PREVENTION OF ISCHEMIC HEART DISEASE

  • Olivera Ninković Institute of Public Health of Serbia “Dr Milan Jovanović Batut”, Belgrade, Republic of Serbia
  • Sandra Grujičić Šipetić Institute of Epidemiology, Faculty of Medicine, University of Belgrade, Republic of Serbia
Keywords: cardiovascular diseases, ischemic heart disease, acute coronary syndrome, prevention, risk factors

Abstract


Ischemic heart disease (IHD) is the leading cause of death globally, while in Serbia, it is responsible for more than 45% of all deaths, which is significantly above the average in the European Union. It occurs as a result of atherosclerosis of coronary arteries, and the main risk factors include smoking, hypertension, dyslipidemia, diabetes, obesity, physical inactivity, unhealthy diet and stress. Prevention as the foundation of public health and health policies of each country includes a range of measures and activities aimed at preserving and improving health, preventing the occurrence of diseases and complications, as well as reducing mortality and disability in the population at the primordial, primary, secondary and tertiary level. Key measures include the adoption of healthy lifestyle habits: balanced Mediterranean diet, regular physical activity (at least 150 minutes of moderate exercise per week), maintaining a healthy weight and quitting smoking. Controlling biological risk factors, such as hypertension, diabetes and high cholesterol, is also essential. A screening program within primary prevention plays an important role in the early detection of individuals at increased risk for IHD. Secondary prevention includes adequate treatment and measures to prevent further complications in patients who already suffer from IHD. This includes pharmacological therapy (antiaggregation drugs, beta-blockers, statins), invasive procedures such as coronary interventions or bypass surgery, as well as changing unhealthy habits. Tertiary prevention is aimed at patient rehabilitation, the reduction of complications and the improvement of the quality of life. Although recommendations for prevention are clearly defined, their implementation emerged as a challenge in Serbia. Better coordination, continuous education of the population and improvement of the health care system, especially in the field of post-hospital rehabilitation, are necessary. A comprehensive, integrated approach that includes public health and medical interventions is crucial for the long-term reduction of the burden of IHD in Serbia.

References

World Health Organization. Cardiovascular diseases (CVDs) [Internet]. 2021 [posećeno 12.3.2024.]. dostupno na: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)

Libby P, Buring JE, Badimon L, et al. Atherosclerosis. Nat Rev Dis Primers. 2019;5:56. doi:10.1038/s41572-019-0106-z

Benjamin EJ, Muntner P, Alonso A, et al. Heart disease and stroke statistics—2019 update: A report from the American Heart Association. Circulation. 2019;139(10):e56-e528. doi:10.1161/CIR.0000000000000659

Estruch R, Ros E, Salas-Salvadó J, et al. Primary prevention of cardiovascular disease with a Mediterranean diet. N Engl J Med. 2018;378(25):e34. doi:10.1056/NEJMoa1800389

Lee IM, Shiroma EJ, Lobelo F, et al. Effect of physical inactivity on major non-communicable diseases worldwide: An analysis of burden of disease and life expectancy. Lancet. 2019;380(9838):219-229. doi:10.1016/S0140-6736(12)61031-9

Ridker PM, Cook NR. Statins: New American guidelines for prevention of cardiovascular disease. Lancet. 2020;394(10212):2019-2021. doi:10.1016/S0140-6736(20)31882-0

Steptoe A, Kivimäki M. Stress and cardiovascular disease. Nat Rev Cardiol. 2019;16(4):215-229. doi:10.1038/s41569-018-0110-5

Savezni zavod za zaštitu zdravlja. Međunarodna klasifikacija bolesti, X revizija. Beograd: Savremena administracija, 1996.

Bertand ED, Ramsdale DR. Acute coronary syndrome: unstable angina and non-ST segment elevation myocardial infarction. B M J 2003;326:259-1261.

Vasiljević Z. Akutni koronarni sindrom: patofiziološki mehanizam, klasifi- kacija i klinički oblici. Acta Clinica 2006;6(1):29-36.

