Senzorno procesiranje dece s poremećajem iz spektra autizma i tipičnog razvoja u odnosu na pol i uzrast

  • Ana Roknić Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Beograd, Srbija
  • Sanja Vuković Centar za edukaciju i ranu intervenciju, Beograd, Srbija
Ključne reči: poremećaj iz spektra autizma, senzorno procesiranje, hipo/hipersenzibilnost, tipična populacija, Dečiji senzorni profil 2

Sažetak


Uvod: Senzornim procesiranjem organizuju se čulni podražaji registrovani u našem telu ili okolini. Dosadašnja istraživanja su pokazala da su teškoće senzorne obrade učestalije kod osoba sa poremećajem iz spektra autizma nego kod osoba tipične populacije. Cilj: Cilj ovog rada je utvrditi obrasce senzornog procesiranja kod ispitanika tipične populacije i ispitanika s poremećajem iz spektra autizma, kao i polne i uzrasne razlike u senzornim profilima kod navedenih grupa ispitanika. Metode: Primenom mernog instrumenta Dečiji senzorni profil 2 ispitivane su karakteristike senzornog procesiranja kod 120 ispitanika oba pola, 60 ispitanika s poremećajem iz spektra autizma i 60 ispitanika tipičnog razvoja uzrasta od tri godine do 13 godina i 11 meseci. Rezultati: Dobijeni rezultati pokazuju da postoje razlike između dve grupe ispitanika i da se te razlike javljaju kod svih devet supskala instrumenta. Utvrđeno je da ispitanici sa poremećajem iz spektra autizma imaju više poteškoća prilikom obrade senzornih informacija u odnosu na ispitanike tipične populacije, i to pogotovo u domenu taktilne percepcije. Rezultati takođe pokazuju da se s godinama obim teškoća u okviru senzorne obrade informacija kod obe grupe ispitanika smanjuje. U odnosu na pol ispitanika dobijene razlike bile su značajne u domenu sumarnog skora instrumenta u korist dečaka, ali to nije uočeno pri merenjima na svim supskalama. Zaključak: U skladu sa navedenim nalazima, pri kreiranju individualnog obrazovnog plana neophodno je uzeti u obzir sve specifičnosti senzorne obrade dece sa poremećajem iz spektra autizma.

Reference

American Psychiatric Association (APA). (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Association. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596

American Psychiatric Association (APA). (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). American Psychiatric Association.

Balasco, L., Provenzano, G., & Bozzi, Y. (2020). Sensory abnormalities in autism spectrum disorders: A focus on the tactile domain, from genetic mouse models to the clinic. Frontiers in Psychiatry, 10, Article 1016. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.01016

Baranek, G. T., David, F. J., Poe, M. D., Stone, W. L., & Watson, L. R. (2006). Sensory Experiences Questionnaire: Discriminating sensory features in young children with autism, developmental delays, and typical development. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(6), 591-601. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2005.01546.x

Baranek, G. T., Carlson, M., Sideris, J., Kirby, A. V., Watson, L. R., Williams, K. L., & Bulluck, J. (2019). Longitudinal assessment of stability of sensory features in children with autism spectrum disorder or other developmental disabilities. Autism Research, 12(1), 100-111. https://doi.org/10.1002/aur.2008

Behrmann, M., Thomas, C., & Humphreys, K. (2006). Seeing it differently: Visual processing in autism. Trends in Cognitive Sciences, 10(6), 258-264. https://doi.org/10.1016/j.tics.2006.05.001

Bennetto, L., Kuschner, E. S., & Hyman, S. L. (2007). Olfaction and taste processing in autism. Biological Psychiatry, 62(9), 1015-1021. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2007.04.019

Ben-Sasson, A., Gal, E., Fluss, R., Katz-Zetler, N., & Cermak, S. A. (2019). Update of a meta-analysis of sensory symptoms in ASD: A new decade of research. Journal of Autism and Developmental Disorders, 49(12), 4974-4996. https://doi.org/10.1007/s10803-019-04180-0

Blakemore, S-J., Tavassoli, T., Calò, S., Thomas, R. M., Catmur, C., Frith, U., & Haggard, P. (2006). Tactile sensitivity in Asperger syndrome. Brain and Cognition, 61(1), 5-13. https://doi.org/10.1016/j.bandc.2005.12.013

