LEGAL AND FINANCIAL REGULATION OF AI IN SERBIA, LATVIA, AND THE EU
Sažetak
Artificial Intelligence (AI) is being rapidly integrated across numerous sectors, with the financial industry at the forefront of technological transformation. It is influencing processes such as credit evaluation, fraud detection, risk modelling, and personalised financial services. This expansion increases the need for coherent legal frameworks, ethical governance, and financial sustainability, particularly regarding user protection, algorithmic transparency, safety, and liability for negative outcomes. This study offers a comprehensive comparative analysis of AI regulatory frameworks in the Republic of Serbia, Latvia, and the European Union (EU). Using a multidisciplinary qualitative methodology that integrates normative legal analysis, economic evaluation, and ethical considerations, the research is investigates Serbia’s harmonisation efforts with EU standards, Latvia’s implementation of the EU AI Act and complementary financial mechanisms, and the EU’s comprehensive regulatory architecture, including the AI Act and GDPR. Key findings identify shared legal challenges such as accountability, transparency, data protection, and the agility of regulatory frameworks in adapting to rapid AI innovation. From a financial perspective, the study identifies compliance costs for small and medium-sized enterprises (SMEs), confusion in liability distribution, and budgetary pressures on supervisory authorities. Regulatory fragmentation presents a significant barrier to cross-border AI innovation and internal market coherence. The paper concludes with policy recommendations focused on enhancing regulatory harmonisation, financial feasibility, and ethical guidance, aiming to foster sustainable AI integration that balances innovation with social protections.
Reference
Ahmadi, Sina. 2024. “A Comprehensive Study on Integration of Big Data and AI in the Financial Industry and Its Effect on Present and Future Opportunities.” International Journal of Current Science Research and Review 7 (1): 66–74. DOI: 10.47191/ijcsrr/V7-i1-07
Anotācija – Valsts kanceleja. 2024. “Tiesību akta projekts “Mākslīgā intelekta attīstības likums.”” Pēdējoreiz piekļūts 2025. gada 12. februārī. https://tapportals.mk.gov.lv/annotation/a053aceb-22ee-47d9-9ace-8d1a28862d03#
Dejanović, Mirjana S. 2023. “Strategy for the implementation of socially responsible behavior in situation of economic crisis.” Baština 33 (61): 235–246.
Dejanović, Mirjana S. 2024a. “Effect of COVID-19 and Economic Crisis on Entrepreneurship.” International Journal of Engineering, Management and Humanities 5 (5): 261–269.
Dejanović, Mirjana S. 2024b. “The Application of the Latest Information and Communication Technologies (ICT) and Artificial Intelligence (AI) in SME Business Operations as a Driver of GDP Growth.” Paper presented at the 51st International Symposium on Operations Research (SYM-OP-IS 2024), Tara, Serbia. Last Accessed on March 14, 2025. https://symopis2024.ftn.uns.ac.rs/wp-content/uploads/2024/11/SYM-OP-IS-2024_PROCEEDINGS_final.pdf
Dejanović, Mirjana S. 2025. “The Role of Artificial Intelligence in Enhancing Economic Efficiency and Innovation.” Forum for Economic and Financial Studies 3 (1): 1541. DOI: 10.59400/fefs1541
EUR-lex. 2021. “Proposal for Regulation of the European Parliament and of the Council Laying Down Harmonised Rules on Artificial Intelligence (Artificial Intelligence Act) and Amending Certain Union Legislative Acts.” Last Accessed on February 12, 2025. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52021PC0206
European Commission. 2024. “AI Act enters into force.” Last Accessed on March 21, 2025 https://ec.europa.eu/newsroom/ai-act-enters-into-force