Fagle K, Goodman S, Avezum A, Budaj S, Sullinvan C, Lopez-Sandon J, for the GRACE Investigators. Practice variation and missed opportunities for reperfuson in ST segmentelevation myocardial infarction: findings from the GRACE. Lancet 2002;359:373-377.

Characteristics, treatment and outcome of patients with ACS in Europe and Mediterranean basin in 2004. Euro Heart Survey ASC II. Eur Heart J 2006;27(19):2285-93.

Fox KAA, Anderson FA, Dabbous OH, et al. Intervention in acute coronary syndromes: do patients undergo intervention on the basis of their risk characteristics? The Global Registry og Acute Coronary Events (GRACE). Heart 2007;93:177-182.

Vasiljević Z, Matić D, Mickovski-Katalina N, i sar. Prvi epidemiološki podaci o akutnom koronarnom sindromu u Srbiji. Acta Clinica 2006;6(1):13-16.

Vasiljević Z, Mickovski-Katalina N, Panić G, i sar. Klinička obeležja, lečenje i smrtnost bolesnika sa akutnim koronarnim sindromom u Srbiji od 2002. do 2005. godine: analiza podataka Nacionalnog registra za akutni koronarni sindrom. Srp Arh Celok Lek 2007;135(11-12):645-658.

Mickovski-Katalina N. Socijalno-demografske, bihejvioralne i kliničke karakteristike bolesnika sa akutnim infarktom miokarda kao činioci načina njihovog zbrinjavanja (Magistraska teza). Beograd: Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, 2005.

Roth GA, Mensah GA, Johnson CO, et al. Global burden of cardiovascular diseases and risk factors, 1990–2020. J Am Coll Cardiol. 2020;76(25):2982-3021. doi:10.1016/j.jacc.2020.11.010

Benjamin EJ, Virani SS, Callaway CW, et al. Heart disease and stroke statistics—2022 update: A report from the American Heart Association. Circulation. 2022;145(8):e153e639. doi:10.1161/CIR.0000000000001052

Nielsen KM, Foldspang A, Larsen M, Gerdes LU, Rassmussen S, Faergeman O. Estimating the incidence of the acute coronary syndrome: data from Danish cohort of 138 290 persons. Eur J Cardiovasc Prev Рехабил 2007;14 (5):608-614.

Nielsen KM. Acute coronary syndrome: incidence and prognosis. Dan Med Bull 2006;1:53-95.

GBD 2021 Risk Factor Collaborators. Global burden of disease study 2021: Cardiovascular risk factors. Lancet Glob Health. 2022;10(4):e481-e510. doi:10.1016/S2214-109X(22)00043-2

Eurostat. Cardiovascular disease mortality statistics [Internet]. 2023 [posećeno 12.3.2024.]. dostupno na: https://ec.europa.eu/eurostat

Janković S, Stojisavljević D, Jović-Vranes A, et al. Lifestyle factors and cardiovascular disease risk in Serbia: Data from the National Health Survey. Public Health. 2021;198:36-42. doi:10.1016/j.puhe.2021.06.010

Institut za javno zdravlje Srbije “Dr Milan Jovanović Batut”Akutni koronarni sindrom u Republici Srbiji 2022.Beograd, Batut;2023

Institut za javno zdravlje Srbije “Dr Milan Jovanović Batut” Istrazivanje zdravlja stanovništva Srbije 2001-2020. Beograd:Batut;2023.

World Health Organization. Cardiovascular diseases (CVDs) [Internet]. 2023 [posećeno 12. marta 2025.]. dostupno na: https://www.who.int/news-room/factsheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)

Galyavych AS, Khairullin RN, Baleeva LV, Sabirzyanova AA, Sluter M, Akimova SV, et al. Risk Factors of Ischaemic Heart Disease in 419 385 Outpatients: a Long-term Comparative Study. Kardiologiia 2024;64:63–6.

