SOCIJALNA DISTANCA VEĆINSKE POPULACIJE PREMA SLEPIM OSOBAMA PRE TRI DECENIJE I DANAS
Sažetak
Socijalna distanca se operacionalizuje kao spremnost ispitanika da prihvati ili odbaci određene socijalne odnose sa pripadnicima ciljne grupe. Poređenje raspoloživih empirijskih nalaza o socijalnoj distanci prema slepim osobama u nekoliko vremenskih trenutaka nije dovelo do jednoznačnih zaključaka. Stoga smo u potpunosti ponovili jedno istraživanje iz 1983. godine. Cilj istraživanja je utvrđivanje promena u stepenu spremnosti većinske populacije da prihvati neke socijalne relacije sa slepim osobama. Realizovan je na osnovu poređenja ranga/redosleda pitanja iz istraživanja sprovedenih 1983. i 2016. godine i razlika u socijalnoj distanci prema slepim osobama za skalu u celini i za svaki od ajtema u ova dva istraživanja. U oba istraživanja je primenjena ista modifikovana Bogardusova skala na kvotnom uzorku odraslih osoba. Rezultati pokazuju da su u vrhu skale i dalje najprisniji socijalni odnosi (brak i intimni odnosi). Nekolicina ajtema je bitno promenila rang u skali (pretpostavljeni na poslu, deljenje hotelske sobe, ubijanje sleporođene dece). Vrednosti Hi-kvadrat testa podudaranja pokazuju da postoje značajne razlike za skalu u celini i relacije: deljenje hotelske sobe (značajno povećana distanca), brak deteta, obrazovanje i vaspitanje deteta, pomoć na ulici, odbornik u opštini, pretpostavljeni na poslu, život u specijalnim ustanovama (značajno smanjena distanca). Kvalitativna analiza je pokazala da je motivaciona osnova za prihvatanje i odbacivanje socijalnih odnosa sa slepim osobama danas manje iracionalna nego pre tri decenije. Iako se manja socijalna distanca u novijoj studiji delom može pripisati nižem stepenu agresivnosti ispitanika u poređenju sa onima iz prethodne studije, činjenica da su obrazloženja odgovora danas daleko racionalnija nego pre tri decenije pokazuje da je zaista došlo do pozitivnih promena.
Ključne reči: slepe osobe, većinska populacija, socijalni odnosi, socijalna distanca, motivaciona osnova
Reference
Bogardus, E. S. (1925). Measuring social distances. Journal of applied sociology, 9, 299-308.
Bogardus, E. S. (1951). Measuring changes in ethnic reactions. American sociological review, 16(1), 48-51.
Devine, M. A. & Lashua, B. (2002). Constructing acceptance in inclusive contexts: The role of individual with disabilities. Therapeutic recreation journal, 36(1), 65-83.
Dimoski, S. (2011). Stavovi prema osobama oštećenog sluha i faktori koji ih određuju. Beograd: Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Dunđerović, R. (2005). Socijalna distanca i pristupi njenom istraživanju. U D. Krneta (ur.), U susret integracijama. Istočno Sarajevo: Filozofski fakultet.
Dunđerović, R. & Bakić, I. (1990). Stavovi građana BiH o međunacionalnim odnosima. Sveske, 28-29.
Grbović, A., Jablan, B. & Stanimirović, D. (2016). Prihvaćenost srednjoškolaca sa oštećenjem vida od strane vršnjaka – razlike u samoproceni učenika i učenica. U A. Jugović, M. Japundža-Milisavljević i A. Grbović (ur.), Socijalna inkluzija dece sa razvojnim smetnjama i problemima u ponašanju (str. 257-264). Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Haneš, O. (2012). Sociodemografske karakteristike, socijalne distance i stereotipi kod studenata u Banjaluci. Primenjena psihologija, 6(1), 59-79.
Havelka, N., Kuzmanović, B. & Popadić, D. (2004). Metode i tehnike socijalnopsiholoških istraživanja. Beograd: Centar za primenjenu psihologiju Društva psihologa Srbije.
Henri, P. (1966). Slepi i društvo. Beograd: Tiflološki muzej Saveza slijepih Jugoslavije.
