VITAMIN D U SVIM DOBIMA ŽIVOTA
Sažetak
Vitamin D je sekosteroidni hormon sa pleotropnim funkcijama i presudan za pravilan razvoj i zdravlje kroz ceo životni vek. Nedostatak vitamina D ima razmere epidemije širom sveta i ometa važne metaboličke procese. Procene u različitim populacijama različitog etničkog porekla i starosti su od 50% do 100 % u pojedinim grupama. Glavni izvor vitamina D kod ljudi je sinteza u koži pod dejstvom ultraljubičastog B zračenja na 7- dehidrocholesterol. To je vitamin D3 ili holekalciferol. Manje od 20% se dobija iz hrane. Aktivni oblik, 1,25-dihidroksi- vitamin D (kalcitriol) se sintetiše u bubrezima. Sintetički kapaciteta opada sa starenjem. Glavna funkcija vitamina D je homeostaza kalcijuma, zdravlje muskuloskeletnog sistema, urođeni imunitet, integritet arterija, endokrine funkcije, antiinflamatorno dejstvo i različiti lokalni procesi (autokrine i epikrine funkcije) u više od 30 tkiva gde postoje receptori. Vitamin D je takođe važan za kognitivne funkcije, uglavnom egzekutivne u frontalnom režnju. Normalni nivoi vitamina D su iznad 75 nmol/L. Nedostatak vitamina D je uglavnom uzrokovan nedostatkom sunčeve svetlosti, ali i nekih individualnih karakteristika bolesnika. Nedostatak tokom intrauterinog razvoja može da dovede do ranih i kasnih negativnih posledica na rast kostiju, imuni sistem i kogniciju. Ekstremni nedostatak vitamin D izaziva rahitis. Kod odraslih je nedostatak vitamina D faktor rizika za infektivne i autoimune bolest, karcinome (naročito dojke i debelog creva), multiplu sklerozu, padove, osteoporozu, prelome kostiju, kardiovakularna i cerebrovaskularna oboljenja, dijabetes melitus tip I i II, neplodnost, kognitivni pad i demencije. Oralna suplementacija sa normalizacijom nivoa vitamina u serumu može da dovede do smanjenja ovih rizika ali čak i ublažavanje nekih patoloških stanja. Preporučene doze iznose od 400 IU vitamina D kod odojčadi do 2000 IU u starijoj populaciji , ali bi trebalo da se rukovodi individualnim kliničkim okolnostima.
Key words: Vitamin D, kognicija, imunitet, ultravioletna B radijaciju
Reference
Annweiler, C., Beauchet, O. (2011). Vitamin D-mentia: randomized clinical trials should be the next step. Neuroepidemiology, 37, (3-4), 249-258.
Annweiler, C., Fantino, B., Parot-Schinkel, E., Thiery, S., Gautier, J., Beauchet, O. (2011). Alzheimer's disease--input of vitamin D with memantine assay (AD-IDEA trial): study protocol for a randomized controlled trial. Trials, 12, 230.
Annweiler, C., Montero-Odasso, M., Muir, S.W., Beauchet, O. (2012). Vitamin D and Brain Imaging in the Elderly: Should we Expect Some Lesions Specifically Related to Hypovitaminosis D? Open Neuroimag Journal, 6, 16-18.
Annweiler, C., Schott, A.M., Berrut, G., Chauvire, V., Le Gall, D., Inzitari, M., Beauchet, O. (2010). Vitamin D and ageing: neurological issues. Neuropsychobiology, 62, 139–150.
Apperly, F. L. (1941). The relation of solar radiation to cancer mortality in North America. Cancer Research, 1, 191–195.
Balion, C., Griffith, L. E., Strifler, L., Henderson, M., Patterson, C., Heckman, G., et al. (2012). Vitamin D, cognition, and dementia: a systematic review and meta-analysis. Neurology, 79(13), 1397-1405.
Barnard, K., Colón-Emeric, C. (2010). Extraskeletal effects of vitamin D in older adults: cardiovascular disease, mortality, mood, and cognition. American Journal of Geriatric Pharmacotherapy, 8(1), 4-33.
Bischoff-Ferrari, H.A., Dawson-Hughes, B., Staehelin, H.B., Orav, J.E., Stuck, A.E., Theiler, R., et al. (2009). Fall prevention with supplemental and active forms of vitamin D: A meta-analysis of randomised controlled trials. British Medical Journal, 339, b3692.
Bose, S., Breysse, P.N., McCormack, M. C., Hansel, N. N., Rusher, R. R., Matsui, E., et al. (2013). Outdoor exposure and vitamin D levels in urban children with asthma. Nutrition Journal, 12(1), 81. doi:10.1186/1475-2891-12-81.
Briones, T.L., Darwish, H. (2012). Vitamin D mitigates age-related cognitive decline through the modulation of pro-inflammatory state and decrease in amyloid burden. Journal of Neuroinflammation, 9, 244.
Butler, M. W., Burt, A., Edwards, T. L., Zuchner, S., Scott,
W. K., Martin, E. R., et al. (2011). Vitamin D receptor gene as a candidate gene for Parkinson disease. Annals of Human Genetics, 75(2), 201-210.