Javaid A, Ali L, Razzaq K, Sadiq R. Modifiable risk factors and coronary artery disease severity: insights from a case-control analysis. 2023;Available from: https://bcsrj.com/ojs/index.php/bcsrj/article/download/577/738

Powell-Wiley TM, Poirier P, Burke LE, et al. Obesity and cardiovascular disease: A scientific statement from the American Heart Association. Circulation. 2021;143(21):e984-e1010. doi:10.1161/CIR.0000000000000973

Lear SA, Hu W, Rangarajan S, et al. The effect of physical activity on major cardiovascular diseases worldwide. Lancet. 2018;391(10120):2643-2654. doi:10.1016/S0140-6736(18)31185-6

Zarepour Ahmadabadi J, Zare Mehrjardi F, Ghanbary M, Mirzaei M. Identification of Effective Factors and Prediction of Ischemic Heart Disease Using Machine Learning Methods and Data from the Yazd Health Study (YaHS). Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2024 Sep 29;

Micha R, Peñalvo JL, Cudhea F, et al. Association between dietary factors and mortality from heart disease. JAMA. 2017;317(9):912-924. doi:10.1001/jama.2017.0947

Steptoe A, Kivimäki M. Stress and cardiovascular disease. Nat Rev Cardiol. 2021;18(9):599-607. doi:10.1038/s41569-021-00508-8

Alwis M, Wijesinghe N. Coronary artery disease. Journal of the Ceylon College of Physicians [Internet] 2023;54:153–8. Dostupno na: https://storage.googleapis.com/jnl-sljo-j-jccp-files/journals/1/articles/8031/65a105f675edf.pdf

Valtorta NK, Kanaan M, Gilbody S, et al. Loneliness and risk of cardiovascular disease. Heart. 2016;102(13):1009-1016. doi:10.1136/heartjnl-2015-308790

Piepoli MF, Hoes AW, Agewall S, et al. European guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Eur Heart J. 2021;42(34):3227-3337. doi:10.1093/eurheartj/ehab484

Nacionalni vodič dobre kliničke prakse za dijagnostikovanje i lečenje ishemijske bolesti srca. Vol. 2011. Beograd: Agencija za akreditaciju zdravstvenih ustanova; 2012. 54 p.

Estruch R, Ros E, Salas-Salvadó J, et al. Primary prevention of cardiovascular disease with a Mediterranean diet. N Engl J Med. 2018;378(25):e34. doi:10.1056/NEJMoa1800389

Whelton PK, Carey RM, Aronow WS, et al. 2017 ACC/AHA Hypertension guidelines. J Am Coll Cardiol. 2018;71(19):e127-e248. doi:10.1016/j.jacc.2017.11.006

Radna grupa za kardiovaskularne bolesti. Nacionalni vodič kliničke prakse: Preporuke za preventivni, dijagnostički i terapijski pristup bolesniku sa bolom u grudima. Beograd: Nacionalni komitet za izradu Vodiča kliničke prakse; 2002. 45 str. Dostupno na: https://www.zdravlje.gov.rs/view_file.php?file_id=679&cache=sr

Bull FC, Al-Ansari SS, Biddle S, et al. World Health Organization 2020 guidelines on physical activity and sedentary behaviour. Br J Sports Med. 2020;54(24):1451-1462. doi:10.1136/bjsports-2020-102955

Byrne R, Rossello X, Coughlan JJ, Barbato E, Berry C, Chieffo A, et al. ESC Scientific Document Group , 2023 ESC Guidelines for the management of acute coronary syndromes: Developed by the task force on the management of acute coronary syndromes of the European Society of Cardiology (ESC), European Heart Journal 2023; 44 (38):3720–3826. Available at: https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehad191

Romano S. Sport in ischemic heart disease: Focus on primary and secondary prevention. Clinical Cardiology 2023;

Jha P, Ramasundarahettige C, Landsman V, et al. 21st-century hazards of smoking and benefits of cessation in the United States. N Engl J Med. 2019;368(4):341-350. doi:10.1056/NEJMsa1211128