Injac, B. (2003). Istraživanje stavova i socijalne distance prema osobama sa invaliditetom kod stanovnika Novog Sada. Novi Sad: Centar “Živeti uspravno”.
Kaljača, S. & Dučić, B. (2011). Socijalna distanca prema osobama s intelektualnom ometenošću. Specijalna edukacija i rehabilitacija, 10(1), 93-105.
Krneta, Lj. (2009). Percepcije potreba darovitih kao društvene elite. U G. Gojkov (ur.), Zbornik 15: Daroviti i društvena elita (str. 298-306). Vršac: Visoka škola strukovnih studija za obrazovanje vaspitača “Mihailo Palov”.
Kuzmanović, B. (1994). Socijalna distanca prema pojedinim nacijama (etnička distanca). U: M. Lazić (ur.), Razaranje društva: jugoslovensko društvo u krizi 90-ih (str. 225-241). Beograd: Filip Višnjić.
Mihić, V. & Mihić, I. (2003). Poznajem, prihvatam, poštujem: Istraživanje etničke distance kod dece i njihovih roditelja. Psihologija, 36(2), 167-182.
Milanović, M. (2010). Vaspitni stilovi roditelja i socijalna distanca studenata prema slepim osobama. Diplomski rad, Univerzitet u Nišu, Filozofski fakultet – departman za psihologiju.
Milanović, M. (2016). Vaspitni stil majke i socijalna distanca studenata prema slepim osobama. U I. Milačić Vidojević (ur.), Osobe pod rizikom od društvene isključenosti: stavovi, diskriminacija, adaptivno ponašanje (str. 43-60). Beograd: Univerzitet u Beogradu, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Milosavljević, B. (2005). Socijalna psihologija ljudskih grupa. Banja Luka: Narodna i univerzitetska biblioteka Republike Srpske.
Milošević, L. (2004). Srbi o drugima (društvena udaljenost Srba od pripadnika drugih naroda, nacionalnih manjina i etničkih grupa u jugoistočnoj Srbiji). Preuzeto sa http://www.komunikacija.org.rs/komunikacija/knjige/index_html/knjiga15/09MilosevicL.pdf.
Nišević, S., Brkić, N. & Golubović, Š. (2011). Socijalna distanca i stavovi studenata prema osobama sa invaliditetom. Pedagogija, 66(1), 126-133.
Oullette-Kuntz, H., Burge, P., Brown, H. K. & Arsenault, E. (2010). Public attitudes towards individuals with intellectual disabilities as measured by the concept of social distance. Journal of applied research in intellectual disabilities, 23(2), 132-142.
Park, R. E. (1924). The concept of social distance as applied of the study of racial attitudes and racial relations. Journal of applied sociology, 8, 339-344.
Parrillo, V. R. & Donoghue, C. (2013). The national social distance study: Ten years later. Sociological forum, 28(3), 597-615. Doi: 10.1111/socf.12039
Rot, N. (2010). Osnovi socijalne psihologije. Beograd: Zavod za udžbenike Beograd.
Šlezak, H. & Šakaja, L. (2012). Prostorni aspekti socijalne distance prema Romima. Hrvatski geografski glasnik, 74(1), 91-109.
Stanimirović, D. (1983). Stavovi ljudi sa vidom prema slepima. Diplomski rad, Filozofski fakultet u Beogradu.
Stanimirović, D. (1986). Stavovi ljudi sa vidom prema slepima. Psihologija, 3-4, 104-120.
Stanimirović, D. (2016). Adolescenti sa oštećenjem vida u susretu sa razvojnim i dodatnim izazovima. Beograd: Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.
Stanimirović, D., Jablan, B. & Sretenović, I. (2014). Persons with disabilities perceptions of their inclusion into social environment. U M. Kulić & D. Ilić Stošović (ur.), Education and rehabilitation of adult persons with disabilities (str. 275-288). Beograd: Planeta print.
Trebješanin, Ž. (2004). Rečnik psihologije. Beograd: Stubovi kulture.
Vidanović, I. (2006). Rečnik socijalnog rada. Beograd: Udruženje stručnih radnika socijalne zaštite Srbije i Društvo socijalnih radnika Srbije.
Vujačić, M. (2006). Problemi i perspektive dece sa posebnim potrebama. Zbornik instituta za pedagoška istraživanja, 38(1), 190-204.