USLOVNO OTPUŠTANJE U PRAKSI OKRUŽNOG ZATVORA I NADLEŽNIH SUDOVA
Sažetak
Predmet istraživanja je praksa uslovnog otpuštanja osuđenih iz okružnog zatvora. Razmatrani su faktori rizika recidivizma, koje zatvor i nadležni sudovi uzimaju u obzir prilikom predlaganja i dodele uslovnog otpusta. Na osnovu Direktive Ministarstva pravde i državne uprave (2013), u penalnu praksu Republike Srbije uveden je instrument za procenu rizika recidivizma, zasnovan na instrumentu Sistem za procenu osuđenih (Offender Assesment System – OASys). U praksi okružnih zatvora, za procenu recidivizma, koriste se dva instrumenta: Upitnik za procenu rizika za osuđene na kaznu zatvora do tri godine (Upitnik) i Upitnik za procenu rizika, kapaciteta i potreba osuđenog. Uvođenjem ovih instrumenata trebalo je prevazići korišćenje uopštenih uputstava prilikom procene rizika recidivizma i predlaganja uslovnog otpusta. Primena uopštenih uputstava dovodila je do voluntarizma i arbitrarnosti. Istraživanje je vršeno na uzorku od 68 dosijea osuđenih, koji su se nalazili na izvršenju kazne u Okružnom zatvoru Užice (Zatvor). Svi osuđeni su procenjivani Upitnikom. Osuđeni su od januara do juna 2016. godine podnosili molbe za dodelu uslovnog otpusta, na osnovu kojih su nadležni sudovi donosili odluke. Rezultati istraživanja ukazuju da nadležni sudovi češće dodeljuju uslovni otpust, nego što ga Zatvor proporučuje. Neusaglašenost predloga Zatvora i odluka nedležnih sudova uočena je u 19,2% slučajeva.
Ključne reči: zatvor, sud, uslovni otpust, rizik recidivizma
Reference
Andrews, D. A., & Bonta, J. (2006). The psychology of criminal conduct, 4th ed.. Newark, NJ: LexisNexis/Matthew Bender.
Austin, J.F. (2004). The Proper and Improper Use of Risk Assessment in Corrections. Federal Sentencing Reporter, 16(3), 194-199. doi: 10.1525/fsr.2004.16.3.194.
Barbaree, H., Seto, M., Langton, C. & Peacock, E. (2001). Evaluating the Predictive Accuracy of Six Risk Assessment Instruments for Adult Sex Offenders. Criminal Justice and Behavior, 28(4), 490-521. doi: 10.1177/009385480102800406.
Baird, S., Heinz, R. C., & Bemus, B. J. (1979). The Wisconsin case classification/staff deployment project: Two year follow-up report. Madison, Wisconsin: Wisconsin Division of Correction.
Crawford, A. (2007). What impacts on quality assessment using OASys?. Probation Journal–The Journal of Community and Criminal Justice, 54(2), 157-169. doi: 10.1177/0264550507077235.
Ilić, Z. & Jovanić, G. (2011). Zatvor i/ili sloboda pod nadzorom – stanje i perspektive tretmana osuđenih lica u Srbiji. Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Ilijić, Lj. (2016). Uticaj obrazovanja i profesionalnog osposobljavanja na redukciju recidivizma kod osuđenih lica. Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Johnston, N. (2009). Evolving Function: Early Use of Imprisonment as Punishment. The Prison Journal, 89(1), 10-34. doi:10.1177/0032885508329761.
Jovanić, G. (2007). Negativne posledice izvršenja kazne zatvora. Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Jovanić, G., & Ilić, Z. (2009). Uslovno otpuštanje osuđenih lica. U D. Radovanović (Ur.), Istraživanja u specijalnoj pedagogiji. (str. 349-364). Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Jovanić, G. (2010). Krivično-pravni i penološki recidivizam osuđenih lica, Specijalana edukacija i rehabilitacija, 9(2), 271-281.