European Commission. 2025a. “Third Draft of the General‑Purpose AI Code of Practice published, written by independent experts.” 11.03.2025. Last Accessed on March 20, 2025. https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/third-draft-general-purpose-ai-code-practice-published-written-independent-experts
European Commission. 2025b. “Shaping Europe’s leadership in artificial intelligence with the AI Continent action plan.” Last Accessed on March 21, 2025. https://commission.europa.eu/topics/eu-competitiveness/ai-continent_en
European Parliament. 2023. “Artificial Intelligence Act: deal on comprehensive rules for trustworthy AI.” 09.12.2023. Last Accessed on March 21, 2025. https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20231206IPR15699/artificial-intelligence-act-deal-on-comprehensive-rules-for-trustworthy-ai
Floridi, Luciano. 2019. “Translating Principles into Practices of Digital Ethics: Five Risks of Being Unethical.” Philosophy & Technology 32 (2): 185–193. DOI: 10.1007/s13347-019-00354-x
Floridi, Luciano, Josh Cowls, Matteo Beltrametti, Raja Chatila, Patrice Chazerand, Virginia Dignum, Virginia Dignum, Christoph Luetge, Robert Madelin, Ugo Pagallo, Francesca Rossi, Burkhard Schafer, Peggy Valcke, Effy Vayena [Floridi et al.]. 2018. “AI4People—An ethical framework for a good AI society Opportunities, risks, principles, and recommendations.” Minds and Machines 28 (4): 689–707. DOI: 10.1007/s11023-018-9482-5
Giudici, Paolo, and Emanuela Raffinetti. 2023. “SAFE Artificial Intelligence.” Finance Finance Research Letters 56: 104088. DOI: 10.1016/j.frl.2023.104088
Government of the Republic of Serbia. 2023. “Ethical Guidelines for Development, use of artificial intelligence adopted.” Last Accessed on May 22, 2025. https://www.srbija.gov.rs/vest/en/203799/ethical-guidelines-for-development-use-of-artificial-intelligence-adopted.php
Government of the Republic of Serbia. 2024. National Strategy for the Development of Artificial Intelligence 2025–2030. Belgrade: Ministry of Science, Technological Development and Innovation.
Gstrein, Oskar J., Noman Haleem, and Andrej Zwitter. 2024. “General-purpose AI regulation and the European Union AI Act.” Internet Policy Review 13 (3): 1–26. DOI: 10.14763/2024.3.1790
Hildebrandt, Mireille. 2015. Smart Technologies and the End(s) of Law: Novel Entanglements of Law and Technology. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
Jurista Vārds. 2024. “E-lietas platformā integrēs vēl trīs iestāžu informācijas sistēmas.” 16.05.2024. Pēdējoreiz piekļūts 2024. gada 17. maijā. https://juristavards.lv/zinas/285288-e-lietas-platforma-integres-vel-tris-iestazu-informacijas-sistemas/
Lagarde, Christine. 2025. “Managing AI Risks in the Financial System.” Speech at the ESRB Annual Conference, Brussels, March 2025. Last Accessed on May 5, 2025. https://www.esrb.europa.eu
Levits, Egils. 2019. “Mākslīgais intelekts – izaicinājumi un riski.” Jurista Vārds 38 (1096): 6.
Lewis, Dave, Marta Lasek-Markey, Delaram Golpayegani, and Harshvardhan J. Pandit [Lewis et al.]. 2025. “Mapping the Regulatory Learning Space for the EU AI Act.” eprint arXiv:2503.05787. Pēdējoreiz piekļūts 2025. gada 27. maijā. https://arxiv.org/pdf/2503.05787
Likumi.lv. 2004. “Preču un pakalpojumu drošuma likums.” Pēdējoreiz piekļūts 2025. gada 10. februārī. https://likumi.lv/ta/id/87664-precu-un-pakalpojumu-drosuma-likums
Likumi.lv. 2023. “Informatīvais ziņojums “Par mākslīgā intelekta risinājumu attīstību.”” Pēdējoreiz piekļūts 2025. gada 19. martā. https://likumi.lv/ta/id/342405-par-maksliga-intelekta-risinajumu-attistibu
