Prediktivni faktori ishoda rehabilitacije kod bolesnika posle jednostrane transtibijalne amputacije zbog periferne vaskularne bolesti
Sažetak
Uvod/Cilj. Primarna protetička rehabilitacija posle amputacije donjih ekstremiteta ima izuzetan značaj za poboljšanje samostalnosti u aktivnostima svakodnevnog života osoba sa amputacijom i za njihovu uspešnu društvenu reintegraciju. Cilj rada bio je da se ispita uticaj nezavisnih prediktivnih faktora (pol, starost, dužina trajanja rehabilitacije, dužina čekanja na početak primarne protetičke rehabilitacije) na uspešnost primarne protetičke rehabilitacije posle amputacije donjih ekstremiteta. Metode. Ovom retrospektivnom studijom obuhvaćeni su bolesnici koji su uspešno završili primarnu protetičku rehabilitaciju u Zavodu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju „Dr Miroslav Zotović“, Banja Luka, u 2015. godini. U studiju je bilo uključeno 75 bolesnika sa jednostranim transtibijalnim amputacijama. Etiološki, radilo se o potkolenim amputacijama nastalim kao posledica vaskularnih komplikacija dijabetes melitusa ili periferne okluzivne arterijske bolesti. Procena uspešnosti primarne protetičke rehabilitacije vršena je na otpustu (po završetku rehabilitacije) i na kontroli, tri meseca posle protetisanja, a kao mere uspešnosti korišćeni su K-nivoi funkcionalnog klasifikacionog sistema i Locomotor Capabilites Index (LCI) skala. Shodno distribuciji podataka izvršene su odgovarajuće statističke analize: univarijantna i multivarijantna multipla regresiona analiza, post hoc Mann-Whitney test, Spearmanov koeficijent korelacije i Wilcoxonov test. Nivo statističke značajnosti nađenih razlika utvrđen je za verovatnoću p < 0,05. Rezultati. Studijom je obuhvaćeno 75 bolesnika, 55 (73,33%) muškaraca i 20 (26,67%) žena, prosečne starosti 63,5 ± 9,06 godina. Prosečna starost bolesnika muškog pola iznosila je 61,8 godina, a bolesnika ženskog pola 68,1 godinu (p < 0,01). Prosečno trajanje rehabilitacije kod muškaraca iznosilo je 27,69 dana, a kod žena 33,9 dana (p < 0,01). Bolesnici muškog pola ostvarili su bolje funkcionalne rezultate, u odnosu na žene, kroz sve analizirane merne instrumente (p < 0,01). Mlađi bolesnici ostvarili su bolje rezultate, a utvrđena je statistička značajnost u rasponu od p < 0,05 do p < 0,001. Analizirana uspešnost rehabilitacije posmatrana kroz faktore vremena početka protetisanja u odnosu na amputaciju, kao i trajanje rehabilitacije nisu pokazali statističku značajnost. Zaključak. Studija je identifikovala pol i starost kao relevantne nezavisne prediktore uspešnosti protetičke rehabilitacije. Iako je bilo očekivano, ova studija nije pokazala značaj koji ima vreme od amputacije do započinjanja primarne protetičke rehabilitacije. U narednim istraživanjima treba uzeti u obzir i uticaj drugih nezavisnih prediktivnih faktora kao što su pridružene bolesti, pre svega kardiovaskularna oboljenja, medikamentna terapija, laboratorijski parametri i mentalni status.
Reference
Larsson B, Johannesson A, Andersson IH, Atroshi I. The Locomotor Capabilities Index; validity and reliability of the Swedish version in patients with lower limb amputation. Health Qual Life Outcomes 2009; 7(1): 44.
Resnik L, Borgia M. Reliability of Outcome Measures for People With Lower-Limb Amputations: Distinguishing True Change From Statistical Error. Phys Ther 2011; 91(4): 555–65.
Spaan MH, Vrieling AH, van de Berg P, Dijkstra PU, van Keeken HG. Predicting mobility outcome in lower limb amputees with motor ability tests used in early rehabilitation. Prosthet Orthot Int 2017; 41(2): 171–7.
Carmona G, Hoffmeyer P, Herrmann F, Vaucher J, Tschopp O, Lacraz A, Viscet et al. Major lower limb amputations in the elderly observed over ten years: the role of diabetes and peripheral arterial disease. Diabetes Metab 2005; 31(5): 449–54.