Jovanić, G. (2012). Standardizacija postupka uslovnog otpusta kao mera zaštite od recidiva. Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Jovanić, G. (2012). Uslovni otpust kao pravni institut i kao faza u izvršenju kazne zatvora. U: Naučni skup sa međunarodnim učešćem „Pravne norme u vremenu i prostoru“. Zbornik radova. Sveska I. Kosovska Mitrovica:Univerzitet u Prištini sa privremenim sedištem u Kosovskoj Mitrovici – Pravni fakultet.447-469. 21. jun.
Jovanović, S. (2003). Uslovni otpust u jugoslovenskom krivičnom pravu. Beograd: Univerzitet u Beogradu – Pravni fakultet.
Konstantinović-Vilić, S., Nikolić-Ristanović, V., & Kostić, M. (2009). Kriminologija. Niš: Pelikan print.
Krivični zakonik Republike Srbije. Službeni glasnik RS, (2005). 85/2005, 88/2005 - ispr., 107/2005 - ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013 i 108/2014.
Lancaster, E. & Lumb, J. (2006). The Assessment of Risk in the National Probation Service of England and Wales. Journal of Social Work, 6(3), 275-291. doi: 10.1177/1468017306071176.
Link, A. J., & Williams, D. J. (2015). Leisure Functioning and Offender Rehabilitation: A Correlational Exploration Into Factors Affecting Successful Reentry. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, doi: 10.1177/0306624X15600695.
Lowenkamp, C. T., & Latessa, E. J. (2005). Increasing the effectiveness of correctional programming through the risk principle: Identifying offenders for residential placement. Criminology & Public Policy, 4(2), 263-290. doi: 10.1111/j.1745-9133.2005.00021.x
Makarios, M., Steiner, B., & Travis, L.F. (2010). Examining the predictors of recidivism among men and women released from prison in Ohio. Criminal Justice and Behavior, 37(12), 1377-1391. doi: 10.1177/0093854810382876.
Millie, A., & Erol, R. (2006). Rehabilitation and resettlement: A study of prolific offender case management in Birmingham, United Kingdom. International journal of offender therapy and comparative criminology, 50(6), 691-710. doi: 10.1177/0306624X06287193.
Milutinović, M. (1988). Kriminologija. Beograd: Savremena administracija.
Ministarstvo pravde i državne uprave, Uprava za izvršenje krivičnih sankcija (2013). Direktiva o načinu rada službenika tretmana u Zavodima, procedurama u radu i izgledu i sadržaju dokumenata tokom utvrđivanja, sprovođenja i izmene programa postupanja sa licima osuđenim za krivična dela i prekršaj i načinu primene Pravilnika o tretmanu, razvrstavanju i naknadnom razvrstavanju osuđenih lica. (Br. 110-00-1/13-03). Preuzeto sa www.uiks.gov.ra/images/Direktiva_24.02.2013.pdf
Pavlović, M. (2007). Slabost krivične presude u Srbiji krajem XIX i početkom XX veka, Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, 55(2), 86-97.
Petrović, V. & Jovanić, G. (2017). Primena standardizovanog instrumenta procene rizika recidivizma kod predlaganja i dodele uslovnog otpusta, Zbornik rezimea, Stručno-naučna konferencija sa međunarodnim učešćem „Dani defektologa Srbije”, Novi Sad, 09-12. februar 2017. godine, (152).
Public Safetly Parformance Project (2011). Risk/Needs Assessment 101: Science Reveals new Tools to Menage Offenders. Pew-Center on the States. Preuzeto sa pewtrusts.org/media/legacy/uploadedfiles/pcs_assets/2011/PewRiskassessmentbrief.pdf
Pravilnik o tretmanu, programu postupanja, razvrstavanju i naknadnom razvrstavanju osuđenih lica. Službeni glasnik RS, (2015). 66.
Šuković, M. (1971). Uslovni otpust. Beograd: Institut za kriminološka i kriminalistička istraživanja.
Zakonik o krivičnom postupku. Službeni glasnik RS. (2014). 72/2011, 101/2011, 121/2012, 32/2013, 45/2013 и 55/2014.
Žunić-Pavlović, V. (2004). Evaluacija u resocijalizaciji. Beograd: Partenon.
Žunić-Pavlović, V., & Kovačević, R. (2011). Penološka rehabilitacija: zakonski, teorijski i praktični aspekti. Tuzla: OFF-SET.