KRETANJE OBOLEVANJA I UMIRANJA OD KOLOREKTALNOG KARCINOMA KOD MUŠKARACA I ŽENA CENTRALNE SRBIJE ZA PERIOD 1999-2020. GODINE

Aleksandra Nikolić; Petar Mitrašinović; Danilo Mićanović; Sandra Grujičić

doi:10.5937/zdravzast52-44967

Aleksandra Nikolić Institut za epidemiologiju, Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Republika Srbija https://orcid.org/0000-0002-6714-4274
Petar Mitrašinović Institut za epidemiologiju, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Republika Srbija
Danilo Mićanović Institut za epidemiologiju, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Republika Srbija
Sandra Grujičić Institut za epidemiologiju, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Republika Srbija https://orcid.org/0000-0001-8257-3774

DOI: https://doi.org/10.5937/zdravzast52-44967

Ključne reči: kolorektalni karcinom, incidencija, mortalitet, trend, joinpoint regresiona analiza

Sažetak

Uvod/Cilj: Kolorektalni karcinom je treći vodeći maligni tumor po obolevanju u svetu, odmah posle karcinoma dojke i pluća, i drugi vodeći maligni tumor prema broju umrlih, iza raka pluća. Cilj ove deskriptivne studije je bio da se analizira kretanje obolevanja i umiranja od karcinoma kolorektuma kod muškaraca i žena Centralne Srbije u periodu od 1999. do 2020. godine.

Metode: Podaci o obolelima i umrlima od kolorektalnog karcinoma (šifre C18 - C20, prema Internacionalnoj klasifikaciji bolesti), kao i o broju stanovnika, po polu i uzrastu, za period od 1999. do 2020. godine, preuzeti su iz registara za rak u Centralnoj Srbiji i od Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”. Izračunate su sirove, uzrasno-specifične i standardizovane stope incidencije i mortaliteta za rak kolorektuma. U cilju analize kretanja stopa incidencije i mortaliteta korišćena je joinpoint regresiona analiza.

Rezultati: U periodu od 1999. do 2020. godine u Centralnoj Srbiji je od kolorektalnog karcinoma prosečno obolevalo 1696 muškaraca i 1112 žena, a umiralo 990 muškaraca i 676 žena. Prosečna standardizovana stopa incidencije (na 100.000) je bila 34,4 za muškarce i 19,5 za žene, a prosečna standardizovana stopa mortaliteta (na 100.000) 18,4 za muškarce i 10,1 za žene. Prosečne uzrasno specifične stope incidencije i mortaliteta od kolorektalnog karcinoma rastu sa godinama starosti kod oba pola. U periodu 1999-2020. godine, standardizovane stope incidencije kolorektalnog karcinoma značajno rastu za 0,7% godišnje za žene i 1% godišnje za muškarce. Kod žena uočava se značajan porast stopa mortaliteta od kolorektalnog karcinoma od 2,6% godišnje u periodu 1999-2006. godine, a potom pad od 1,2% godišnje za period 2006- 2020. Međutim, kod muškaraca se uočava značajan porast u periodu 1999-2010., a zatim pad od 1,2% godišnje, ali bez statističke značajnosti.

Zaključak: Neophodno je raditi na unapređenju sprovođenja organizovanog skrininga za rak kolorektuma, kao i na edukaciji stanovništva o faktorima rizika za nastanak ovog malignoma i mogućnostima prevencije.

Biografije autora

Petar Mitrašinović, Institut za epidemiologiju, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Republika Srbija

Student

Danilo Mićanović, Institut za epidemiologiju, Univerzitet u Beogradu, Beograd, Republika Srbija

Student

Reference

1. Cancer today [Internet]. [cited 2023 May 27]. Available from: http://gco.iarc.fr/today/home

2. Colorectal Cancer Awareness Month 2022 – IARC [Internet]. [cited 2023 May 27]. Available from: https:// www.iarc.who.int/featured-news/colorectal-cancerawareness-month-2022/

3. Cancer and obesity [Internet]. [cited 2023 May 27]. Available from: http://gco.iarc.fr/obesity/home

4. IZJZS - Batut: Publiкаciје [Internet]. [cited 2023 May 27]. Available from: https://www.batut.org.rs/index. php?category_id=9

5. Segi M. Cancer mortality for selected sites in 24 countries (1950-57). Sendai, Japan: Department of Public Health, Tohoku University of Medicine; 1960.