Clemens, T. L., Adams, J. S., Henderson S, L., Holick, M. F. (1982). Increased skin pigment reduces the capacity of skin to synthesise vitamin D3. Lancet, 319(8263), 74-76.
Eyles, D. W., Smith, S., Kinobe, R., Hewison, M., McGrath, J. J. (2005). Distribution of the vitamin D receptor and 1 alphahydroxylase in human brain. Journal of Chemical Neuroanatomy, 29, 21–30.
Gezen-Ak, D., Dursun, E., Bilgiç, B., Hanağasi, H., Ertan, T., Gürvi,t H., & et al. (2012). Vitamin D receptor gene haplotype is associated with late-onset Alzheimer's disease. Tohoku Journal of Experimenatl Medicine, 228(3), 189-196.
Gouveri, E., Papanas, N., Hatzitolios, A. I., Maltezos, E. (2012). Hypovitaminosis D and peripheral arterial disease: emerging link beyond cardiovascular risk factors. European Journal of Internal Medicine, 23(8), 674-681.
Holick, M.F. (2006). High prevalence of vitamin D inadequacy and implications for health. Mayo Clin Proc, 81(3), 353-373.
Holick, M. F., Chen, T. C. (2008). Vitamin D deficiency: a worldwide problem with health consequences. American Journal of Clinical Nutrition, 87(4), 1080S-1086S.
Islam, T., Gauderman, W. J., Cozen, W., Mack, T. M. (2007). Childhood sun exposure influences risk of multiple sclerosis in monozygotic twins. Neurology, 69, 381-388.
Itzhaky, D., Amital, D., Gorden, K., Bogomolni, A., Arnson, Y., Amital, H. (2012). Low serum vitamin D concentrations in patients with schizophrenia. Israel Medical Association Journal, 14(2), 88-92.
Kaur, H., Donaghue, K. C., Chan, A. K., Benitez-Aguirre, P., Hing, S., Lloyd, M., et al. (2011). Vitamin D deficiency is associated with retinopathy in children and adolescents with type 1 diabetes. Diabetes Care, 34(6), 1400-1402.
Lucas, R. M., Repacholi, M. H., McMichael, A. J. (2006). Is the current public health message on UV exposure correct? Bulletin of the World Health Organization, 84, 485–491.
Marwaha, R. K., Sripathy, G. (2008). Vitamin D and bone
mineral density of healthy school children in northern India. Indian Journal of Medical Research, 127(3), 239-244.
Mithal, A., Wahl, D. A., Bonjour, J. P., Burckhardt, P., Dawson-Hughes, B., Eisman, J. A., et al. (2009). Global vitamin D status and determinants of hypovitaminosis D. Osteoporosis International, 20, 1807–1820.
Mostafa, G. A., Al-Ayadhi, L. Y. (2012). Reduced serum concentrations of 25-hydroxy vitamin D in children with autism: relation to autoimmunity. Journal of Neuroinflammation, 9, 201.
Need, A. G., Howard, M. A., Horowitz, M., Nordin, C. B. E. (1993). Effects of skin thickness, age, body fat, and sunlight on serum 25-hydroxvitamin. American Journal Clinical Nutrition, 58, 882-885.
Pavlović, D. M. (2012). Neuropsihologija, bihevioralna neurologija i neuropsihijatrija. Beograd: Orion Art.
Pavlović, D. M. (2013). Demencije – dijagnoza, terapija, nega. Beograd: Orion Art.
Pludowski, P., Holick, M.F., Pilz, S., Wagner, C.L., Hollis, B.W., Grant, W.B., et al. (2013). Vitamin D effects on musculoskeletal health, immunity, autoimmunity, cardiovascular disease, cancer, fertility, pregnancy, dementia and mortality-a review of recent evidence. Autoimmunity Review, 12(10), 976-989.
Pramyothin, P., Holick, M.F. (2012). Vitamin D supplementation: guidelines and evidence for subclinical deficiency. Current Opinion in Gastroenterology, 28(2), 139-150.
Rathi, N., Rathi, A. (2011). Vitamin D and child health in the 21st century. Indian Pediatrics, 48(8), 619-625.
Rosen, C. J. (2011). Clinical practice. Vitamin D insufficiency. New England Journal of Medicine, 364, 248–254.
Ross, C., Taylor, C. L., Yaktine, A. L., Del Valle, H. B. (2011). DRI: Dietary reference intakes for calcium and Vitamin D. Washington: Institute of Medicine of the National Academies.
Staples J, Ponsonby A-L, Lim, L. (2010). Low maternal exposure to ultraviolet radiation in pregnancy, month of birth, and risk of multiple sclerosis in offspring: longitudinal analysis. British Medical Journal, 340:c1640
Tuohimaa, P., Keisala, T., Minasyan, A., Cachat, J., Kalueff, A. (2009). Vitamin D, nervous system and aging. Psychoneuroendocrinology, 34, S278–286.
Wagner, C. L., Greer, F. R. (2008). Prevention of rickets and vitamin D deficiency in infants, children, and adolescents. Pediatrics, 122(5), 1142-1152.
Whitehouse, A. J., Holt, B. J., Serralha, M., Holt, P. G., Kusel, M. M., Hart, P. H. (2012). Maternal serum vitamin D levels during pregnancy and offspring neurocognitive development. Pediatrics, 129(3), 485-493.
