkZfVxh5w8iWHgb8lr44Z3cGIFy2v1fMMJauCnJxpwlyRSkkUKkH60aaun6QtQ3LgspmsC_XCm7sS
Ilić, Z., & Jovanić, G. (2011). Zatvor i/ili sloboda pod nadzorom - stanje i perspektive tretmana osuđenih lica u Srbiji. Beograd: Univerzitet u Beogradu-Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Ilijić, Lj., & Jovanić, G. (2014). Disciplinsko kažnjavanje osuđenih, Zbornik Instituta za kriminološka i sociološka istraživanja, 33(2), 163-176.
Jašović, Ž. (2000). Penološka andragogija. Beograd: Institut za kriminološka i sociološka istraživanja.
Jovanić G., & Ilić, Z. (2011). Zdravstveni problemi osuđenih u zatvoru. U N. Glumbić i V. Vučinić (Ur.) Zbornik radova V međunarodnog naučnog skupa Specijalna edukacija i rehabilitacija danas”, (str. 495-500), Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Jovanić, G. (2004). Problemi u izvršenju dugovremenih kazni zatvora. Istraživanja u defektologiji, 4, 183-196.
Jovanić, G. (2007). Negativne posledice izvršenja kazne zatvora, Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Jovanić, G. (2012). Tretman opasnih prestupnika u zatvoru. U N. Glumbić i V. Vučinić (Ur.) Zbornik rezimea VI međunarodnog naučnog skupa “Specijalna edukacija i rehabilitacija danas” (str.122-123), 14-16. septembar, Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Jovanić, G. (2014). (Ne)sigurnost u zatvoru. Specijalna edukacija i rehabilitacija, 13(2), 141-172.
Jovanić, G. (2014a). Specifičnosti tretmana starih osoba u zatvoru. U M. Vuković (Ur.), Zbornik radova VIII međunarodnog naučnog skupa Specijalna edukacija i rehabilitacija danas”, (str. 227-232), 24-27. septembar, Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Kandić-Popović, Z. (1999). Pravna zaštita osnovnih ljudskih vrednosti u Centralnoj i Istočnoj Evropi i moderna biotehnologija: ka evropskoj harmonizaciji. Budapest: Open Society Institute. Preuzeto sa http://rss.archives.ceu.hu/archive/00001061/01/61.pdf
Kostić, M., & Mihajlović, A. (2015). Položaj starijih osuđenika u penitencijarnim ustanovama. U: Krivično zakonodavstvo – de lege lata et de lege ferenda. Ministarstvo pravde Republike Srpske, Ministarstvo pravde Republike Srbije, Grad Prijedor, Univerzitet u Banjoj Luci, Srpsko udruženje za krivičnopravnu teoriju i praksu Beograd i JU Službeni glasnik Republike Srpske. 399-416.
Kovčo Vukadin, I., & Mihoci, M. (2010). Nasilje u penalnim ustanovama. Hrvatski ljetopis za kazneno pravo i praksu, 17(1), 333-367.
Krivični zakonik Republike Srbije. Službeni glasnik RS, (2014). 88/2005, 72/2009 i 108/2014.
Lester, C., Hamilton-Kirkwood, L. & Jones, N. K. (2003). Health indicators in a prison population: asking prisoners, Health Education Journal, 62(4). 341-349. doi:10.1177/001789690306200406
Marić, B., & Radoman, M. (2001). Pobune u zatvorima Srbije. Beograd: Institut za kriminološka i sociološka istraživanja, Udruženje pravnika Jugoslavije.
Milosavljević, M. (2003). Devijacije i društvo. Beograd: Izdavačka kuća Draganić.
Nikolić-Ristanović, V. (2000). Od žrtve do zatvorenice: nasilje u porodici i kriminalitet žena. Beograd: Viktimološko društvo Srbije i Institut za kriminološka i sociološka istraživanja.