Likumi.lv. 2025. Mākslīgā intelekta centra likums. Latvijas Vēstnesis, Nr. 2025/55, 19 March 2025. Pēdējoreiz piekļūts 2025. gada 19. martā. https://likumi.lv/ta/id/359339-maksliga-intelekta-centra-likums
Lilkov, Dimitar. 2021. “Regulating Artificial Intelligence in the EU: A Risky Game.” European View 20 (2): 166–174. DOI: 10.1177/17816858211059248
Luknar, Ivana. 2025. “Social Dynamics in the Era of Artificial Intelligence.” Serbian Political Thought 90 (2): 145–162. DOI: 10.5937/spm90-56968
Magesh, Varun, Faiz Surani, Matthew Dahl, Mirac Suzgun, Christopher D. Manning, and Daniel E. Ho [Magesh et al.]. 2025. “Hallucination-Free? Assessing the Reliability of Leading AI Legal Research Tools.” Journal of Empirical Legal Studies 22: 216–242. DOI: 10.1111/jels.12413
Mirishli, Samer. 2025. “Ethical Implications of AI in Data Collection: Balancing Innovation with Privacy.” ANCIENT LAND International Online Scientific Journal 6 (8): 40–55. DOI: 10.36719/2706-6185/38/40-55
Nacionalna platforma za veštačku inteligenciju. 2024. „Održan prvi sastanak Radne grupe za izradu Nacrta zakona o veštačkoj inteligenciji Republike Srbije.” Poslednji pristup 20. maj 2025. https://www.ai.gov.rs/vest/sr/1110/odrzan-prvi-sastanak-radne-grupe-za-izradu-nacrta-zakona-o-vestackoj-inteligenciji-republike-srbije.php
Novelli, Claudio, Federico Casolari, Philipp Hacker, Giorgio Spedicato, and Luciano Floridi [Novelli et al.]. 2024. “Generative AI in EU Law Liability, Privacy, Intellectual Property, and Cybersecurity Computer.” Law & Security Review 55: 106066. DOI: 10.1016/j.clsr.2024.106066
Obinna, Amaka Justina, and Azeez Jason Kess-Momoh. 2024. “Comparative Technical Analysis of Legal and Ethical Frameworks in AI-Enhanced Procurement Processes.” World Journal of Advanced Research and Reviews 22 (1): 1415–1430. DOI: 10.30574/wjarr.2024.22.1.1241
Odonkor, Beryl, Simon Kaggwa, Prisca Ugomma Uwaoma, Azeez Olanipekun Hassan, and Oluwatoyin Ajoke Farayola [Odonkor et al.]. 2024. “The Impact of AI on Accounting Practices: A Review: Exploring How Artificial Intelligence Is Transforming Traditional Accounting Methods and Financial Reporting.” World Journal of Advanced Research and Reviews 21 (1): 172–188. DOI: 10.30574/wjarr.2024.21.1.2721
Regulation (EU) 2024/1689 of the European Parliament and of the Council of 13 June 2024 laying down harmonised rules on artificial intelligence and amending Regulations (EC) No 300/2008, (EU) No 167/2013, (EU) No 168/2013, (EU) 2018/858, (EU) 2018/1139 and (EU) 2019/2144 and Directives 2014/90/EU, (EU) 2016/797 and (EU) 2020/1828 (Artificial Intelligence Act) (Text with EEA relevance), OJ L, 2024/1689, 12.7.2024.
Republic of Latvia. 2020. “Informatīvais ziņojums “Par mākslīgā intelekta risinājumu attīstību.”” Pēdējoreiz piekļūts 2025. gada 21. martā. https://m.likumi.lv/ta/id/342405-par-maksliga-intelekta-risinajumu-attistibu
Vlada Republike Srbije. 2025. „Strategija razvoja veštačke inteligencije u Republici Srbiji za period 2025–2030. godine.” Poslednji pristup 12. februar 2025. https://www.srbija.gov.rs/tekst/437277
White & Case. 2025. “White & Case launches the EU AI Act Handbook.” Last Accessed on May 28, 2025. https://www.whitecase.com/insight-alert/white-case-launches-eu-ai-act-handbook
Yeo, Wei Jie, Wihan Van Der Heever, Rui Mao, Erik Cambria, Ranjan Satapathy, and Gianmarco Mengaldo [Yeo et al.]. 2025. “A Comprehensive Review on Financial Explainable AI.” Artificial Intelligence Review 58 (189): 1– 49. DOI: 10.1007/s10462-024-11077-7
Zakon o zaštiti podataka o ličnosti, „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 87/2018. Poslednji pristup 6. maj 2025. https://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_zastiti_podataka_o_licnosti.html