Blissett, J., & Fogel, A. (2013). Intrinsic and extrinsic influences on children’s acceptance of new foods. Physiology & Behavior, 121, 89-95. https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2013.02.013

Cascio, C., McGlone, F., Folger, S., Tannan, V., Baranek, G., Pelphrey, K. A., & Essick, G. (2008). Tactile perception in adults with autism: A multidimensional psychophysical study. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38, 127-137. https://doi.org/10.1007/s10803-007-0370-8

Dellapiazza, F., Michelon, C., Picot, M-C., & Baghdadli, A. (2021). A longitudinal exploratory study of changes in sensory processing in children with ASD from the ELENA cohort. European Child & Adolescent Psychiatry. Advance online publication. https://doi.org/10.1007/s00787-021-01746-1

Dwyer, P., Saron, C. D., & Rivera, S. M. (2020). Identification of longitudinal sensory subtypes in typical development and autism spectrum development using growth mixture modelling. Research in Autism Spectrum Disorders, 78, Article 101645. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2020.101645

Dunn, W. (2014). Child Sensory Profile – 2: User’s Manual. Pearson.

Dunn, W., & Westman, K. (1997). The sensory profile: The performance of a national sample of children without disabilities. American Journal of Occupational Therapy, 51(1), 25-34. https://doi.org/10.5014/ajot.51.1.25

Đorđević, M., Glumbić, N., i Langher, V. (2019). Neki aspekti senzorne disfunkcije kod mladih osoba sa poremećajem iz spektra autizma. Specijalna edukacija i rehabilitacija, 18(1), 43-61. https://doi.org/10.5937/specedreh18-19843

Đurić-Zdravković, A. (2020). Pedagogija osoba s poremećajem intelektualnog razvoja. Univerzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju.

Đurić-Zdravković, A., Japundža-Milisavljević, M., & Gagić, S. (2016). Sensory processing in children with developmental disabilities. In S. Nikolić, R. Nikić, & V. Ilanković (Eds.), Early Intervention in Special Education and Rehabilitation (pp. 209-222). University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation.

Elwin, M., Ek, L., Kjellin, L., & Schröder, A. (2013). Too much or too little: Hyper-and hypo-reactivity in high-functioning autism spectrum conditions. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 38(3), 232-241. https://doi.org/10.3109/13668250.2013.815694

Engel-Yeger, B., Hardal-Nasser, R., & Gal, E. (2011). Sensory processing dysfunctions as expressed among children with different severities of intellectual developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 32(5), 1770-1775. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2011.03.005

Engel-Yeger, B., Hardal-Nasser, R., & Gal, E. (2015). The relationship between sensory processing disorders and eating problems among children with intellectual developmental deficits. British Journal of Occupational Therapy, 79(1), 17-25. https://doi.org/10.1177/0308022615586418

Foss-Feig, J. H., Heacock, J. L., & Cascio, C. J. (2012). Tactile responsiveness patterns and their association with core features in autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 6(1), 337-344. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2011.06.007

Grandin, T. (1996). Thinking in pictures: And other reports from my life with autism. Vintage Book.

Ismael, N. T. (2010). The differences between boys’ and girls’ activity levels during play, and the relationship between these differences and their sensory processing patterns [Master Thesis, University of Kansas]. KU ScholarWorks. http://hdl.handle.net/1808/6378

Kern, J. K., Trivedi, M. H., Garver, C. R., Grannemann, B. D., Andrews, A. A., Savla, J. S., Johnson, D. G., Mehta, J. A., & Schroeder, J. L. (2006). The pattern of sensory processing abnormalities in autism. Autism, 10(5), 480-494. https://doi.org/10.1177%2F1362361306066564

Kilroy, E., Aziz-Zadeh, L., & Cermak, S. (2019). Ayres theories of autism and sensory integration revisited: What contemporary neuroscience has to say. Brain Sciences, 9(3), Article 68. https://doi.org/10.3390/brainsci9030068

Kovarski, K., Caetta, F., Mermillod, M., Peyrin, C., Perez, C., Granjon, L., Delorme, R., Cartigny, A., Zalla, T., & Chokron, S. (2020). Emotional face recognition in autism and in cerebral visual impairments: In search for specificity. Journal of Neuropsychology, 15(2), 235-252. https://doi.org/10.1111/jnp.12221

