NAPOREDNI ODNOSI U REČENICI I SINTAKSIČKA SLOŽENOST TEKSTOVA UČENIKA MLAĐEG ŠKOLSKOG UZRASTA

Maja Ivanović

doi:10.5937/specedreh15-12079

Maja Ivanović Univerzitet u Beogradu - Fakultet za specijalnu edukaciju I rehabilitaciju

DOI: https://doi.org/10.5937/specedreh15-12079

Sažetak

Razvoju sposobnosti za produkciju pisanih tekstova posvećuje se značajna pažnja, međutim, mnoge faze ovog procesa još uvek nisu dovoljno rasvetljene. Razvoj ove sposobnosti uglavnom je proučavan sa aspekta sintaksičke zrelosti koja se konkretizuje upotrebom složenih sintaksičkih konstrukcija, u prvom redu upotrebom zavisnih klauza i njihovim uključivanjem u strukturu upravne rečenice. S druge strane, produkcija klauza u naporednom odnosu po automatizmu se tumači kao pokazatelj nižeg nivoa sintaksičkog razvoja. Pošto razumevanje naporednih odnosa, ipak, zahteva različite nivoe kognitivnog razvoja, cilj rada je da se, analizom različitih tipova naporednog odnosa među klauzama koji se javljaju u tekstovima učenika mlađeg školskog uzrasta, ukaže da postojanje pojedinih odnosa koordinacije može da implicira viši nivo sintaksičke sposobnosti deteta.

Korpus za analizu sačinjen je od 543 teksta različitih žanrova, koje su produkovali učenici od I do IV razreda jedne beogradske osnovne škole. Izdvojene su i na odgovarajući način kodirane konstrukcije u kojima se javljaju naporedni odnosi. Analiza je obuhvatila dva nivoa: broj nezavisnih klauza i tip naporednog odnosa među datim konstrukcijama. Podaci do kojih se došlo prikazani su korišćenjem deskriptivne statistike (AS, SD, Min, Max), a urađena je i jednofaktorska analiza varijanse.

Kako su na svakom uzrastu najviše produkovana obeležja sastavnog i suprotnog odnosa, rastavnog (alternativnog) i isključnog sporadično, a kako u čitavom korpusu nema nijednog primera upotrebe naporednih odnosa zaključnog tipa, može se reći da, uprkos tome što se smatraju relativno „lakim“ za produkovanje, pojedini tipovi naporednog odnosa zahtevaju viši nivo jezičke sposobnosti, tj. da tekstovi u kojima se javljaju imaju viši nivo sintaksičke složenosti.

Ključne reči: nezavisnosložene rečenice, naporedni odnosi, kasniji jezički razvoj, pisani jezički izraz, mlađi osnovnoškolski uzrast

Reference

Bereiter, C., & Scardamalia, M. (1987). The psychology of written composition. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.

Berman, R., & Katzenberger, I. (2004). Form and function in introducing narrative and expository texts: A developmental perspective. Discourse Processes, 38(1), 57-94.

Bloodgood, J.W. (1999). What’s in a name? children’s name writing and literacy acquisition. Reading Research Quarterly, 34(3), 342-367.

Cameron, C. A., Edmunds, G., Wigmore, B., Hunt, A. K., & Linton, M. J. (1997). Children’s revision of textual flaws. International Journal of Behavioral Development, 20(4), 667-680.

Diessel, H. (2004). The Acquisition of Complex Sentences. Cambridge Studies in Linguistics 105, Cambridge: University Press, Cambridge.

Faigley, L. (1980). Names in search of a concept: maturity, fluency, complexity, and growth in written syntax. College Composition and Communication, 31(3), 291-300.

Hunt, K. W. (1965). Grammatical structures written and three grade levels (Research Report No.3). Champaign, IL: National Council of Teachers of English.

Hunt, K. W. (1970). Maturity in school children and adults. Monographs of the Society for Research in Child Development, 35(1), 1-67.

Ivanović, M. (2014). Sintaksičke konstrukcije u pisanom diskursu dece uzrasta od sedam do deset godina (rukopis neobjavljene doktorske disertacije). Beograd: Filološki fakultet.

Ivanović, M. (2016). Sintaksička svojstva pisanog diskursa učenika mlađeg osnovnoškolskog uzrasta – longitudinalni pristup. Zbornik Instituta za pedagoška istraživanja, 48(1), 87-105.

Kašić, Z. (2000). Segmentna i suprasegmentna organizovanost govora u S. Golubović, Z. Kašić Segmentna i suprasegmentna organizovanost govora i poremećaji fluentnosti. Beograd: Društvo defektologa Jugoslavije.

Myhill, D. (2008).Towards a linguistic model of sentence development in writing, Language and Education, 22(5), 271-288.

Nippold, M. A. (2007). Later language development: School-age children, adolescents, and young adults. Austin, Texas: Pro-ed.

Nippold, M. A., Mansfield, T. C., Billow, J. L., & Tomblin, J. B. (2009). Syntactic development in adolescents with a history of language impairments: A Follow-Up investigation. American Journal of Speech-Language Pathology, 18, 241-251.

Owens, R. E. Jr. (2012). Language development: An Introduction (8th edition). New Jersey: Pearson Education.

Phillips, L. (1999). The role of storytelling in early literacy development. Retrieved from http://www.home.aone.net.au/stories/doc/childhd.htm.

Pijaže, Ž., & Inhelder, B. (1978). Intelektualni razvoj deteta. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.

Radenković, Lj. (1984). Smisaonost teksta kao stepen pismenosti, u S. Vasić i dr. (Ur.) Pitanja elementarne pismenosti (str. 157-161), Beograd: Institut za eksperimentalnu fonetiku i patologiju govora.

Silva, M. L., Sanchez Abchi, V. & Borzone, A. (2010). Subordinated clauses usage and assessment of syntactic maturity: A comparison of oral and written retellings in beginning writers. Journal of Writing Research, 2(1), 47-64.

Stanojčić, Ž., & Popović, Lj. (2000). Gramatika srpskoga jezika. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.