Transformation of the urban planning institutional structure in post-socialist transition: the example of the Sava waterfront in Belgrade
Abstract
The article researches the transformation of the urban planning institutional structure in the period of the post-socialist transition in Serbia. The goal is to provide an insight into the path of how urban planning has been modified due to structural changes in the socio-economic and political system in the period from 2000 to the present day. The focus of the research is the change in the role and position of institutions in decision-making processes on urban development, and especially the instruments used in those processes. Through a chronological review of the urban plans of New Belgrade blocks on the Sava Quay, several aspects of the planning process are observed: (a) changes in the planned uses of areas, (b) changes in the participation of institutions in the planning process and (c) changes in the instruments used in the planning process. The results of the research show that during the two decades of the post-socialist transition, urban planning was transformed in the direction of: (a) becoming a key instrument for the redistribution of spatial resources in favor of the interests of private capital; (b) the centralization of decision-making - vertically through the expanded influence of higher levels of government, and horizontally by the concentration of power within the group of decision-makers at the city level; and (c) the elaboration of decision-making mechanisms at the very end of the planning process and within a narrow circle of city government institutions, using the institute of amendments.
References
Čolić, N., Dželebdžić, O. 2018. Beyond formality: A contribution towards revising the participatory planning practice in Serbia. Spatium, 39, 17-25, doi: https://doi.org/10.2298/SPAT1839017C.
Čukić, I., Đokić, J., Graovac, A., Maruna, M., Milovanović Rodić, D., Perić, A., Radovanović, K., Savkić, D., Slavković, Lj., Teofilović, A. (prema abecednom redu) 2022. 100 godina transformacije koncepta javnog interesa u prostornom razvoju Srbije: razumevanje društvenog konteksta. U: Šećerov, V., Đorđević, D.S., Radosavljević, Z., Jeftić, M. ur. Lokalna samouprava u planiranju i uređenju prostora i naselja. Beograd: Asocijacija prostornih planera Srbije i Univerzitet u Beogradu - Geografski fakultet, 137-149.
Čukić, I., Stojić, B., Ćatić, A., Mićanović, M. ur. 2022. Izrada planova iza pritvorenih vrata: Izveštaj o stepenu učešća građana u procesima urbanističkog planiranja u Beogradu za 2021. godinu. Beograd: Institut za urbane politike / Ministarstvo prostora.
Đokić Pavkov, J., Graovac, A. 2021. Problemi sprovođenja planova generalne regulacije Beograda. U: Jevtić, A., Drašković, B. ur. Međunarodna konferencija 17. letnja škola urbanizma i upravljanja geoprostornim podacima: Iskustva i perspektive urbanističkog planiranja. Vrnjačka Banja: Udruženje urbanista Srbije, 73-80.
Đokić, J., Graovac, A., Radovanović, K., Slavković, Lj. 2022. Utvrđivanje javnog interesa ili podsticanje nesporazuma: izmene i dopune plana generalne regulacije Beograda. U: Šećerov, V., Đorđević, D.S., Radosavljević, Z., Jeftić, M. ur. Lokalna samouprava u planiranju i uređenju prostora i naselja. Beograd: Asocijacija prostornih planera Srbije i Univerzitet u Beogradu - Geografski fakultet, 179-187.
Đurović, S. 2022. Politika upravljanja građevinskim zemljištem u javnoj svojini. Beograd: Institut za urbane politike / Ministarstvo prostora.
Graovac, A. 2022. Urbanističko planiranje i upravljanje građevinskim zemljištem u javnoj svojini. Beograd: Institut za urbane politike / Ministarstvo prostora.
Graovac, A., Đokić, J., Radovanović, K., Slavković, Lj. 2022. Javni uvid u izmene i dopune plana generalne regulacije PGR Beograda. Beograd: Nova planska praksa.
Graovac, A., Jovanović, P. 2017. Relation between planning and realization of open spaces in New Belgrade super-blocks: Case studies of blocks 45 and 70. In: Bijedić, D., Krstić Furundžić, A., Zečević, M. ed. 4th International Academic conference on Places and Technologies: Keeping up with technologies in the conteyt of urban and rural synergy. Sarajevo: Arhitektonski fakultet Univerziteta u Sarajevu, 244-252.
Hall, P. A., Taylor, R. C. R. 1996. Political Science and the Three New Institutionalisms. Political Studies, 44(5), 936–957, doi: https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.1996.tb00343.x.