Zheng Y, Ley SH, Hu FB. Global aetiology and epidemiology of type 2 diabetes mellitus and its complications. Nat Rev Endocrinol. 2018;14(2):88-98. doi:10.1038/nrendo.2017.151

Antithrombotic Trialists’ Collaboration. Aspirin in the primary and secondary prevention of vascular disease. Lancet. 2020;373(9678):1849-1860. doi:10.1016/S0140-6736(09)60503-1

Ponikowski P, Voors AA, Anker SD, et al. 2021 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure. Eur Heart J. 2021;42(36):3599-3726. doi:10.1093/eurheartj/ehab368

Ministarstvo zdravlja Republike Srbije. Pravilnik o nomenklaturi zdravstvenih usluga na primarnom nivou zdravstvene zaštite. Službeni glasnik RS. 2019;(70):1-45. Dostupno na: https://www.paragraf.rs/propisi/pravilnik-o-nomenklaturi-zdravstvenih-usluga-na-primarnom-nivou-zdravstvene-zastite.html

Ministarstvo zdravlja Republike Srbije. Nacionalni program prevencije, lečenja i kontrole kardiovaskularnih bolesti u Republici Srbiji do 2020. godine. Službeni glasnik RS. 2010;(11):1-45. Dostupno na: https://extranet.who.int/ncdccs/Data/SRB_Be4_Nacionalni%20program%20prevencije,%20lecenja%20i%20kontrole%20kardiovaskularnih%20bolesti%20u%20Republici%20Srbiji%20do%202020.pdf

SCORE2 working group and ESC Cardiovascular risk collaboration.Eur Heart J. 2021 Jul 1;42(25):2439-2454. doi: 10.1093/eurheartj/ehab309.PMID: 34120177

Lloyd-Jones DM, Leip EP, Larson MG, Vasan RS, Levy D. Novel approach to examining first cardiovascular events after hypertension onset. Hypertension. 2005 Jan;45(1):39-45. doi: 10.1161/01.HYP.0000149106.89470.13. Epub 2004 Nov 15. PMID: 15545512. 52.Jackson R, Lawes CM, Bennett DA, Milne RJ, Rodgers A. Treatment with drugs to lower blood pressure and blood cholesterol based on an individual's absolute cardiovascular risk. Lancet. 2005 Jan 29-Feb 4;365(9457):434-41. doi: 10.1016/S0140-6736(05)17833-7. PMID: 15680460.

World Health Organization. (‎2007)‎. Prevention of cardiovascular disease : pocket guidelines for assessment and management of cardiovascular risk : (‎WHO/ISH cardiovascular risk prediction charts for the European Region)‎. World Health Organization. https://iris.who.int/handle/10665/43784

Kane SP. ASCVD Risk Calculator: 10-Year Risk of First Cardiovascular Event Using Pooled Cohort Equations (PCE). ClinCalc: https://clincalc.com/cardiology/ascvd/pooledcohort.aspx. Updated September 6, 2025. Accessed September 21, 2025.

Dasa O, Smith SM, Pepine CJ. Ischemic Heart Disease. Elsevier BV; 2024. page 363–76

Трефаненко ИВ, Hrechko SI, Reva T, Shumko GІ, Shuper VO. Modern approaches to pharmacotherapeutic tactics in managing patients with acute forms of ischemic heart disease. 2023;10:45–52.

Neumann FJ, Sousa-Uva M, Ahlsson A, et al. 2018 ESC/EACTS Guidelines on myocardial revascularization. Eur Heart J. 2019;40(2):87-165. doi:10.1093/eurheartj/ehy394

Fernández Coronado RO, Olortegui Yzu AR. Efectividad de la prevención terciaria en la calidad de vida y control de los factores de riesgo en pacientes con cardiopatía coronaria isquémica. Archivos peruanos de cardiología y cirugía cardiovascular [Internet] 2023;4:88–95. Dostupno na: https://apcyccv.org.pe/index.php/apccc/article/download/323/481

Published
2025/12/02
Section
Review article