Most RS, Sinnock P. The Epidemiology of Lower Extremity Amputations in Diabetic Individuals. Diabetes Care 1983; 6(1): 87–91.
Sansam K, Neumann V, O’Connor R, Bhakta B. Predicting walking ability following lower limb amputation: A systematic review of the literature. J Rehabil Med 2009; 41(8): 593–603.
Ng EK, Berbrayer D, Hunter GA. Transtibial Amputation: Preoperative Vascular Assessment and Functional Outcome. JPO J Prosthet Orthot 1996; 8(4): 123–9.
Frlan-Vrgoc L, Vrbanic TS, Kraguljac D, Kovacevic M. Functional outcome assessment of lower limb amputees and prosthetic users with a-minute walk test. Coll Antropol 2011; 35(4): 1215–8.
Raya MA, Gailey RS, Fiebert IM, Roach KE. Impairment Variables Predicting Activity Limitation in Individuals with Lower Limb Amputation. Prosthet Orthot Int 2010; 34(1): 73–84.
Johnson VJ, Kondziela S, Gottschalk F. Pre and post-amputation mobility of trans-tibial amputees: Correlation to medical problems, age and mortality. Prosthet Orthot Int 1995; 19(3): 159–64.
Knezevic A, Petkovic M, Mikov A, Jeremic-Knezevic M, Demesi-Drljan C, Boskovic K, et al. Factors that predict walking ability with a prosthesis in lower limb amputees. Srp Arh Celok Lek 2016; 144(9–10): 507–13.
Nelson VS, Flood KM, Bryant PR, Huang ME, Pasquina PF, Roberts TL. Limb deficiency and prosthetic management. 1. Decision making in prosthetic prescription and management. Arch Phys Med Rehabil 2006; 87(3 Suppl 1): S3–9.
Schoppen T, Boonstra A, Groothoff JW, de Vries J, Göeken LN, Eisma WH. Physical, mental, and social predictors of functional outcome in unilateral lower-limb amputees. Arch Phys Med Rehabil 2003; 84(6): 803–11.
Condie E, Scott H, Treweek S. Lower limb prosthetic outcome measures: A review of the literature 1995 to 2005. J Prosthet Orthot 2006; 18(1S): 13–45.
MacKenzie EJ, Bosse MJ, Castillo RC, Smith DG, Webb LX, Kellam JF, et al.. Functional Outcomes Following Trauma-Related Lower-Extremity Amputation. J Bone Joint Surg Am 2004; 86(8): 1636–45.
Hermodsson Y, Ekdahl C, Persson BM. Outcome after trans-tibial amputation for vascular disease. A follow-up after eight years. Scand J Caring Sci 1998; 12(2): 73–80.
Gauthier-Fiagnon C, Grise M, Potvin D. Predisposing Factors Related to Prosthetic Use by People with a Transtibial and Transfemoral Amputation. J Prostet Orthot 1998; 10(4): 99–109.
Heinemann AW, Linacre JM, Wright BD, Hamilton BB, Granger C. Prediction of rehabilitation outcomes with disability measures. Arch Phys Med Rehabil 1994; 75(2): 133–43.
Deathe AB, Wolfe DL, Devlin M, Hebert JS, Miller WC, Pallaveshi L. Selection of outcome measures in lower extremity amputation rehabilitation: ICF activities. Disabil Rehabil 2009; 31(18): 1455–73.
Gailey RS, Roach KE, Applegate E, Cho B, Cunniffe B, Licht S, et al. The Amputee Mobility Predictor: An instrument to assess determinants of the lower-limb amputee's ability to ambulate. Arch Phys Med Rehabil 2002; 83(5): 613–27.
Gauthier-Gagnon C, Grise MC. Tools to Measure Outcome of People with a Lower Limb Amputation: Update on the PPA and LCI. J Prosthet Orthot 2006; 18(1S): 61–7.
Davies B, Datta D. Mobility outcome following unilateral lower limb amputation. Prosthet Orthot Int 2003; 27(3): 186–90.
Munin MC, Guzman MC, Boninger ML, Fitzgerald SG, Penrod LE, Singh J. Predictive factors for successful early prosthetic ambulation among lower-limb amputees. J Rehabil Res Dev 2001 38(4): 379-84.
Kaluf B. Evaluation of Mobility in Persons with Limb Loss Using the Amputee Mobility Predictor and the Prosthesis Evaluation Questionnaire–Mobility Subscale: a six-month retrospective chart review. J Prosthet Orthot 2014; 26(2): 70–6.