Healey, P. 2007a. Urban Complexity and Spatial Strategies: Towards a relational planning for our times. Routledge: London.
Healey, P. 2007b. New Institutionalism and the Transformative Goals of Planning. In: Verma, N. ed. Institutions and Planning. Oxford and Amsterdam: Elsevier, 61-90.
Jerinić J. 2020. U ime javnosti - legitimacija zastupnika kolektivnih interesa i širih interesa javnosti u upravnim stvarima. Pravni zapisi, 11(2), 504-531, doi: https://doi.org/10.5937/pravzap0-29648.
Lazarević Bajec, N. 2009. Rational or collaborative model of urban planning in Serbia: institutional limitation, Serbian Architectural Journal, 1(2), 81−106
March, J. G., Olsen J. P. 2006. Elaborating the new institutionalism. In: Rhodes, R. A. W., Binder, S. A., Rockman B. A. eds. The Oxford handbook of political institutions. Oxford: Oxford University Press, 3-20.
Maričić, T., Cvetinović, M., Bolay, JC. 2018. Participativno planiranje u urbanom razvoju postsocijalističke Srbije. U: Bolay J.C., Maričić, T., Zeković, S. Ur. Podrška procesu urbanog razvoja. Lausanne/Beograd : EPFL&IAUS, 1-27.
Maruna, M., Čolić, R., Milovanović Rodić, D. 2018. A New Regulatory Framework as both an Incentive and Constraint to Urban Governance in Serbia. In: Bolay, J.C., Maričić, T., Zeković, S. Eds. A Support to Urban Development Process. Belgrade: EPFL & IAUS, 80-108.
Maruna, М., Graovac, А. 2021. Ka kritičko-refleksivnom planeru: prilog unapređenju prakse na primeru kompleksa „Avala filma” [Towards а Critical аnd Reflective Planner: A Contribution to Improved Practice Using the Case Study оf the Avala Film Complex. Arhitektura i urbanizam, 52, 16-26, doi: https://doi.org/10.5937/a-u0-31716.
Milojević, M., Maruna, M., Djordjević, A. 2019. Transition of collective land in modernistic residential settings in New Belgrade, Serbia. Land, 8, 174, doi: https://doi.org/10.3390/land8110174.
Milovanović Rodić, D., Slavković, Lj., Maruna, M., Radovanović, K. 2021. Interaktivni urbanizam: iskustva razvoja i primene on-lajn platforme za izgradnju znanja i kapaciteta za dijalog. U: Jevtić, A., Drašković, B. ur. Međunarodna konferencija 17. letnja škola urbanizma i upravljanja geoprostornim podacima: Iskustva i perspektive urbanističkog planiranja. Vrnjačka Banja: Udruženje urbanista Srbije, 91-98.
Milovanović Rodić, D., Slavković, Lj., Maruna, М. ur. 2021. U potrazi za javnim interesom: dometi urbanizma. Beograd: Univerzitet u Beogradu Arhitektonski fakultet.
Nedović Budić, Z., Djordjević, D., Dabović, T. 2011. The mornings after . . . Serbian spatial planning legislation in context. European Planning Studies, 19(3), 429−455, doi: https://doi.org/10.1080/09654313.2011.548448.
North, D. C. 1990. Institutions, institutional change and economic performance. Cambridge: Cambridge University Press.
Perić, A. 2020. Citizen Participation in Transitional Society: The Evolution of Participatory Planning in Serbia. In Lauria M., Schively Slotterback, C. Eds. Learning from Arnstein’s Ladder: From Citizen Participation to Public Engagement. New York: Routledge Press, 91-109.
Perić, A., Maruna, M. 2022. Post-socialist discourse of urban megaproject development: From “City on Water” to “Belgrade Waterfront”. Cities, 130, 103876, doi: https://doi.org/10.1016/j.cities.2022.103876.
Petrović, M. 2009. Transformacija gradova: Ka depolitizaciji urbanog pitanja. Beograd: Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Beogradu.
Petrović, M. 2012. Pretpostavke novog modela upravljanja okruženjem. Sociologija, LIV(1), 87-104, doi: https://doi.org/10.2298/SOC1201087P.
Radovanović, K., Milovanović Rodić, D., Graovac, A., Slavković, Lj., Jerinić, J., Maruna, M., Đokić, J. 2022. Razmere e-prostora: ima li mesta za javnost? Kritička analiza Predloga koncepta politike o reformi e-Prostora i reformi prostornog i urbanističkog planiranja u RS. U: Jevtić, A., Drašković, B. ur. Međunarodna konferencija 18. letnja škola urbanizma i održivog razvoja. Beograd: Udruženje urbanista Srbije, 229-238.