Philips, L. L., Allen, R. S., Salekin, K. L., & Cavanaugh, R. K. (2009). Care Alternatives in Prison Systems: Factors Influencing End-of-Life Treatment Selection. Criminal Justice and Behavior, 36(6), 620-634. doi:10.1177/0093854809334442
Pravilnik o merama za održavanje reda i bezbednosti u zavodima za izvršenje zavodskih sankcija, Službeni glasnik RS, (2006). 105.
Ricciardelli, R. (2014). Coping Strategies: Investigating How Male Prisoners Manage the Threat of Victimization in Federal Prisons. The Prison Journal, 94(4), 411-434. doi:10.1177/0032885514548001
Sattar, G., & Killias, M. (2005). The Death of Offenders in Switzerland. European Journal of Criminology, 2(3), 317-340. doi:10.1177/1477370805054100
Smith, P. N., Selwyn, C. N., Wolford-Clevenger, C., & Mandracchia, J. T. (2014). Psychopathic Personality Traits, Suicide Ideation, and Suicide Attempts in Male Prison Inmates. Criminal Justice and Behavior, 41(3), 364-379. doi:10.1177/0093854813506884
Stephan, J. J., & Karberg, J. C. (2003). Census of State and Federal correctional facilities, Bureau of Justice Statistics, NCJ 198272. Preuzeto sa http://www.bjs.gov/content/pub/pdf/csfcf00.pdf
Stevanović, Z. (2014). Nasilje u zatvoru - od nasilnika do žrtve. Pravna riječ - časopis za pravnu teoriju i praksu, 40, 147-154.
Strategija za smanjenje preopterećenosti smeštajnih kapaciteta u zavodima za izvršenje krivičnih sankcija u Republici Srbiji u periodu od 2010. do 2015. godine, Službeni glasnik RS, (2010). 53.
Suto, I., & Arnaut, G. L. Y. (2010). Suicide in Prison: A Qualitative Study. The Prison Journal, 90(3), 288-312. doi:10.1177/0032885510373499
Tasić, M., Budakov, B., Drašković, D., Đurendić-Brenesel, M., Oroš, A., Pilija, V., Simić, M., … & Zgonjanin, D. (2006) Sudska medicina. Novi Sad: Zmaj.
Tatarelli, R., Mancinelli, I., Taggi, F., & Polidori, G. (1999). Suicide in Italian Prisons in 1996 and 1997: A Descriptive Epidemiological Study. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 43(4), 438-447. doi:10.1177/0306624X99434003
Tuckman, J. (2009). At least 20 dead in Mexican prison riot. The Guardian. Preuzeto sa http://www.theguardian.com/world/2009/mar/05/ciudad-juarez-mexico-prison-riot-deaths
Ustav Republike Srbije. Službeni glasnik RS, (2006). 98.
Way, B. B., Miraglia, R., Sawyer, D. A., Beer, R., & Eddy, J. (2005). Factors related to suicide in New York state prisons. International Journal of Law and Psychiatry, 28(3), 207-221. doi:10.1016/j.ijlp.2004.09.003
White, T. W., Schimmel, D. J., & Frickey, R. (2002). A Comprehensive Analysis of Suicide in Federal Prisons: A Fifteen-Year Review. Journal of Correctional Health Care, 9(3), 321-343. doi:10.1177/107834580200900308
World Health Organization (2002). World Report on Violence and Health-Summary. Preuzeto sa http://www.who.int/violence_injury_prevention/violence/world_report/en/summary_en.pdf
World Health Organization (2015). Definition of an older or erderly person, Proposed Working Definition of an Older person in Africa for the MSD Project. Preuzeto sa http://www.who.int/healthinfo/survey/ageingdefnolder/en
Zhang, J., Liang, B., Zhou, Y., & Brame, W. (2010). Prison Inmates' Suicidal Ideation in China: A Study of Gender Differences and Their Impact. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 54(6), 959-983. doi:10.1177/0306624X09348200