6. Kim HJ, Fay MP, Feuer EJ, Midthune DN. Permutation tests for joinpoint regression with applications to cancer rates. Stat Med. 2000;19(3):335–51. doi: 10.1002/(sici)1097- 0258(20000215)19:3<335::aid-sim336>3.0.co;2-z

7. Rawla P, Sunkara T, Barsouk A. Epidemiology of colorectal cancer: incidence, mortality, survival, and risk factors. Gastroenterol Rev. 2019;14(2):89–103. doi: doi: 10.5114/ pg.2018.81072

8. Arnold M, Sierra MS, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, Bray F. Global patterns and trends in colorectal cancer incidence and mortality. Gut. 2017;66(4):683–91. doi: doi: 10.1136/gutjnl-2015-310912.

9. Edwards BK, Ward E, Kohler BA, Eheman C, Zauber AG, Anderson RN, et al. Annual report to the nation on the status of cancer, 1975-2006, featuring colorectal cancer trends and impact of interventions (risk factors, screening, and treatment) to reduce future rates. Cancer. 2010;116(3):544–73. doi: doi: 10.1002/cncr.24760.

10. SEER*Explorer Application [Internet]. [cited 2023 Jun 1]. Available from: https://seer.cancer.gov/statisticsnetwork/explorer/application.htm

11. American Cancer Society. Colorectal Cancer Facts & Figures 2020-2022. Atlanta: American Cancer Society; 2020.

12. Levin B, Lieberman DA, McFarland B, Smith RA, Brooks D, Andrews KS, et al. Screening and Surveillance for the Early Detection of Colorectal Cancer and Adenomatous Polyps, 2008: A Joint Guideline from the American Cancer Society, the US Multi-Society Task Force on Colorectal Cancer, and the American College of Radiology*†. CA Cancer J Clin. 2008;58(3):130–60. doi: 10.3322/CA.2007.0018

13. Chatenoud L, Bertuccio P, Bosetti C, Levi F, Curado MP, Malvezzi M, et al. Trends in cancer mortality in Brazil, 1980–2004. Eur J Cancer Prev. 2010;19(2):79.

14. Malvezzi M, Bosetti C, Chatenoud L, Rodríguez T, Levi F, Negri E, et al. Trends in cancer mortality in Mexico, 1970– 1999. Ann Oncol. 2004;15(11):1712–8. doi: doi: 10.1093/ annonc/mdh424.

15. Scaling up cancer diagnosis and treatment in developing countries: what can we learn from the HIV/AIDS epidemic? Ann Oncol. 2010;21(4):680–2. doi: doi: 10.1093/annonc/ mdq055.

16. Yu W, Jiang J, Xie L, Li B, Luo H, Fu Y, et al. Mortality Trends in Colorectal Cancer in China During 2000–2015: A Joinpoint Regression and Age-Period-Cohort Analysis. Prev Chronic Dis. 2018;15:180329. doi: doi: 10.5888/ pcd15.180329/

17. Islami F, Goding Sauer A, Miller KD, Siegel RL, Fedewa SA, Jacobs EJ, et al. Proportion and number of cancer cases and deaths attributable to potentially modifiable risk factors in the United States. CA Cancer J Clin. 2018;68(1):31–54. doi: 10.3322/caac.21440

18. Kohler LN, Garcia DO, Harris RB, Oren E, Roe DJ, Jacobs ET. Adherence to Diet and Physical Activity Cancer Prevention Guidelines and Cancer Outcomes: A Systematic Review. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2016;25(7):1018–28. doi: 10.1158/1055-9965.EPI-16-0121.