Kushki, A., Chau, T., & Anagnostou, E. (2011). Handwriting difficulties in children with autism spectrum disorders: A scoping review. Journal of Autism and Developmental Disorders, 41(12), 1706-1716. https://doi.org/10.1007/s10803-011-1206-0

Leekam, S. R., Nieto, C., Libby, S. J., & Wing, L., & Gould, J. (2006). Describing the sensory abnormalities of children and adults with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37(5), 894-910. https://doi.org/10.1007/s10803-006-0218-7

Lyons-Warren, A. M., & Wan, Y-W. (2021). Cluster analysis of Short Sensory Profile data reveals sensory-based subgroups in autism spectrum disorder. Molecular Autism. Advance online publication. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-248609/v1

Marco, E. J., Hinkley, L. B. N., Hill, S. S., & Nagarajan, S. S. (2011). Sensory processing in autism: A review of neurophysiologic findings. Pediatric Research, 69, 48-54. https://doi.org/10.1203/PDR.0b013e3182130c54

McCormick, C., Hepburn, S., Young, G. S., & Rogers, S. J. (2016). Sensory symptoms in children with autism spectrum disorder, other developmental disorders and typical development: A longitudinal study. Autism, 20(5), 572-579. https://doi.org/10.1177/1362361315599755

Nenadović, V. R. (2020). Senzorno procesiranje i deficiti pažnje кod dece sa autističкim speкtrom poremećaja [doktorska disertacija, Univerzitet u Beogradu]. NaRDuS. https://nardus.mpn.gov.rs/handle/123456789/18165?locale-attribute=sr_RS

Novaković, N., i Pejović-Milovančević, M. (2019). Specifičnosti senzornog procesuiranja kod osoba sa poremećajem iz spektra autizma. Engrami, 41(1), 32-45. https://doi.org/10.5937/engrami1901032N

Osório, J. M. A., Rodríguez-Herreros, B., Richetin, S., Junod, V., Romascano, D., Pittet, V., Chabane, N., Gygax, M. J., & Maillard, A. M. (2021). Sex differences in sensory processing in children with autism spectrum disorder. Autism Research. Advance online publication. https://doi.org/10.1002/aur.2580

Robertson, C. E., & Baron-Cohen, S. (2017). Sensory perception in autism. Nature Reviews Neuroscience, 18(11), 671-684. https://doi.org/10.1038/nrn.2017.112

Sakarneh, M. A., Sabayleh, O. A., & Alramamneh, A. L. K. (2019). The sensory characteristics of children with autism spectrum disorder: Teachers’ observation. International Journal of Early Childhood Special Education, 11(2), 105-115. https://doi.org/10.20489/intjecse.670459

Taylor, E., Holt, R., Tavassoli, T., Ashwin, C., & Baron-Cohen, S. (2020). Revised scored Sensory Perception Quotient reveals sensory hypersensitivity in women with autism. Molecular Autism, 11(1), Article 18. https://doi.org/10.1186/s13229-019-0289-x

Tomcheck, S. D., & Dunn, W. (2007). Sensory processing in children with and without autism: A comparative study using the Short Sensory Profile. American Journal of Occupational Therapy, 61(2), 190-200. https://doi.org/10.5014/ajot.61.2.190

Tommerdahl, M., Tannan, V., Cascio, C. J., Baranek, G. T., & Whitsel, B. L. (2007). Vibrotactile adaptation fails to enhance spatial localization in adults with autism. Brain Research, 1154, 116-123. https://doi.org/10.1016/j.brainres.2007.04.032

Wuang, Y-P., & Su, C-Y. (2011). Correlations of sensory processing and visual organization ability with participation in school-aged children with Down syndrome. Research in Developmental Disabilities, 32(6), 2398-2407. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2011.07.020

Zulkifli, F. N. A., & Rahman, P. A. (2021). Relationships between sensory processing disorders with feeding behavior problems among children with autism spectrum disorder. Malaysian Journal of Medicine and Health Sciences, 17(Suppl. 3), 230-236.

Objavljeno
2021/10/27
Rubrika
Originalni naučni članak