Radovanović, K., Slavković, Lj., Jerinić, J., Graovac, A., Đokić, J. 2022. Javna sprava o Konceptu politike o reformi e-Prostora - koncept politike o reformi prostornog i urbanističkog planiranja u RS. Beograd: Nova planska praksa.
Ristanović, D., Gagić, N. 2022. Učešće javnosti i borba protiv korupcije u prostornom i urbanističkom planiranju: Priručnik za nevladine organizacije i aktiviste. Beograd: RERI – Regulatorni institut za obnovljivu energiju i životnu sredinu.
Slavković, Lj., Đokić, J., Radovanović, K., Graovac, A. 2022. Rani javni uvid u Generalni urbanistički plan Beograda GUP 2041. Beograd: Nova planska praksa.
Slavković, Lj., Graovac, A., Đokić, J., Radovanović, K. 2021. Javnost na distanci - demokratija u krizi: analiza planskih procedura u periodu pandemije. Beograd: Nova planska praksa.
Slavković, Lj., Maruna, M., Milovanović Rodić, D., Radovanović, K. 2020. Ka kolaborativnom upravljanju razvojem grada: interaktivni urbanizam. Beograd: Centar za kulturnu dekontaminaciju.
Službeni glasnik Republike Srbije. 31/2015. Strategija reforme javne uprave u Republici Srbiji za period 2015-2017. Beograd: JP „Službeni glasnik”.
Službeni glasnik Republike Srbije. 98/2006. Ustav Republike Srbije. Beograd: JP „Službeni glasnik”.
Službeni list grada Beograda. 11/2016. Generalni urbanistički plan Beograda. Beograd. JP „Službeni list”.
Službeni list grada Beograda. 110/2019. Plan generalne regulacije sistema zelenih površina Beograda. Beograd. JP „Službeni list”.
Službeni list grada Beograda. 20/2016. Plan generalne regulacije građevinskog područja sedišta jedinice lokalne samouprave – Grad Beograd, celine I – XIX. Beograd. JP „Službeni list”.
Službeni list grada Beograda. 27/2003. Generalni plan Beograda. Beograd. JP „Službeni list”.
Službeni list grada Beograda. 27/2022. Izmene i dopune Plana generalne regulacije građevinskog područja sedišta jedinice lokalne samouprave – Grad Beograd (celine I – XIX)-(I faza-2. etapa). Beograd. JP „Službeni list”.
Službeni list grada Beograda. 62/2014. Izmene Plana mesta za postavljanje plovila na delu obale i vodnog prostora na teritoriji grada Beograda (I faza). Beograd. JP „Službeni list”.
Službeni list grada Beograda. 63/2009. Izmene i dopune Generalnog plana Beograda 2021- Faza 2 (Izmena i dopuna GP 2/2006). Beograd. JP „Službeni list”.
Službeni list grada Beograda. 70/2014. Izmene i dopune Generalnog plana Beograda 2021. Beograd. JP „Službeni list”.
Službeni list grada Beograda. 9/2023. Plan detaljne regulacije za izgradnju pešačko-biciklističke veze između ulica Omladinskih brigada i Ade Ciganlije, gradske opštine Novi Beograd i Čukarica. Beograd. JP „Službeni list”.
Službeni list grada Beograda. 25/2005. Izmene i dopune Generalnog plana Beograda. Beograd. JP „Službeni list”.
Trkulja, S. 2021. Demistifikacija planiranja. Available at: http://interaktivniurbanizam.com/obuka-demistifikacija-planiranja/ [pristupljeno: 22.11.2023]
Vujošević, M., Petovar, K. 2010. Evropski planski diskurs i obnavljanje evropskog prostornog planiranja održivog razvoja: nekoliko pouka za jednu zemlju u tranziciji (Srbiju). Sociologija i prostor, 48(187) (2), 173−195.
Zeković, S. i M. Vujošević (2018) Uticaj kontekstualnih faktora na politiku građevinskog zemljišta i urbanog razvoja u Srbiji, U: Bolay J.C., Maričić, T., Zeković, S. Ur. Podrška procesu urbanog razvoja. Lausanne/Beograd : EPFL&IAUS, 28−56.
Copyright (c) 2023 Arhitektura i urbanizam
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.