KRETANJE OBOLEVANJA I UMIRANJA OD RAKA PANKREASA U CENTRALNOJ SRBIJI, U PERIODU OD 1999. DO 2019. GODINE

Belma Muratović; Aleksandra M Nikolić; Sandra Grujičić

doi:10.5937/zdravzast51-36926

Belma Muratović Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, Republika Srbija
Aleksandra M Nikolić Institut za epidemiologiju, Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, Republika Srbija https://orcid.org/0000-0002-6714-4274
Sandra Grujičić Institut za epidemiologiju, Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, Republika Srbija

DOI: https://doi.org/10.5937/zdravzast51-36926

Ključne reči: rak pankreasa, incidencija, mortalitet, trend, joinpoint regresiona analiza

Sažetak

Uvod/Cilj: Rak pankreasa je četrnaesti vodeći uzrok obolevanja i sedmi vodeći uzrok umiranja među
svim malignim bolestima. Cilj istraživanja je bio da se analizira kretanje obolevanja i umiranja od raka
pankreasa u centralnoj Srbiji za period 1999-2019. godine.
Metode: Podaci o obolelima i umrlima od malignih tumora, kao i o broju stanovnika, po polu i uzrastu, za
period od 1999. do 2015. godine, preuzeti su iz registara za rak u Centralnoj Srbiji, a podaci za 2016.,2017.,
2018. i 2019. dobijeni su od Instituta za javno zdravlje Srbije. Na osnovu dobijenih podataka izračunate su
sirove, specifične i standardizovane stope incidencije i mortaliteta za rak pankrasa. Kretanje obolevanja i
umiranja za šesnaestogodišnji period analiziran je korišćenjem joinpoint regresione analize.
Rezultati: U periodu 1999-2019. godine u centralnoj Srbiji prosečan godišnji broj obolelih je bio 378
muškaraca i 305 žena, a umrlih 406 muškaraca i 336 žena. Prosečna godišnja standardizovana stopa
incidencije (na 100.000) je iznosila 7,7 za muškarce i 5,0 za žene, a standardizovana stopa mortaliteta
(na 100.000) 7,9 za muškarce i 5,1 za žene. Kod muškaraca, najviša prosečna godišnja uzrasno specifična
stopa incidencije zabeležena je u uzrastu 60-69 godina (39,7 na 100.000), a stopa mortaliteta u uzrastu
70 i više godina (42,4 na 100.000). Kod žena, najviše stope incidencije i mortaliteta su bile u najstarijem
uzrastu (70 i više) i iznosile su 25,7 i 34,8 na 100.000. Tokom posmatranog perioda zabeležen je značajan
porast standardizovanih stopa incidencije kod muškaraca od 2,9% i kod žena od 3,7% godišnje. Takođe,
uočen je trend porasta standardizovanih stopa mortaliteta kod muškaraca (od 1,2%) i žena (od 0,6%), ali
je značajnost postignuta samo kod muškaraca.
Zaključak: U periodu 1999-2019. godine u centralnoj Srbiji stope incidencije i mortaliteta su u porastu.
Neophodna su istraživanja o faktorima rizika za nastanak ove bolesti u cilju preduzimanja preventivnih
mera. Takođe, rano otkrivanje i pravovremena terapija treba da doprinesu redukciji umiranja od ovog
malignoma.

Reference

1. Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, et al. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries. CA A Cancer J Clin 2021; 71(3):209–49.
2. Rawla P, Sunkara T, Gaduputi V. Epidemiology of Pancreatic Cancer: Global Trends, Etiology and Risk Factors. World J Oncol 2019; 10(1):10–27.
3. Hassan MM, Abbruzzese JL, Evans B, Li D. Risk Factors for Pancreatic Cancer: Case-Control Study. Am J Gastroenterol 2007; 102(12): 2696–707.
4. Parkin DM, Boyd L, Walker LC. The fraction of cancer attributable to lifestyle and environmental factors in the
UK in 2010: Summary and conclusions. Br J Cancer 2011; 105(S2):S77–81.
5. Larsson SC, Permert J, Håkansson N, Näslund I, Bergkvist L, Wolk A. Overall obesity, abdominal adiposity, diabetes and cigarette smoking in relation to the risk of pancreatic cancer in two Swedish population-based cohorts. Br J Cancer 2005; 93(11):1310–5. 6. Lowenfels AB. Epidemiology and Prevention of Pancreatic Cancer. Jap J Clin Oncol 2004; 34(5):238–44.
7. Hidalgo M. Pancreatic Cancer. N Engl J Med 2010; 362(17):1605–17.
8. Huang J, Lok V, Ngai CH, Zhang L, Yuan J, Lao XQ, et al. Worldwide Burden of, Risk Factors for, and Trends in
Pancreatic Cancer. Gastroenterology 2021; 160(3):744–54.
9. Sant M, Aareleid T, Berrino F, Bielska Lasota M, Carli PM, Faivre J, et al. EUROCARE-3: survival of cancer patients diagnosed 1990–94—results and commentary. Ann Oncol 2003; 14:v61–118.
10. Segi M. Cancer mortality for selected sites in 24 countries (1950-57). Sendai, Japan: Department of Public Health, Tohoku University of Medicine; 1960. 11. Kim H-J, Fay MP, Feuer EJ, Midthune DN. Permutation tests for joinpoint regression with applications to cancer rates. Statistics in Medicine 2000; 17.
12. Lerman PM. Fitting Segmented Regression Models by Grid Search. Applied Statistics 1980; 29(1):77.
13. Ezzati M, Lopez AD, Rodgers A, Vander Hoorn S, Murray CJL, Comparative Risk Assessment Collaborating Group. Selected major risk factors and global and regional burden of disease. Lancet 2002; 360(9343):1347–60.
14. Jarosz M, Sekuła W, Rychlik E. Influence of Diet and Tobacco Smoking on Pancreatic Cancer Incidence in Poland in 1960–2008. Gastroenterol Res Pract 2012;2012:682156.
15. Flook R, van Zanten SV. Pancreatic Cancer in Canada: Incidence and Mortality Trends from 1992 to 2005.
Can J Gastroenterology 2009;23(8):546–50.
16. Chen W-Q, Liang D, Zhang S-W, Zheng R-S, He Y-T. Pancreatic Cancer Incidence and Mortality Patterns in
China, 2009. Asian Pac J Cancer Prev 2013;14(12):7321–4.
17. World Health Organization. International Agency for Research on Cancer.13-Pancreas-fact-sheet.pdf. The
Global Cancer Observatory. Available at: https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/cancers/13-Pancreas-fact-sheet.pdf
18. Oberstein PE, Olive KP. Pancreatic cancer: why is it so hard to treat? Therap Adv Gastroenterol 2013; 6(4):321–37.
19. Kuzmickiene I, Everatt R, Virviciute D, Tamosiunas A, Radisauskas R, Reklaitiene R, et al. Smoking and other risk factors for pancreatic cancer: A cohort study in men in Lithuania. Cancer Epidemiology 2013;37(2):133–9.
20. Iodice S, Gandini S, Maisonneuve P, Lowenfels AB. Tobacco and the risk of pancreatic cancer: a review and meta-analysis. Langenbecks Arch Surg 2008; 393(4):535–45.
21. Institut za javno zdravlje “dr Milan Jovanović Batut”. Istraživanje zdravlja stanovništva Srbije 2019.
Beograd,2021. [Internet]. [cited 2022 Mar 10]. Available from: https://www.batut.org.rs/download/publikacije/
ZdravljeStanovnistva2019.pdf
22. Luo J, Adami H-O, Reilly M, Ekbom A, Nordenvall C, Ye W. Interpreting trends of pancreatic cancer incidence and mortality: a nation-wide study in Sweden (1960–2003). Cancer Causes Control 2008;19(1):89–96.